FEED - bước chuẩn hóa thiết kế theo thông lệ quốc tế

Theo nội dung tờ trình của Bộ Xây dựng, dự thảo Nghị định quy định chi tiết về thiết kế kỹ thuật tổng thể FEED (Front-End Engineering Design) quy định chi tiết Điều 27 Luật Đường sắt 2025 và biện pháp thi hành: quy định về khảo sát xây dựng, thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng sử dụng thiết kế FEED; thiết kế xây dựng triển khai sau thiết kế FEED; quy định về lập tổng mức đầu tư, dự toán gói thầu, dự toán chi phí.

Về khái niệm, FEED là bước thiết kế được lập theo thông lệ quốc tế đối với dự án có thiết kế công nghệ, cụ thể hóa yêu cầu về phương án công nghệ, thông số kỹ thuật của các thiết bị, vật liệu sử dụng chủ yếu, giải pháp xây dựng để triển khai bước thiết kế tiếp theo.

Nguyên tắc lập, thẩm định và phê duyệt dự án, thiết kế xây dựng sau bước FEED nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch, đồng thời phòng chống tham nhũng, lãng phí và tiêu cực.

Việc lập và thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, phê duyệt dự án có thể tiến hành cho toàn bộ, từng dự án thành phần hoặc theo giai đoạn, nhưng phải tuân thủ quyết định chủ trương đầu tư và các quy định pháp luật liên quan.

Đáng chú ý, dự thảo Nghị định quy định thiết kế xây dựng triển khai sau FEED khi được phê duyệt có thể áp dụng cho toàn bộ, từng công trình hoặc từng phần, song phải bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ với thiết kế FEED đã được phê duyệt.

Trường hợp có điều chỉnh, việc thẩm định và phê duyệt chỉ tập trung vào phần nội dung điều chỉnh hoặc toàn bộ dự án khi cần thiết. Các dự án đường sắt được phép triển khai song song nhiều công việc nhưng vẫn phải bảo đảm tính tổng thể và thống nhất chung.

Toàn bộ quy trình khảo sát, lập, thẩm định, phê duyệt và quản lý chi phí đều phải thực hiện theo nghị định này và các văn bản pháp luật có liên quan; đồng thời, Nhà nước khuyến khích áp dụng công nghệ mới, giải pháp tiên tiến trong khảo sát, thiết kế, vận hành và quản lý tài sản, nhằm nâng cao hiệu quả và hiện đại hóa các dự án đường sắt.

Tránh định mức bó hẹp

Cũng theo nội dung tờ trình của dự thảo nghị định, FEED phải tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn, đảm bảo an toàn công trình, phòng cháy chữa cháy, môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu, đồng thời tạo nền tảng để xác định tổng mức đầu tư và lập thiết kế tiếp theo. Đặc biệt, FEED bắt buộc kèm mô hình thông tin công trình (BIM) ở định dạng gốc và mở.

Đáng chú ý, dự thảo nghị định mở ra khung quản lý chi phí theo hướng chuẩn mực quốc tế, linh hoạt, khả thi. Tổng mức đầu tư gồm: chi phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; xây dựng; thiết bị; quản lý dự án; tư vấn; chi phí khác; và dự phòng (kể cả trượt giá và biến động tỷ giá).

Đồng thời, cho phép sử dụng dữ liệu chi phí, định mức, đơn giá của các dự án đường sắt tương tự trên thế giới để xác định chi phí xây dựng, thiết bị, tư vấn, vận hành thử, trong trường hợp pháp luật Việt Nam chưa có hoặc chưa phù hợp. Điều kiện là phải quy đổi, phân tích, thuyết minh rõ ràng theo thời điểm, địa điểm, đặc thù dự án.

Điều này không chỉ giúp tăng tính minh bạch và so sánh quốc tế, mà còn tránh tình trạng "định mức bó hẹp", khó áp dụng cho những dự án có yếu tố công nghệ và thiết bị hiện đại, lần đầu xuất hiện tại Việt Nam.

