Xanh hóa vật liệu nhằm phục vụ xanh hóa công trình

Tham luận tại phiên toàn thể Tuần lễ Công trình xanh, Giao thông xanh 2025, ông Nguyễn Trường Hải, Tổng Giám đốc Saint-Gobain Việt Nam cho rằng Việt Nam có tốc độ đô thị hóa cao. Mục tiêu tăng trưởng giai đoạn 2026-2030 đạt tối thiểu 10% mỗi năm, đặt ra nhu cầu xây dựng khổng lồ từ cơ sở hạ tầng, khu công nghiệp đến khu đô thị, nhà ở...

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh tham quan gian hàng Saint-Gobain tại Tuần lễ Công trình xanh, Giao thông xanh 2025.

Để không là rào cản của mục tiêu net zero vào năm 2050 như cam kết của Chính phủ tại COP 26, ngành Xây dựng, nhất là lĩnh vực vật liệu xây dựng (VLXD), đứng trước thách thức lớn trong việc giảm phát thải carbon, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

Trong khi đó, theo Hội đồng Công trình Xanh Thế giới (WGBC), ngành Xây dựng chịu trách nhiệm cho 40% phát thải CO₂. Dự báo, tỷ lệ này sẽ tăng lên 50% vào năm 2050 và trở thành "rào cản" cho mục tiêu Net Zero nếu quốc gia không có hành động ngay bây giờ.

Cũng theo WGBC, "vật liệu là nguồn chính của phát thải carbon hàm chứa từ các công trình và hạ tầng, đặc biệt là lượng carbon phát thải ngay từ giai đoạn đầu". Thống kê cho thấy, phần lớn phát thải carbon hàm chứa (tới 80%) đến từ quá trình sản xuất, vận chuyển, thi công VLXD.

"Điều đó đồng nghĩa, muốn ‘xanh hóa’ công trình, trước hết cần ‘xanh hóa’ vật liệu", ông Nguyễn Trường Hải nhận định.

Doanh nghiệp nỗ lực phát triển vật liệu phát thải thấp

Đón đầu xu thế phát triển vật liệu xanh, Saint-Gobain đang thúc đẩy chiến lược "Hệ sinh thái giải pháp vật liệu nhẹ - low carbon", hướng tới giảm phát thải ngay từ khâu sản xuất VLXD .

Ông Nguyễn Trường Hải, Tổng Giám đốc Saint-Gobain Việt Nam cho biết: Saint-Gobain cam kết giảm 33% lượng phát thải CO₂ phạm vi 1 và 2 vào năm 2030; hướng tới trung hòa carbon toàn bộ chuỗi vận hành vào năm 2050".

"Chúng tôi định hướng phát triển đồng bộ chuỗi giải pháp vật liệu nhẹ - low carbon, thân thiện môi trường, giúp giảm năng lượng sử dụng trong thi công và vận hành công trình", ông Nguyễn Trường Hải cho biết.

Hiện nay, 75% doanh số của Saint-Gobain đến từ các giải pháp xanh, bao gồm vật liệu cách nhiệt, tấm thạch cao, vách nhẹ, sơn phủ tiết kiệm năng lượng và hệ thống vật liệu tuần hoàn.

Mỗi năm, Tập đoàn Saint-Gobain trên toàn cầu đầu tư khoảng 600 triệu USD cho các hoạt động R&D, tập trung vào đổi mới sáng tạo vật liệu giảm phát thải carbon, tiết kiệm năng lượng và tài nguyên thiên nhiên.

Năm 2025, Saint-Gobain ra mắt DURAflex® Low Carbon - tấm xi măng xanh đầu tiên sản xuất tại Việt Nam, có đánh giá vòng đời sản phẩm (LCA) theo tiêu chuẩn quốc tế, đạt chứng nhận sản phẩm môi trường EPD.

Nhà máy sản xuất tấm xi măng DURAflex tại Quảng Trị đã ứng dụng thành công nhiên liệu sinh khối (Biomass) vào sản xuất tấm xi măng xanh DURAflex® Low Carbon, giúp giảm 74% phát thải CO₂ trên mỗi m² sản phẩm.

Trước đó, cũng tại Tuần lễ Công trình xanh, giao thông xanh 2025, hội thảo chuyên đề "Tối ưu hóa sử dụng năng lượng, VLXD nhằm giảm thiểu phát thải trong công trình xanh", ông Nguyễn Công Bảo, Giám đốc Điều hành Công ty CP Xi măng Fico YTL (Fico-YTL) đã chia sẻ về việc nghiên cứu và phát triển xi măng phát thải carbon thấp, kết hợp đồng xử lý chất thải.

Ông Nguyễn Công Bảo, Giám đốc Điều hành Fico-YTL cho biết sản phẩm ECOCem™ giúp giảm 30-70% lượng phát thải CO₂ so với xi măng portland truyền thống.

Ông Bảo cho biết, hơn 85% lượng CO₂ trong sản xuất xi măng phát sinh từ quá trình nung luyện clinker và đốt nhiên liệu hóa thạch. Từ thực tế này, Fico-YTL đã triển khai đồng bộ các giải pháp: Tối ưu hiệu suất năng lượng; tái sử dụng nhiệt thải; thay thế nguyên - nhiên liệu truyền thống bằng tro bay, xỉ và phụ gia khoáng; ứng dụng chuyển đổi số và tự động hóa trong sản xuất.

