Hạn chế do hệ thống thông tin rời rạc

Thưa ông, vì sao năng suất ngành Xây dựng vẫn chưa như kỳ vọng, dù công nghệ đã thay đổi rất nhiều?

Bản chất của ngành Xây dựng từ trước tới nay luôn bị chi phối bởi một nghịch lý sâu xa: Đây là ngành tạo ra những sản phẩm có quy mô lớn nhất, phức tạp nhất trong nền kinh tế, nhưng hệ thống sản xuất lại vận hành bằng những phương thức rời rạc, thủ công và thiếu nền tảng thông tin nhất quán.

ThS Lê Tùng Lâm, Trưởng ban Đô thị HĐND TP Đà Nẵng.

Những bộ bản vẽ 2D, vốn được coi là "ngôn ngữ" chuyên môn hàng trăm năm, luôn ẩn chứa sai lệch, mất mát và sự diễn giải khác nhau giữa các bên.

Hệ quả là năng suất thấp, tiến độ kéo dài, chi phí phát sinh và hàng loạt mâu thuẫn trên công trường, không phải do kỹ thuật phức tạp, mà do thông tin không đồng nhất.

Thực tiễn cho thấy, năng suất, chất lượng và hiệu quả ngành Xây dựng chưa cao vì đang thiếu "thông tin hoàn hảo".

Khi mỗi bên dùng một bộ bản vẽ khác nhau, phiên bản khác nhau, cách hiểu khác nhau, mọi quyết định đều dựa trên một phần sự thật, và sai lệch là không thể tránh khỏi.

Sai lệch nhỏ, hệ quả lớn

Vậy những sai lệch nhỏ trong thông tin có thể gây ra hệ quả lớn đến mức nào thực tế dự án, thưa ông?

Khi xây dựng không được dẫn dắt bởi dữ liệu thống nhất, toàn bộ quá trình chỉ là chuỗi nỗ lực "chỉnh sai", "vá lỗi" và "chạy theo thực tế", chứ không bao giờ vận hành theo logic của một ngành công nghiệp.

Đây là lý do dù máy móc hiện đại và phần mềm đắt tiền được sử dụng, năng suất ngành Xây dựng vẫn gần như không tăng trong suốt nửa thế kỷ.

Đáng nói hơn, phần lớn lãng phí không đến từ kỹ thuật yếu, mà từ việc tái tạo thông tin và sửa lỗi. Một sai sót nhỏ trên bản vẽ 2D có thể dẫn đến hàng chục sai lệch thi công, hàng trăm giờ họp và hàng tỷ đồng chỉnh sửa.

Nhiều người vẫn xem BIM chỉ là "vẽ 3D đẹp hơn". Theo ông, BIM thực sự giải quyết điều gì?

BIM xuất hiện không phải để "vẽ 3D đẹp hơn", mà để thiết lập nền tảng thông tin, một "hạ tầng vô hình" giúp toàn bộ dự án vận hành xoay quanh cùng một sự thật thống nhất.

Khi mọi đối tượng trong công trình đều là dữ liệu có quan hệ, mọi thay đổi ở một vị trí sẽ lan tỏa logic đến toàn hệ thống. Khi mô hình trở thành nguồn thông tin duy nhất, các bên thiết kế, dự toán, thi công, vận hành, đều nhìn về một điểm chung.

Đó chính là tư tưởng "xây dựng với thông tin hoàn hảo": Xây dựng không chỉ bằng bản vẽ, mà bằng dữ liệu chính xác, xuyên suốt và có khả năng tự kiểm tra.

BIM khiến các dự án trở nên minh bạch

Vì sao BIM lại được cho là làm thay đổi cả văn hóa hợp tác trong ngành Xây dựng?

BIM không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà còn là cơ chế thay đổi cách con người hợp tác. Khi dự án vận hành qua mô hình thông tin chung, không ai có thể che giấu lỗi trong những chi tiết mờ; không ai có thể trì hoãn bằng lý do "chờ bản vẽ chỉnh sửa"; và cũng không ai có thể ra quyết định dựa trên cảm tính.

Môi trường dữ liệu chung (CDE) đưa toàn bộ quy trình vào trạng thái minh bạch, buộc các bên phối hợp sớm và đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu thay vì kinh nghiệm rời rạc. Nói cách khác, BIM thay đổi văn hóa dự án từ "ai làm phần nấy" sang "cùng làm trên một sự thật chung".

Một số quốc gia triển khai BIM rất thành công. Theo ông, họ đã làm khác Việt Nam ở điểm nào?

BIM chỉ phát huy hiệu quả khi đi cùng chuẩn hóa. Không có phân loại thống nhất, không có định dạng IFC (được sử dụng để tạo ra một định dạng chuẩn cho việc chia sẻ thông tin liên quan xây dựng và quản lý dữ liệu trong các dự án kiến trúc và xây dựng), không có quy trình ISO 19650, thì BIM chỉ là mô hình đẹp mà không tạo ra giá trị thực tế.

BIM giúp giảm sai sót, tăng minh bạch và tính hiệu quả đối với ngành Xây dựng.

Nếu không có "ngôn ngữ chung", mọi mô hình BIM vẫn rơi vào lối mòn cũ: Mất thông tin khi chuyển giao, mỗi bên hiểu theo một cách, và dự án lại quay về vòng xoáy sửa lỗi.

Các quốc gia thành công như Anh, Singapore hay Đan Mạch đều đi đúng quy trình: Chính phủ ban hành chuẩn, bắt buộc sử dụng chung, triển khai CDE cấp quốc gia và đào tạo đồng bộ hệ sinh thái. Không nước nào thành công với BIM mà để doanh nghiệp tự xoay xở.

Điều kiện tiên quyết để Việt Nam bước vào thời đại BIM

Vậy đâu là điều kiện tiên quyết để Việt Nam thật sự chuyển mình?

Thực tế hiện nay là dữ liệu phân mảnh, tài liệu cát cứ, mỗi dự án một kiểu, mỗi tổ chức một hệ thống, hàng nghìn bản vẽ rời rạc, hàng trăm cuộc họp để giải thích những điều lẽ ra phải rõ ràng ngay từ đầu. Tiến độ chậm, chi phí phát sinh và xung đột thông tin là hệ quả tất yếu.

Bài học rút ra rất rõ, tôi cho rằng, muốn đổi mới ngành Xây dựng, không nên bắt đầu từ phần mềm, mà phải bắt đầu từ chuẩn hóa - phân loại - dữ liệu - CDE -luật hóa. BIM chỉ thực sự phát huy khi nền tảng này được thiết lập.

Ngành Xây dựng chỉ có thể bước vào thời đại công nghiệp hóa khi có khả năng quản lý thông tin như một hệ thống sản xuất hiện đại. Một công trình không chỉ là tập hợp bê tông, thép và vật liệu, mà trước hết phải là một hệ thống dữ liệu thống nhất, chính xác và có khả năng kiểm soát suốt vòng đời dự án.

Cảm ơn ông!