Trong bối cảnh nhiều bộ phim Nhà nước sản xuất xong vẫn loay hoay tìm đường đến khán giả, Dự thảo Nghị định về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị được kỳ vọng sẽ tháo gỡ những điểm nghẽn tồn tại nhiều năm qua.

Báo Xây dựng đã có cuộc trao đổi với ông Đặng Trần Cường, Cục trưởng Cục Điện ảnh xung quanh những điểm mới của dự thảo này và lộ trình triển khai trong thời gian tới.

Chia doanh thu 30% cho chủ sở hữu phim là hợp lý

Thưa ông Đặng Trần Cường, Cục trưởng Cục Điện ảnh, từ thực tế nào khiến Cục Điện ảnh thấy cần thiết phải xây dựng một Nghị định riêng về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, thay vì để chung với cơ chế phát hành phim thương mại như trước nay?

Trong nhiều năm qua, phim sản xuất sử dụng ngân sách Nhà nước chủ yếu gặp khó khăn ở khâu phát hành và phổ biến. Dù chất lượng nghệ thuật và nội dung tư tưởng được bảo đảm, nhưng cơ chế khai thác còn chưa tạo động lực cho doanh nghiệp tham gia, dẫn tới nhiều phim sản xuất xong chỉ dừng lại ở chiếu phục vụ mục đích chính trị mà chưa đến được đông đảo khán giả.

Sau khi Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thực hiện phát hành thí điểm một số phim Nhà nước đặt hàng có doanh thu, kết quả thí điểm cho thấy tiềm năng lớn trong việc phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, nhưng cũng bộc lộ khoảng trống pháp lý về tỷ lệ phân chia doanh thu và cơ chế tài chính giữa các bên.

Vì vậy, việc xây dựng một Nghị định chuyên biệt là cần thiết để tháo gỡ các điểm nghẽn, phát huy giá trị tư tưởng - nghệ thuật, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước. Đồng thời, việc xây dựng Nghị định cũng xuất phát từ yêu cầu thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng về phát triển văn hóa, công nghiệp văn hóa và hoàn thiện hành lang pháp lý quản lý phim phục vụ nhiệm vụ chính trị.

Dự thảo đề xuất cơ chế phân chia doanh thu tối thiểu 30% cho chủ sở hữu phim. Theo ông, mức 30% này liệu đã đủ để tháo gỡ điểm nghẽn trong khâu phát hành chưa, hay cần thêm những giải pháp hỗ trợ khác để tạo động lực cho doanh nghiệp tham gia?

Mức 30% tôi cho là ngưỡng khởi điểm hợp lý, bảo đảm phần lợi ích tối thiểu của Nhà nước - chủ sở hữu phim, đồng thời vẫn để lại lợi nhuận cho doanh nghiệp phát hành.

Để đưa ra con số phù hợp với thực tiễn thị trường, vừa bảo đảm thu hồi một phần ngân sách, vừa tạo động lực cho doanh nghiệp, chúng tôi cũng đã thực hiện khảo sát đối với một số doanh nghiệp thường xuyên tham gia hoạt động phát hành, phổ biến phim ngoài rạp, trên không gian mạng tại Việt Nam.

Tuy nhiên, để cơ chế này phát huy hiệu quả, cần thêm các giải pháp hỗ trợ đi kèm như: Chính sách ưu đãi thuế đối với hoạt động phát hành phim phục vụ nhiệm vụ chính trị; Cơ chế hỗ trợ truyền thông, quảng bá để tăng sức hút với khán giả; Tiêu chí lựa chọn đơn vị phát hành chặt chẽ nhằm bảo đảm năng lực chuyên môn, kinh nghiệm, có mạng lưới rạp và nền tảng trực tuyến đủ mạnh.

Như vậy, 30% chỉ là nền tảng, còn động lực thực sự sẽ đến từ một hệ sinh thái phát hành được hỗ trợ đồng bộ.