Chuẩn hóa năng lực, bảo đảm tính liên thông

Bên cạnh thiết kế và chi phí, dự thảo nghị định còn chuẩn hóa năng lực của tổ chức và cá nhân tham gia dự án. Từ khảo sát, thiết kế, thẩm tra, quản lý chi phí, thi công, kiểm định đến giám sát và quản lý dự án, tất cả phải đáp ứng yêu cầu về chứng chỉ hành nghề hạng I, nhân sự chủ chốt, thiết bị, phòng thí nghiệm và kinh nghiệm dự án cấp I/nhóm A.

Chuyên gia nước ngoài phải có giấy phép, chứng chỉ hợp lệ hoặc bằng đại học phù hợp, kinh nghiệm tối thiểu 7 năm, từng chủ trì công trình tương tự và hồ sơ sử dụng dài hạn hợp pháp hóa lãnh sự.

Dự thảo nghị định cũng sửa đổi, bổ sung các quy định trong Nghị định 175/2024/NĐ-CP, Nghị định 06/2021/NĐ-CP và Nghị định 123/2025/NĐ-CP để bảo đảm tính liên thông pháp lý.

Trong đó, đáng chú ý là việc thay thế thuật ngữ "Hội đồng thẩm định Nhà nước" bằng "Hội đồng thẩm định", đồng thời làm rõ thẩm quyền đối với công trình cấp đặc biệt, công trình liên tỉnh, dự án do Thủ tướng giao.

Quy định chuyển tiếp cũng được thiết kế nhằm bảo đảm không gián đoạn thủ tục, giữ nguyên hiệu lực các kết quả thẩm định, kiểm tra đã ban hành, đồng thời hướng dẫn cách xử lý khi dự án điều chỉnh hoặc chuyển thẩm quyền.

Quản lý chi phí minh bạch

Nội dung quản lý chi phí và năng lực hoạt động xây dựng trong dự thảo nghị định bảo đảm tính minh bạch, đồng bộ và phù hợp thông lệ quốc tế. Theo đó, chi phí chuẩn bị dự án, bồi thường, hỗ trợ tái định cư, xây dựng, thiết bị, quản lý, tư vấn, vận hành thử và dự phòng đều được xác định trên cơ sở thiết kế FEED, báo cáo nghiên cứu khả thi và dữ liệu của các dự án tương tự trong nước và quốc tế.

Đặc biệt, tổng mức đầu tư phải tính đúng, tính đủ, tránh chồng chéo, có thể điều chỉnh khi dự án thay đổi. Đối với các gói thầu EPC, EC, EP, dự toán được lập trên cơ sở tổng mức đầu tư đã phê duyệt và cập nhật theo thực tiễn đấu thầu.

Song song, dự thảo nghị định quy định chặt chẽ điều kiện năng lực của tổ chức và cá nhân tham gia khảo sát, thiết kế, thẩm tra, quản lý chi phí, giám sát, thi công và kiểm định, nhằm bảo đảm chất lượng, an toàn và hiệu quả đầu tư.

Các yêu cầu về chứng chỉ hành nghề, kinh nghiệm thực hiện dự án nhóm A, B hay công trình cấp I, II là cơ sở quan trọng để sàng lọc, lựa chọn đơn vị đủ năng lực, góp phần hiện đại hóa ngành đường sắt.

Theo ông Nguyễn Tiến Thông, Tổ trưởng tổ kỹ thuật, Phòng quản lý thực hiện dự án 1, Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội, với việc chuẩn hóa và tích hợp FEED - BIM - GIS - quản lý chi phí - quản lý tài sản, xác lập cơ chế tham chiếu quốc tế về chi phí và hoàn thiện quy định về thẩm quyền, quy trình thẩm định, phê duyệt, dự thảo nghị định đã mở ra "đường ray" thể chế vững chắc cho các dự án đường sắt quan trọng quốc gia.

Đây cũng là cơ sở để đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng, siết chặt an toàn, tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả khai thác lâu dài.

Cục Đường sắt Việt Nam cũng nhận định, dự thảo Nghị định thiết kế FEED cho dự án đường sắt quan trọng quốc gia và dự án đường sắt do Quốc hội quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư có ý nghĩa quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh ngành đường sắt đang đứng trước yêu cầu đổi mới toàn diện về hạ tầng, công nghệ và phương thức quản lý.