Hội thảo do Viện Nghiên cứu Đô thị và Phát triển hạ tầng -Tổng hội Xây dựng Việt Nam phối hợp cùng Hiệp hội Công viên Cây xanh Việt Nam và Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật thành phố Hà Nội tổ chức, chiều 23/9.

Công viên, vườn hoa xuống cấp, quản lý phân tán

Hệ thống công viên, cây xanh và mặt nước vốn được coi là lá phổi của đô thị, đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện môi trường sống, điều hòa vi khí hậu và tạo dựng bản sắc văn hóa, lịch sử của Thủ đô. Tuy nhiên, bức tranh tổng thể còn cho thấy nhiều bất cập.

Hội thảo khoa học "Phát triển hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa trên địa bàn thành phố Hà Nội".

Theo ông Nguyễn Đức Hưng, Giám đốc Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật thành phố Hà Nội, không ít công viên và vườn hoa đã xuống cấp, nhiều hạng mục chưa được duy tu, cải tạo kịp thời. Công tác quản lý phân tán, thiếu một cơ chế điều phối dài hạn dẫn đến tình trạng đầu tư dàn trải, chồng chéo.

Diện tích cây xanh bình quân đầu người thấp hơn nhiều so với chuẩn của đô thị đặc biệt. Bên cạnh đó, việc bảo tồn cây di sản chưa được quan tâm đúng mức; tình trạng xâm lấn không gian xanh vẫn diễn ra ở nhiều nơi; hạ tầng kỹ thuật thiếu đồng bộ; cây xanh đô thị phải chịu tác động trực tiếp từ các công trình ngầm, nổi và biến đổi khí hậu cực đoan, đặc biệt là những trận bão lớn gây gãy đổ hàng loạt.

Ông Nguyễn Đức Hưng nhấn mạnh: "Cây xanh Hà Nội không chỉ mang giá trị sinh thái mà còn gắn bó mật thiết với ký ức, niềm tự hào của người dân Thủ đô. Việc quản lý và phát triển hệ thống này cần được nhìn nhận như một nhiệm vụ chiến lược lâu dài".

Phát triển, công viên, vườn hoa, lấy trục sông Hồng làm trung tâm

Để khắc phục những tồn tại, UBND TP Hà Nội và Sở Xây dựng đã giao Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật phối hợp với Viện Nghiên cứu Đô thị và Phát triển hạ tầng xây dựng Đề án "Quản lý, phát triển hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa trên địa bàn thành phố", dự kiến hoàn thành vào tháng 10/2025.

Theo định hướng, đề án sẽ cụ thể hóa tầm nhìn trong quy hoạch chung Thủ đô, với bốn nhóm nhiệm vụ trọng tâm: Hình thành mạng lưới công viên, vườn hoa đa chức năng, lấy trục sông Hồng làm trung tâm cảnh quan; phát triển đồng bộ cây xanh đường phố với các loài cây bản địa có sức chống chịu cao; bảo tồn và phục hồi hệ sinh thái mặt nước gắn với hồ điều hòa; bảo tồn cây di sản, phát triển hệ thống vườn ươm hiện đại để đảm bảo nguồn giống chất lượng.

Ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hiệp hội Công viên Cây xanh Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Đề án cũng xác định rõ các nhóm giải pháp đi kèm. Về quy hoạch, cần kiên quyết bảo vệ quỹ đất cây xanh, đồng thời ưu tiên sử dụng quỹ đất di dời cơ sở sản xuất, trụ sở cơ quan.

Ông Nguyễn Đức Hưng, Giám đốc Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật thành phố Hà Nội.

Về tài chính, tập trung đa dạng hóa nguồn vốn, thúc đẩy hợp tác công - tư (PPP). Về công nghệ, xây dựng cơ sở dữ liệu số, áp dụng quy chuẩn thi công đồng bộ, quản lý chặt chẽ quy trình cắt tỉa, chăm sóc.

Về môi trường, cần chủ động chọn giống cây có khả năng chống chịu khí hậu khắc nghiệt, triển khai mô hình hạ tầng xanh bền vững, giảm thiểu nguy cơ cây gãy đổ trong bão.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hiệp hội Công viên Cây xanh Việt Nam nhấn mạnh: "Cây xanh và công viên không chỉ là hạ tầng môi trường mà còn là thành tố bản sắc của đô thị nghìn năm. Việc xây dựng Đề án lần này là cơ hội để Hà Nội định hình tầm nhìn chiến lược, đưa cây xanh thực sự trở thành linh hồn của không gian đô thị hiện đại".

Giải pháp quản lý số hóa và hạ tầng xanh chống chịu biến đổi khí hậu

Một vấn đề nổi bật được các đại biểu quan tâm là tình trạng cây đổ trong mùa mưa bão. Thực tế tại quận Hoàn Kiếm trước đây, sau bão Yagi đã có tới hơn 700 cây gãy đổ, đặt ra mối lo ngại lớn.

Phó Chủ tịch UBND phường Hoàn Kiếm, ông Nguyễn Toàn Thắng chỉ ra khó khăn, khu phố cổ hạn chế diện tích nên việc trồng mới rất phức tạp, cây leo hay cây bồn đều khó phù hợp; hơn nữa, tỷ lệ cây xanh ở khu vực này vẫn còn thấp so với yêu cầu. Cần số hóa để dễ triển khai thực hiện.

Ông Nguyễn Toàn Thắng, Phó Chủ tịch UBND phường Hoàn Kiếm đặt vấn đề việc số hóa cây xanh và việc bố trí trồng cây, thay cây bị gãy đổ sau mưa bão.

Trả lời nội dung này, ông Nguyễn Đức Hưng cho biết, hệ thống quản lý số hiện nay đã có chức năng thống kê, cho phép truy xuất dữ liệu và lựa chọn phương án thay thế cây sau bão. Tuy nhiên, do đề án chưa được phê duyệt nên thời gian tới, nếu được thông qua, thành phố sẽ có cơ sở pháp lý cụ thể hơn…

Ông Cao Sỹ Niêm, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (VIUP).

Theo ông Cao Sỹ Niêm, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (VIUP), Hà Nội cần nhanh chóng ban hành bộ quy chuẩn chuyên biệt cho hệ thống cây xanh, công viên đô thị, đồng thời ưu tiên phát triển hạ tầng xanh chống chịu biến đổi khí hậu. Ông nhấn mạnh, nếu không có cơ chế pháp lý đồng bộ, công tác quản lý cây xanh vẫn chỉ ở mức đối phó. Phải coi đây là một cấu phần của hệ thống hạ tầng đô thị thông minh, được số hóa và giám sát chặt chẽ.

Hội thảo thu hút nhiều sự quan tâm, tham luận chuyên sâu từ các nhà khoa học, chuyên gia quy hoạch, quản lý đô thị và các địa phương có kinh nghiệm.

Tất cả nhằm hướng tới mục tiêu chung: Xây dựng một mạng lưới công viên, vườn hoa đa tầng bậc, gắn liền với hệ sinh thái sông hồ; bảo tồn cây di sản; phát triển hệ thống cây xanh đường phố đồng bộ và hiện đại; đồng thời học hỏi kinh nghiệm quốc tế để đưa Hà Nội trở thành đô thị xanh, bền vững trong tương lai.