Doanh nghiệp phát hành phải có phương án thống kê, giám sát

Một điểm mới là Nghị định không chỉ áp dụng cho phim dùng ngân sách mà cả phim tư nhân có nội dung phục vụ nhiệm vụ chính trị. Cục Điện ảnh kỳ vọng quy định này sẽ khuyến khích xã hội hóa sản xuất - phát hành phim ra sao?

Khi Nghị định mở rộng áp dụng với cả phim không sử dụng ngân sách nhà nước có nội dung phục vụ nhiệm vụ chính trị, chúng tôi kỳ vọng doanh nghiệp tư nhân sẽ mạnh dạn đầu tư vào các bộ phim giàu giá trị tư tưởng về lịch sử, cách mạng, lãnh tụ, anh hùng dân tộc, trẻ em… Đây là những đề tài mà trước đây vẫn bị cho là khó bởi họ thấy có cơ chế phát hành rõ ràng, có cơ hội thu hồi vốn và chia sẻ doanh thu công bằng.

Ngoài ra, xã hội hóa phát hành sẽ giúp các bộ phim phục vụ nhiệm vụ chính trị còn bó hẹp trong hệ thống nhà nước, nay có thể đến với khán giả rộng rãi qua rạp thương mại, nền tảng OTT, truyền hình.

Đây là cách để đa dạng nguồn lực, giảm gánh nặng ngân sách, đồng thời khơi dậy sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp trong công cuộc xây dựng văn hóa, con người Việt Nam.

Doanh thu phim là vấn đề nhạy cảm nhưng yêu cầu phải chính xác. Vậy Cục Điện ảnh dự kiến sẽ thiết kế cơ chế giám sát, minh bạch báo cáo doanh thu thế nào để vừa bảo vệ tài sản công, vừa tạo sự tin cậy với doanh nghiệp?

Doanh thu phim là vấn đề nhạy cảm, vì vậy dự thảo Nghị định đã đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phát hành phải có phương án thống kê, giám sát số lượng người xem phù hợp với từng hình thức phát hành.

Cùng với đó, các khoản doanh thu từ bán vé, quảng cáo, dịch vụ đi kèm sẽ phải đối soát và thanh toán minh bạch, chuyển vào tài khoản do đại diện chủ sở hữu chỉ định. Ngoài ra, khoản thu Nhà nước nhận được sẽ nộp về ngân sách, sau khi trừ bản quyền khuyến khích cho tác giả, nghệ sĩ.

Như vậy, vừa bảo vệ tài sản công, vừa tạo niềm tin cho doanh nghiệp và nghệ sĩ khi tham gia.

Nếu Nghị định được Chính phủ ban hành vào cuối năm 2025, Cục Điện ảnh đã tính đến lộ trình triển khai cụ thể chưa? Ông kỳ vọng khi nào khán giả và nhà làm phim có thể thấy hiệu quả rõ ràng từ chính sách này?

Nếu Nghị định được Chính phủ ban hành cuối năm 2025, Cục Điện ảnh sẽ tham mưu Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch khẩn trương thí điểm triển khai với một số bộ phim sản xuất sử dụng ngân sách Nhà nước đã hoàn thành, để sớm đánh giá hiệu quả.

Cục cũng sẽ tăng cường phối hợp với địa phương, doanh nghiệp phát hành để mở rộng mạng lưới chiếu phim cả trực tiếp và trực tuyến.

Chúng tôi kỳ vọng từ năm 2026 trở đi, khán giả sẽ thấy rõ sự thay đổi: Nhiều phim sản xuất sử dụng ngân sách Nhà nước có mặt tại rạp thương mại, trên nền tảng số, doanh nghiệp phát hành có thêm động lực, còn nhà làm phim thì yên tâm hơn về đầu ra tác phẩm.

Về lâu dài, chính sách này sẽ góp phần đưa phim phục vụ nhiệm vụ chính trị từ "nhiệm vụ" trở thành "sản phẩm có sức sống xã hội", đến được với đông đảo công chúng trong và ngoài nước.

Cảm ơn ông!