Kết quả, Fico-YTL nghiên cứu và phát triển thành công dòng sản phẩm ECOCem™ - xi măng phát thải carbon thấp, giúp giảm từ 30% đến 70% lượng phát thải CO₂ so với xi măng portland truyền thống.

Sản phẩm đồng thời đáp ứng tiêu chuẩn TCVN, ASTM và đạt cấp Nhãn Xanh cao nhất của Hội đồng Công trình Xanh Singapore (SGBC). "Sản phẩm này không chỉ sử dụng ít tài nguyên thiên nhiên hơn mà còn góp phần thúc đẩy công trình xanh tại Việt Nam", ông Bảo nhấn mạnh.

Cùng với đó, Fico-YTL còn tiên phong đồng xử lý rác công nghiệp, rác nguy hại và bao bì thuốc bảo vệ thực vật, với tổng khối lượng xử lý năm 2024 đạt gần 40.000 tấn; tận dụng hơn 360.000 tấn tro bay và xỉ làm nguyên liệu sản xuất.

Nhờ vậy, lượng phát thải ròng của Fico-YTL đã giảm xuống 452kg CO₂/tấn xi măng, thấp hơn đáng kể so với trung bình ngành.

Cần chính sách thúc đẩy bắt buộc minh bạch carbon

Theo ông Nguyễn Trường Hải, để hiện thực hóa cam kết đưa phát thải ròng về 0 vào năm 20250 của Việt Nam tại COP 26, Chính phủ có vai trò quan trọng trong việc tạo ra lực đẩy trong việc giảm phát thải CO₂.

Nhà máy sản xuất tấm xi măng DURAflex tại Quảng Trị của Saint-Gobain Việt Nam thu hút khách đến tìm hiểu mô hình sản xuất vật liệu xanh.

Chính phủ cần sớm chuyển trạng thái "tự nguyện" sang "quy định" về minh bạch dữ liệu carbon trên từng sản phẩm VLXD được sử dụng cho các công trình cao tầng, công trình có vốn công.

"Chúng ta cần yêu cầu công bố dữ liệu phát thải với các dự án vốn công, công trình cao tầng, nhà máy lớn. Đây là bước đi cần thiết để hình thành thị trường carbon ngành xây dựng", ông Hải đề xuất.

Saint-Gobain đề xuất Chính phủ xem xét dán nhãn carbon bắt buộc cho VLXD, nhằm giúp chủ đầu tư có cơ sở lựa chọn phù hợp, đồng thời giải quyết bài toán carbon hàm chứa - một điểm nghẽn lớn có thể trở thành rào cản trong hành trình hướng tới Net Zero của ngành Xây dựng và quốc gia.

Cùng với đó, Chính phủ cần sớm ban hành chính sách tài chính xanh và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ giảm phát thải trực tiếp (phạm vi 1) và giảm phát thải gián tiếp (phạm vi 2), tạo ra các sản phẩm low carbon.

Cơ chế này không chỉ khuyến khích đổi mới mà còn giúp hình thành chuỗi giá trị vật liệu xanh, kết nối nhà sản xuất - nhà thầu - nhà đầu tư trong cùng mục tiêu phát triển bền vững.

Về phía Saint-Gobain Việt Nam, Tổng Giám đốc Nguyễn Trường Hải khẳng định: "Sự hiện diện và cam kết phát triển bền vững của Saint-Gobain gắn liền với định hướng phát triển dài hạn của Việt Nam. Saint-Gobain cam kết giảm 33% lượng phát thải CO₂ phạm vi 1 và 2 vào năm 2030; hướng tới trung hòa carbon toàn bộ chuỗi vận hành vào năm 2050".

Fico-YTL nghiên cứu phát triển và đã đưa ra thị trường dòng sản phẩm ECOCem™ - xi măng phát thải carbon thấp.

Ông Nguyễn Công Bảo thì đề xuất cần sớm ban hành tiêu chuẩn công trình xanh quốc gia bắt buộc; yêu cầu báo cáo phát thải hàng năm và phân bổ hạn ngạch phát thải cho các ngành VLXD trọng yếu như xi măng, thép, nhằm bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả trong kiểm soát phát thải.

"Việc ban hành tiêu chuẩn Công trình xanh quốc gia và cơ chế quản lý phát thải trong ngành VLXD cần được triển khai sớm, coi đây là lộ trình bắt buộc trong tiến trình chuyển đổi xanh của ngành Xây dựng, đặc biệt với các công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước và nhà ở dân dụng", ông Bảo đề nghị.

Ông Bảo cũng nhấn mạnh cần quy hoạch và cân đối cung - cầu xi măng trên phạm vi toàn quốc, hướng đến cơ cấu ngành phát triển bền vững, tránh tình trạng dư thừa công suất, bảo đảm mục tiêu giảm phát thải và phát triển xanh cho toàn ngành...

Trước những ý kiến của doanh nghiệp, ông Nguyễn Quang Hiệp, Viện trưởng Viện VLXD khẳng định: "Tối ưu hóa năng lượng và vật liệu chính là chìa khóa để hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Việc liên kết chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, viện nghiên cứu và doanh nghiệp sẽ tạo nên hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong xây dựng xanh tại Việt Nam".

Những sáng kiến về vật liệu tuần hoàn, xi măng ít phát thải và giải pháp tiết kiệm năng lượng không chỉ góp phần giảm phát thải khí nhà kính mà còn mở ra hướng đi mới cho ngành Xây dựng Việt Nam bền vững, cạnh tranh và thân thiện với môi trường.