Từ thủ công đến tích hợp công nghệ AI

Cách đây hơn chục năm, cứ khoảng 4h sáng, anh Nguyễn Lê Vinh, PV Báo Thể thao Việt Nam, lại vội chạy xe máy, cầm market của tờ Tin nhanh hằng ngày từ tòa soạn ở phố Trịnh Hoài Đức, Hà Nội sang nhà in Báo Nhân Dân trên đường Hàng Tre. Khoảng 1 giờ là quãng thời gian để nhân viên in và phơi bản trước lúc lắp vào máy.

Khoảng 5h, những tờ báo đầu tiên còn thơm mùi mực chạy đến điểm cuối của băng chuyền. Ở đó, nhân viên nhà in và đại diện của tờ báo chờ sẵn kiểm tra chất lượng in ấn. Những bản in đầu tiên thường mờ, hoặc nhòe mực bị loại, trước lúc báo được đóng thành 500 tờ/xúc và tập kết lên xe giao cho các đại lý.

Đó cũng là quy trình chung của hầu hết các tòa soạn khi báo giấy ở thời hoàng kim.

Hơn một thập kỷ sau đó, không khí phát hành báo đầy sôi động một thời phải nhường chỗ cho báo điện tử. Rất nhiều tòa soạn giờ đây không còn phát hành báo giấy. Đây cũng là lý do khiến hàng nghìn sạp báo không còn xuất hiện.

"Phần lớn các tòa soạn đã chuyển đổi mô hình sang báo điện tử từ nhiều năm nay. Có tòa soạn bỏ hẳn báo giấy, có nơi giữ nhưng xuất bản hạn chế vì không có lợi nhuận", anh Lê Vinh chia sẻ.

Khi chuyển đổi sang mô hình báo điện tử, quá trình vận hành, sự tham gia của các doanh nghiệp cung cấp nền tảng quản trị nội dung (CMS) là tất yếu. Doanh nghiệp công nghệ như Hemera đã phát triển nền tảng CMS thế hệ mới, tích hợp AI để hỗ trợ phóng viên và ban biên tập trong quy trình xuất bản nội dung số. Nền tảng này giúp tiết kiệm thời gian, tối ưu hóa nội dung và cải thiện chất lượng bài viết.

"AI có thể trở thành trợ lý ảo cực kỳ thông minh cho các nhà báo trong hoạt động sáng tạo và tổ chức sản xuất nội dung, giảm thiểu thời gian và công sức, tăng năng suất lao động.

AI có thể giúp tăng cường hiệu quả quản trị, giảm thiểu rủi ro, giúp lãnh đạo nâng cao khả năng giám sát cũng như hỗ trợ ra quyết định chuẩn xác hơn", ông Đỗ Chiến Thắng, Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ và Truyền thông Hemera Media nhận định.

Báo chí và doanh nghiệp công nghệ "đồng kiến tạo"

Hợp tác giữa báo chí và các đơn vị công nghệ không phải là điều mới mẻ. Tuy nhiên, bước ngoặt rõ nét bắt đầu từ khoảng năm 2020, khi nhiều cơ quan báo chí đứng trước yêu cầu cấp thiết phải hiện đại hóa hạ tầng, tinh gọn quy trình sản xuất tin bài và thích ứng với hành vi tiêu dùng nội dung ngày càng thay đổi nhanh chóng.

ONECMS - một nền tảng công nghệ do đội ngũ trong nước phát triển đã nhanh chóng trở thành đối tác chiến lược của nhiều tòa soạn. Không chỉ dừng ở việc cung cấp hệ thống quản trị nội dung (CMS), ONECMS đã phát triển thành một hệ sinh thái tích hợp: Quản lý tòa soạn hội tụ, khai thác dữ liệu hành vi người dùng, hỗ trợ xuất bản đa nền tảng và gần đây là tích hợp AI hỗ trợ biên tập và cá nhân hóa nội dung.

Từ quan hệ "bên mua - bên bán" ban đầu, báo chí và đơn vị công nghệ đang dần chuyển sang hình thái "đồng kiến tạo", cùng xây dựng và phát triển mô hình tòa soạn số hiện đại, hiệu quả và bền vững.

Theo ông Bùi Công Duyến, Giám đốc Sản phẩm tòa soạn hội tụ ONECMS, giai đoạn sắp tới, hợp tác giữa báo chí và đơn vị công nghệ không thể chỉ dừng lại ở việc "giao công nghệ, hướng dẫn sử dụng", mà phải trở thành một chuỗi phối hợp chiến lược - kỹ thuật - vận hành.

