Kỳ công sản phẩm thổ cẩm

Làng Chăm Đa Phước, huyện An Phú (An Giang) hình thành khoảng 120 năm, tập trung tại ấp Hà Bao 2, dọc quốc lộ 91C và nằm cạnh dòng sông Hậu, tiếp giáp cầu Cồn Tiên hướng về trung tâm huyện An Phú.

Ở độ tuổi lên 9, lên 10, các cô gái làng Chăm đã được tiếp xúc với những thao tác đơn giản nhất của nghề dệt. Đến tuổi 17 - 18, hầu hết các thiếu nữ Chăm ở An Giang đã thành thạo các công đoạn để làm ra sản phẩm dệt thổ cẩm Chăm.

Những sản phẩm thổ cẩm của đồng bào Chăm đặc sắc bởi cách tạo hình hoa văn, cách phối màu và bố cục trình bày.

Đặc trưng dễ nhận biết ở các sản phẩm dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Chăm ở An Giang thường có hoa văn, họa tiết ô vuông, kẻ sọc, sóng nước, vân mây, bông dâu, lồng đèn…

Màu thổ cẩm của đồng bào Chăm thường được nhuộm bằng mủ, vỏ trái cây, hoặc chất do côn trùng tiết ra nên có sắc màu đẹp và lâu phai.

Những sản phẩm này đều được làm bằng thủ công từ các công cụ chính là sa quay chỉ, khung kéo canh và khung dệt.

Sự sắp đặt khéo léo về màu sắc, họa tiết đã tạo ra những hình ảnh sống động về thiên nhiên, về con người và những lễ hội sinh hoạt, phong tục tập quán.

Các sản phẩm dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Chăm có mặt trong đời sống hằng ngày như: Váy, áo, khăn đội đầu, xà rông, trang phục cưới...

Ông Mohamad (66 tuổi) - một trong những người cuối cùng giữ lửa nghề dệt thổ cẩm truyền thống của làng Chăm Đa Phước, huyện An Phú (An Giang) cho biết, nghề dệt thổ cẩm của người Chăm rất phát triển, đã tạo ra những sản phẩm nổi tiếng về chất lượng cũng như nghệ thuật thiết trí hoa văn trên vải.

Vải Chăm sợi mịn, nhiều màu sắc, kiểu dáng, hoa văn trang trí rất đẹp. Hoa văn trên vải rất phong phú và đa dạng.

Hoa văn thổ cẩm Chăm có 40 loại và chia làm bốn nhóm, gồm: Hoa văn động vật, hoa văn thực vật, hoa văn chỉ đồ vật và các loại hoa văn khác. Hoa văn trên tấm vải được bố trí theo chiều dọc nhưng không trang trí trên diện tích rộng.

Nếu khi xưa, nguồn sống chính của nhiều gia đình người Chăm là dựa vào dệt, thì nay, dệt chỉ còn là một nghề phụ, bên cạnh còn có các ngành sản xuất khác, song người Chăm vẫn luôn giữ gìn, phát triển nghề truyền thống.

Theo thống kê, hiện làng Chăm thị trấn Đa Phước có hai khung dệt, với ba thợ dệt chính, nhưng đa phần rất nhiều phụ nữ Chăm trong xã thạo nghề dệt thổ cẩm. Những sản phẩm từ dệt thổ cẩm đã trở thành hàng hóa để trao đổi, buôn bán rộng rãi, như xà rông và khăn rằn…

"Ngoài giá trị về mặt kinh tế, thẩm mỹ, những hoa văn trên thổ cẩm hàm chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc trong đời sống tâm linh của xã hội người Chăm.

Những sản phẩm thủ công đã làm cho nghề dệt truyền thống người Chăm mang những nét đặc trưng, tiêu biểu, thu hút du khách trong và ngoài nước đến tham quan, mua sắm. Đây còn là một trong những tiềm năng phát triển du lịch của địa phương", ông Mohamad cho biết thêm.

Địa điểm thu hút khách tham quan

Và khi người Chăm khoác lên mình bộ thổ cẩm lại toát lên nét văn hoá mà họ cảm thấy tự hào. Bởi, tính thẩm mỹ sáng tạo trong từng chiếc khăn, cái nón, thước vải thổ cẩm rực rỡ…

Phụ nữ Chăm diện những bộ đồ kín đáo, nhưng rất quyến rũ. Nét đẹp ấy sẽ thêm phần kiêu sa khi họ có dịp đội lên đầu chiếc khăn Mispok vào những dịp trang trọng của cộng đồng.

Chính những điều thú vị ấy đã mang đến nhiều trải nghiệm thú vị mỗi khi du khách có dịp ghé qua.

Được giới thiệu đến tham quan và trải nghiệm nghề dệt thổ cẩm tại làng Chăm Đa Phước, chị Châu Ngọc Uyên (34 tuổi, TP.HCM) cho biết, với bàn tay khéo léo, sự cần mẫn của người phụ nữ Chăm cùng với những hoa văn, họa tiết độc đáo, sinh động, các sản phẩm thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số Chăm là sự kết tinh những giá trị lao động, sáng tạo, những quan niệm thẩm mỹ, tư duy nghệ thuật mang đậm bản sắc văn hóa.

"Qua tìm hiểu thì tôi được biết các sản phẩm thổ cẩm dệt thủ công của đồng bào dân tộc thiểu số Chăm rất đa dạng chủng loại, mẫu mã, như: Vải, nón, áo, khăn choàng, sà rông, túi đeo, khăn đội đầu, túi xách…

Với kỹ thuật thủ công khéo léo, mang tính thẩm mỹ cao, dễ sử dụng, giá cả phải chăng, phù hợp với thị hiếu nên tôi cảm thấy rất thích sản phẩm này và mua một ít đồ về làm quà lưu niệm", chị Uyên nói.

Ngoài sự tỉ mẩn, người thợ nhuộm còn có thể phối hợp tạo nhiều gam màu khác nhau để trang trí với những kiểu hoa văn truyền thống, như: Ô vuông, con thoi, cánh quạt, răng cưa, mặt trời, hoa lá… độc đáo, nhiều màu sắc, chuyển tải hình ảnh về thiên nhiên, cảnh sinh hoạt trong cuộc sống lao động, phong tục tập quán, văn hóa.

Điều này làm anh Văng Ngọc Vang (40 tuổi, ngụ thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang) cảm thấy bất ngờ khi lần đầu tiên đến tham quan và tìm hiểu quy trình tạo nên sản phẩm thổ cẩm tại làng Chăm Đa Phước.

Anh Vang nói: "Nghe nói về nghề dệt thổ cẩm rất nhiều nhưng đây là lần đầu tiên tôi đến, quá bất ngờ bởi sự công phu của người thợ dệt để tạo nên sản phẩm rất tinh xảo, bắt mắt và thú vị như vậy".