100% sàn phải hiển thị "hộ chiếu số sản phẩm"

Đó là thông tin được ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công thương cho biết tại Hội thảo "Tăng cường liên kết thị trường, cải thiện năng lực cạnh tranh hàng Việt" tổ chức hôm nay 18/8.

"Ổn định chuỗi cung ứng là yếu tố nền tảng cho phát triển bền vững".

Cụ thể, ông Tuấn cho biết: Hành lang pháp lý để thực hiện yêu cầu này là một loạt các văn bản pháp luật quan trọng. Với luật chất lượng sản phẩm hàng hóa sửa đổi năm 2025, lần đầu tiên khái niệm về 'hộ chiếu số của sản phẩm' được đưa vào. Cùng với đó là Thông tư 02 của Bộ Khoa học và Công nghệ quy định về quản lý truy xuất nguồn gốc, và sắp tới đây là Nghị định về định danh và xác thực truy xuất nguồn gốc.

"Những công cụ pháp lý này không chỉ là quy định hành chính, mà là nền tảng để xây dựng một hệ thống thông tin minh bạch. Mục tiêu đặt ra là hết sức cụ thể: Đến năm 2028, 100% các sàn thương mại điện tử, các siêu thị, trung tâm thương mại phải công bố và hiển thị các thông tin về "hộ chiếu số của sản phẩm" thông qua các mã QR hay mã định danh. Đây là một cam kết mạnh mẽ, trong việc làm trong sạch hóa thị trường, nơi người tiêu dùng có thể kiểm tra, doanh nghiệp chân chính được bảo vệ, và hàng giả, hàng nhái không còn đất sống", ông Tuấn nói. 

Ông Tuấn cũng thông tin: Theo lực lượng quản lý thị trường, có tới 70% vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ xuất xứ diễn ra tại chợ truyền thống và cửa hàng nhỏ lẻ.

Tính đến cuối năm 2024, cả nước có 8.274 chợ, 276 trung tâm thương mại và 1.293 siêu thị. Song, các chợ hạng I, II tập trung chủ yếu ở đô thị, trong khi chợ hạng III chiếm đa số ở nông thôn, miền núi. Sự chênh lệch về hạ tầng, quản trị và chất lượng dịch vụ tạo kẽ hở cho gian lận thương mại.

Trong năm 2024, quản lý thị trường xử lý hơn 47.000 vụ vi phạm; 9 tháng đầu 2025 đã phát hiện trên 15.000 vụ. "Con số này cho thấy nhu cầu cấp thiết phải chuẩn hóa và số hóa chuỗi cung ứng", ông Tuấn nói. 

Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước.

Chuỗi giá trị bền vững, cách nào?

Nhấn mạnh yêu cầu sống còn của việc tăng cường liên kết thị trường, cải thiện năng lực cạnh tranh hàng Việt, ông Bùi Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công thương phân tích: Đối với thị trường quốc tế, các yêu cầu mới về phát triển bền vững, giảm phát thải carbon, chuyển đổi xanh và số hóa thương mại đang trở thành tiêu chuẩn dẫn dắt. Doanh nghiệp Việt muốn duy trì vị thế và mở rộng thị phần xuất khẩu buộc phải nhanh chóng thích ứng.

Trong khi đó, thị trường trong nước với hơn 100 triệu dân vẫn chưa khai thác hết tiềm năng. Sự kết nối giữa sản xuất - phân phối - tiêu dùng còn nhiều bất cập, sức chống chịu của hệ thống cung ứng nội địa trước biến động toàn cầu còn hạn chế.

Trong bối cảnh đó, việc tăng cường liên kết thị trường có ý nghĩa then chốt. Liên kết giúp gắn bó chặt chẽ giữa các khâu sản xuất - phân phối – tiêu thụ, tạo dòng chảy thông suốt hàng hóa, giảm chi phí trung gian, nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm,..

"Một chuỗi cung ứng được kết nối chặt chẽ, minh bạch và thích ứng tốt với biến động sẽ giúp doanh nghiệp duy trì sản xuất liên tục, đáp ứng kịp thời nhu cầu trong nước và quốc tế", ông Hưng nói.

Tuy nhiên, ông Bùi Quang Tuấn, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, chỉ ra một thực tế: Việt Nam đang hội nhập rất sâu rộng, nhưng năng lực nội tại của chúng ta vẫn chưa theo kịp.

"Hiện nay doanh nghiệp FDI chiếm 73% kim ngạch xuất khẩu. Tỷ lệ doanh nghiệp nội địa tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu rất là thấp. Một nghiên cứu của CIEM (Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương) nói rằng Việt Nam thì tham gia được vào 21% trong chuỗi giá trị toàn cầu, trong khi con số của Bộ Công thương là chỉ khoảng 2,5%. Dù con số nào thì cũng cho thấy là tỷ lệ tham gia của chúng ta rất là thấp, hạn chế".

Theo ông Tuấn, tỷ lệ nội địa hóa thấp, sự chuẩn bị chưa kỹ càng của doanh nghiệp và sự thiếu liên kết giữa khối FDI và doanh nghiệp trong nước chính là những nguyên nhân sâu xa. Các doanh nghiệp FDI có xu hướng xây dựng chuỗi cung ứng riêng, khép kín, khiến doanh nghiệp Việt khó có cơ hội chen chân.

Để giải quyết tận gốc vấn đề này, ông Tuấn cho rằng cần phải xây dựng một chuỗi giá trị bền vững, không chỉ dựa trên ba trụ cột kinh tế - xã hội - môi trường, mà phải bổ sung một trụ cột thứ tư, cũng là trụ cột quan trọng nhất.

"Nói về chuỗi giá trị bền vững, chúng ta nói về kinh tế, xã hội và môi trường. Nhưng mà chúng ta còn một trụ cột quan trọng nhất, đó là thể chế. Chúng ta thường nói là ba trụ cột nhưng mà chưa đủ, bền vững là phải có thể chế".

Từ đó, ông đề xuất một loạt các giải pháp mang tính hệ thống. Về phía nhà nước, cần hoàn thiện các chính sách, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi. Về phía các hiệp hội, cần phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò cầu nối, cung cấp thông tin thị trường, hỗ trợ đào tạo và kết nối doanh nghiệp. Quan trọng nhất, chính các doanh nghiệp phải tự thân vận động.

"Về phía cộng đồng doanh nghiệp, thì cũng phải chủ động hơn nữa trong quá trình tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Đặc biệt là xây dựng các chiến lược, mục tiêu và kế hoạch khi tham gia vào chuỗi. Cần có kế hoạch phân bổ nguồn lực hợp lý cho việc nâng cao năng lực", ông Tuấn nói.

Chia sẻ góc nhìn này, ông Lê Nam Trung, Phó giám đốc Công ty TNHH Xúc Tiến Thương mại Hoàng Ân (TP.HCM) - đơn vị phân phối, nhập khẩu ống thép và hướng tới gia công xuất khẩu cho biết: Hiện tại, công ty gặp khó khăn về việc chưa hiểu biết rõ quy định ở các thị trường xuất khẩu cũng như thiếu kinh nghiệm. "Cơ quan chức năng nên minh bạch hóa cạnh tranh trong nước để doanh nghiệp cạnh tranh công bằng, đồng thời tạo thêm nhiều cơ hội tiếp xúc với doanh nghiệp nước ngoài, cũng như tổ chức đào tạo chính thống để doanh nghiệp Việt Nam tự tin tiếp cận môi trường xuất khẩu", ông Trung đề nghị.