Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả vừa được Quốc hội thông qua ngày 18/6, hướng đến việc bắt buộc, thay vì khuyến khích như trước được kỳ vọng giảm áp lực cung ứng điện trong bối cảnh nhu cầu điện tăng cao, nguồn lực đầu tư còn hạn chế và Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng phát triển xanh, bền vững.

Năm 2025, nhu cầu điện dự kiến tăng trưởng 12-13% so với năm 2024, ông Võ Quang Lâm, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho hay, đang đặt ra thách thức lớn cho ngành điện trong đảm bảo cung ứng. EVN đã chủ động xây dựng kịch bản và triển khai giải pháp "từ sớm, từ xa" nhằm bảo đảm điện cho phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân.

Theo ông Lâm, năm 2024, EVN đã giải ngân hơn 112.800 tỷ đồng, vượt chỉ tiêu; phát điện sớm 2 tổ máy Nhà máy Thủy điện Ialy mở rộng, đóng điện 216 dự án lưới điện. Đặc biệt, đường dây 500kV mạch 5 từ Quảng Trạch đến Phố Nối đã hoàn thành chỉ sau hơn 7 tháng thi công, rút ngắn đáng kể so với thông lệ.

Năm 2025, EVN tiếp tục nỗ lực hoàn thành các công trình lớn như Nhà máy Thủy điện Hòa Bình mở rộng, Nhiệt điện Quảng Trạch I và đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên đúng tiến độ Chính phủ giao…

Đồng thời, tăng cường công tác truyền thông, thực thi tiết kiệm điện. Thực tế, qua nhiều giải pháp triển khai, năm 2024, tổng sản lượng điện tiết kiệm của các tổng công ty điện lực đạt 6.506 triệu kWh, tương đương 2,46% điện thương phẩm.

Từ kết quả trên, lãnh đạo EVN nhấn mạnh, tiết kiệm điện không chỉ là giải pháp kỹ thuật hay hành vi đơn lẻ, mà đã trở thành một trong những trụ cột chiến lược trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu điện tăng cao, nguồn lực đầu tư còn hạn chế và Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng phát triển xanh, bền vững.

Bởi vậy, ông Lâm đánh giá cao những điểm mới trong Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả vừa được Quốc hội thông qua ngày 18/6. Trong đó, ông đặc biệt nhấn mạnh đến nội dung sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả bây giờ là một yêu cầu bắt buộc chứ không phải khuyến khích như giai đoạn trước đây.

"Điều này đồng nghĩa bắt buộc các doanh nghiệp sử dụng năng lượng trọng điểm phải kiểm toán năng lượng, bắt buộc thực hiện các giải pháp được khuyến cáo trong báo cáo về kiểm toán năng lượng", ông Lâm nói và cho rằng, đây là cơ sở để Sở Công thương các tỉnh, thành phố giám sát việc thực hiện các giải pháp này.

Ông Lâm cũng mong chờ vào quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả - nội dung lần đầu được nêu trong luật mới. Đây sẽ là nguồn lực để giúp các doanh nghiệp và người dân sử dụng các nguồn hỗ trợ tài chính từ trong nước cũng như nước ngoài để có thể sử dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng.

"Đây cũng là cơ hội tốt để có thể thúc đẩy các công ty dịch vụ năng lượng phát triển. Kinh nghiệm từ các nước tiên tiến cho thấy, khi các công ty dịch vụ năng lượng phát triển tốt cũng là một trong những cấu phần tham gia vào việc đảm bảo hệ thống điện vận hành một cách an toàn ổn định và liên tục", ông Lâm nói.

Ông Đặng Hải Dũng, Phó cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công thương) cho biết, khoảng 80% lượng phát thải của Việt Nam đến từ lĩnh vực năng lượng. Do đó, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả không những là công cụ bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia như mục tiêu ban đầu khi được ban hành năm 2010, mà nay phải đóng vai trò kép: vừa bảo đảm nguồn cung, vừa giúp tuân thủ các quy định quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính, phát triển bền vững và xanh hóa chuỗi cung ứng.

Quá trình sửa đổi luật lần này được xây dựng trên tinh thần đó. Ông Dũng nhấn mạnh, các quốc gia và đối tác thương mại lớn như châu Âu sẽ yêu cầu các sản phẩm xuất khẩu từ Việt Nam phải chứng minh rõ mức tiêu thụ năng lượng và lượng phát thải trong toàn bộ chuỗi sản xuất, từ nguyên liệu đầu vào, quy trình sản xuất đến sản phẩm hoàn chỉnh. Truy xuất phát thải carbon sẽ trở thành yêu cầu bắt buộc.

Vì vậy, quản lý năng lượng trong thời gian tới sẽ phải chuyển từ hình thức khuyến khích sang bắt buộc, đặc biệt là trong giám sát tiêu thụ năng lượng tại các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa xuất khẩu. Điều này đòi hỏi minh bạch hóa dữ liệu, có hệ thống đo lường, thống kê, giám sát và báo cáo xuyên suốt, nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế khắt khe.

Cũng theo ông Dũng, nhiều nhãn hàng quốc tế hiện yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam phải công khai trực tuyến thông tin về mức tiêu thụ năng lượng, phát thải CO₂, thậm chí cập nhật theo thời gian thực. Đây là xu hướng không thể đảo ngược.

Luật sửa đổi vì thế phải định hình lại hệ thống quản lý năng lượng: từ khâu quy định rõ trách nhiệm người quản lý năng lượng tại nhà máy, đến thống kê, báo cáo dữ liệu, đáp ứng yêu cầu truy xuất khi cơ quan nước ngoài kiểm tra nguồn gốc phát thải.

"Trước đây, doanh nghiệp chỉ cần báo cáo tổng lượng năng lượng tiêu thụ năng lượng mỗi năm, nay phải chi tiết theo từng công đoạn, sản phẩm", ông Dũng cho hay.