Mới đây, hàng loạt doanh nghiệp điện gió tại Quảng Trị đã gửi văn bản kiến nghị tới Bộ Công thương, UBND tỉnh Quảng Trị, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO) đề nghị xem xét việc hạn chế cắt giảm công suất phát điện khả dụng.

Theo các nhà đầu tư, từ cuối tháng 9/2025 đến nay, cụm nhà máy điện gió tại Quảng Trị liên tục bị cắt giảm công suất, có thời điểm lên tới 99%. Bình quân, công suất bị giảm từ 20-90%.

Nếu tình trạng này kéo dài đến hết năm, doanh thu năm 2025 có thể giảm 10-20%, trong khi lợi nhuận định mức chỉ còn 5-10% sau khi trừ chi phí vận hành, trả nợ và bảo trì. Với các dự án hiệu suất trung bình, lợi nhuận thực tế không đến 5%.

Hệ thống điện thừa nguồn nghiêm trọng

Về nguyên nhân cắt giảm, theo NSMO, thời gian qua, do ảnh hưởng của bão số 13 và hoàn lưu sau bão, khiến lưu lượng nước về các hồ chứa tăng mạnh trên diện rộng, kể cả ở khu vực miền Bắc.

Nhiều hồ thủy điện lớn như Sơn La, Lai Châu, Hòa Bình, Thác Bà, Tuyên Quang, Cửa Đạt, Trung Sơn… đã đồng loạt mở cửa xả từ đầu tháng 11. Tính đến ngày 7/11/2025, có tới 80 trong tổng số 122 hồ đang xả nước, với tổng công suất lên tới 16.000 MW - cao gấp đôi so với mức xả 7.000-8.000 MW vào cuối tháng 10.

Không chỉ thủy điện, các nguồn năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió, cũng tăng mạnh do tác động của hoàn lưu bão, đạt công suất khả phát khoảng 3.400-4.000 MW, cao hơn 2.000-3.000 MW so với giai đoạn trước.

Sự cộng hưởng của các nguồn phát này khiến hệ thống điện rơi vào tình trạng thừa nguồn nghiêm trọng, thậm chí trong nhiều khung giờ trong ngày.

Để đảm bảo cân bằng cung - cầu và giữ tần số hệ thống điện quốc gia trong giới hạn cho phép, NSMO đã liên tục theo dõi, điều chỉnh huy động các nguồn điện. Trong một số thời điểm, trung tâm buộc phải giảm huy động cả các nhà máy thủy điện đang xả lũ và các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, nhằm bảo đảm an toàn tuyệt đối cho hệ thống điện quốc gia.

"Thị trường điện cạnh tranh, nguồn nào rẻ hơn thì được huy động trước"

Các doanh nghiệp điện gió kiến nghị, EVN và NSMO cần có cơ chế minh bạch trong việc điều độ, đặc biệt là công khai thời gian và mức công suất bị cắt giảm của từng loại hình điện, bao gồm thủy điện, nhiệt điện, điện mặt trời và điện gió.

Các doanh nghiệp cho rằng, việc minh bạch dữ liệu sẽ giúp đảm bảo công bằng trong huy động các nguồn điện và tạo cơ sở để doanh nghiệp chủ động kế hoạch vận hành, tài chính.

Bày tỏ quan điểm, ông Phạm Nguyên Hùng, Cục trưởng Cục Điện lực, Bộ Công thương cho biết, việc cắt giảm công suất các nhà máy điện gió ở Quảng Trị thời gian qua là hoạt động vận hành bình thường của hệ thống điện, không phải sự cố hay quyết định bất thường.

Theo ông Hùng quyền điều độ và lựa chọn nguồn huy động thuộc NSMO, dựa trên nguyên tắc thị trường điện cạnh tranh nguồn nào rẻ hơn thì được huy động trước.

Trong bối cảnh hiện nay, thủy điện đang có chi phí thấp và điều kiện thủy văn thuận lợi, trong khi nhu cầu tiêu thụ điện năm nay tăng trưởng thấp hơn dự báo, dẫn tới việc giảm huy động điện gió là điều dễ hiểu.

Ông Hùng cũng nói thêm, có hai nhóm tình huống dẫn tới việc giảm công suất: Trường hợp có kế hoạch (sẽ được thông báo trước), và trường hợp đột xuất vì lý do an toàn hệ thống, khi đó không thể báo trước vì điều độ phải xử lý ngay để bảo đảm an toàn cho hệ thống điện quốc gia.