Báo chí cần công nghệ để tăng tốc và thích ứng, còn công nghệ cần báo chí để hiểu rõ nghiệp vụ, chuẩn mực và đặc thù truyền thông.

"Trước 2017, chúng tôi đã hợp tác với một số cơ quan báo chí nhưng chủ yếu dừng ở việc cung cấp CMS. Hiện nay, chúng tôi nhanh chóng phát triển theo hướng đồng hành chiến lược: từ tích hợp dữ liệu, hỗ trợ quản lý tòa soạn hội tụ, đến các giải pháp AI, thu hút và phân tích hành vi độc giả. ONECMS đã trở thành đối tác chuyển đổi số cho khoảng 40 cơ quan báo chí", ông Duyến cho biết.

Gỡ vướng thể chế

Theo một chuyên gia, chi phí hệ thống CMS hội tụ bao gồm một hệ thống CMS tích hợp có chi phí thiết lập ban đầu từ 500 triệu - 2 tỷ đồng, cộng thêm chi phí bảo trì hằng năm khoảng 100 - 300 triệu đồng. Hệ thống này cho phép quản lý nội dung đa nền tảng từ một giao diện duy nhất.

Trang thiết bị công nghệ như máy tính, máy quay, thiết bị ghi âm và phần mềm chỉnh sửa đa phương tiện (như Adobe Premiere, Audacity) có thể tốn 500 triệu - 2 tỷ đồng cho một tòa soạn vừa.

Các tòa soạn lớn như VnExpress đầu tư vào không gian mở (960m²) với trang thiết bị hiện đại, chi phí có thể lên đến 5 - 10 tỷ đồng.

Cơ sở dữ liệu và AI như xây dựng hệ thống dữ liệu lớn (big data) và ứng dụng AI để phân tích hành vi người dùng, cá nhân hóa nội dung và giám sát chất lượng có thể tốn 1 - 5 tỷ đồng cho thiết lập ban đầu, cộng thêm 200 - 500 triệu đồng/năm cho vận hành.

Giai đoạn thử nghiệm, các tòa soạn thường cần 6 - 12 tháng để vận hành thử nghiệm mô hình hội tụ, với chi phí vận hành thử nghiệm khoảng 1 - 3 tỷ đồng, bao gồm chi phí điều chỉnh hệ thống, đào tạo và khắc phục lỗi.

Ước lượng tổng chi phí xây dựng tòa soạn hội tụ khoảng 2 - 5 tỷ đồng cho thiết lập ban đầu, cộng thêm 1 - 3 tỷ đồng/năm để duy trì đối với quy mô nhỏ. Tòa soạn hội tụ quy mô vừa tốn khoảng 5 - 15 tỷ đồng cho thiết lập, thêm 3 - 7 tỷ đồng/năm để vận hành. Tòa soạn hội tụ quy mô lớn có thể tốn 15 - 50 tỷ đồng cho thiết lập và 10 - 20 tỷ đồng/năm để duy trì.

Dù đã có nỗ lực rất lớn từ cả cơ quan báo chí và các đơn vị công nghệ, nhưng quá trình hợp tác vẫn gặp không ít trở ngại.

Ông Duyến cho biết, hiện vẫn chưa có khung pháp lý cụ thể cho việc ứng dụng công nghệ mới như AI, dữ liệu lớn trong sản xuất nội dung báo chí; thiếu chính sách khuyến khích đầu tư dài hạn vào nền tảng số nội địa, trong khi các giải pháp nước ngoài chiếm ưu thế nhờ quy mô và tài chính.

Bên cạnh đó, các đơn vị công nghệ Việt Nam, dù có năng lực tốt, vẫn gặp khó khăn khi tiếp cận các cơ quan báo chí Nhà nước vì thiếu các cơ chế thử nghiệm linh hoạt (sandbox), thiếu quy trình rút gọn trong lựa chọn đối tác công nghệ.

Do đó, việc hoàn thiện hành lang pháp lý, xây dựng chính sách khuyến khích hợp tác công - tư, đặc biệt là thiết lập các cơ chế thử nghiệm công nghệ mới sẽ tạo điều kiện để các nền tảng nội địa như ONECMS phát huy hết tiềm năng vốn có.