Sáng 5/11, Vụ Quy hoạch - Kiến trúc (Bộ Xây dựng) và Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam chủ trì tổ chức Hội thảo chuyên đề "Quy hoạch và quản trị đô thị hiện đại nâng cao chất lượng sống đô thị Việt Nam". Hội thảo chuyên đề nằm trong khuôn khổ Diễn đàn phát triển bền vững đô thị Việt Nam 2025 diễn ra cùng ngày.

Theo bà Trần Thu Hằng, Vụ trưởng Vụ Quy hoạch - Kiến trúc, đô thị trở thành động lực quan trọng của phát triển kinh tế - xã hội.

Đô thị trở thành động lực phát triển đất nước

Phát biểu khai mạc hội thảo, bà Trần Thu Hằng, Vụ trưởng Vụ Quy hoạch - Kiến trúc (Bộ Xây dựng) cho biết, trong những năm qua, đô thị hóa Việt Nam đã diễn ra với tốc độ nhanh, mạnh và có bước tiến vượt bậc. 

Hệ thống đô thị ngày càng mở rộng, đa dạng về quy mô, hình thái và chức năng. Đô thị trở thành động lực quan trọng của phát triển kinh tế - xã hội, là nơi hội tụ của tri thức, sáng tạo, công nghệ và đổi mới.

Theo bà Hằng, hội thảo chuyên đề hôm nay sẽ tập trung bàn thảo về hai trụ cột then chốt của phát triển đô thị Việt Nam trong giai đoạn mới. Thứ nhất, là đổi mới công tác quy hoạch đô thị - hướng tới tính tổng thể, chú trọng đến bảo tồn bền vững các di tích, di sản văn hóa; liên kết vùng, dựa trên dữ liệu số và lấy con người làm trung tâm.

Thứ hai, là hiện đại hóa mô hình quản trị đô thị theo hướng hai cấp chính quyền địa phương tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, kết hợp giữa chính quyền điện tử - chính quyền số - đô thị thông minh.

"Đây chính là tinh thần cốt lõi mà Nghị quyết 06-NQ/TW ngày 24/1/2022 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045", bà Hằng nhấn mạnh.

Phát biểu tại phiên hội thảo chuyên đề, ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho biết, sau gần bốn thập kỷ đổi mới, phát triển và hội nhập, hiện nay, tỷ lệ đô thị hóa nước ta đạt 44%, đóng góp khoảng 75% GDP quốc gia. Nhiều đô thị trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, dịch vụ, tài chính và khoa học công nghệ, trung tâm công nghiệp và đầu mối giao thông quan trọng.

Song, phát triển thiếu đồng bộ giữa các vùng, các loại đô thị; hạ tầng kỹ thuật - xã hội còn chênh lệch; không gian đô thị bị chia cắt, thiếu bản sắc; chất lượng môi trường và nhà ở giảm sút; công tác quy hoạch, quản trị chưa theo kịp yêu cầu chuyển đổi số, thích ứng biến đổi khí hậu đang là những thách thức mà đô thị Việt Nam đang phải đối mặt.

Ông Trần Ngọc Chính đề nghị hội thảo tập trung trao đổi và thảo luận sâu về công tác quy hoạch và quản lý phát triển đô thị.

Ông Chính cho rằng, để quy hoạch, quản lý và phát triển bền vững đô thị, cần chuyển từ tư duy "quy hoạch cho từng đô thị" sang "quy hoạch cho hệ thống đô thị", đảm bảo liên kết vùng, tính mở và khả năng thích ứng trong bối cảnh phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi năng lượng.

Để kết quả hội thảo sẽ đóng góp vào việc triển khai hiệu quả công tác phát triển đô thị, theo ông Chính, hội thảo sẽ tập trung trao đổi và thảo luận sâu về công tác quy hoạch và quản lý phát triển đô thị; đánh giá thực trạng công tác quy hoạch đô thị hiện nay.

Phân tích, rà soát hệ thống văn bản pháp luật hiện hành, từ đó kiến nghị hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, minh bạch và khả thi. Đánh giá quá trình thực hiện mô hình chính quyền đô thị tại các thành phố lớn. Chia sẻ các mô hình, kinh nghiệm và chính sách về cải tạo, chỉnh trang đô thị cũ, phát triển nhà ở xã hội, bảo tồn di sản…

Phát triển đô thị không thể tách rời bảo tồn di sản

Trong hội thảo chuyên đề, các chuyên gia, nhà quản lý về quy hoạch đô thị cũng đã trình bày nhiều bài tham luận về kinh nghiệm quốc tế, những bài học tái thiết về chỉnh trang đô thị; giải pháp quản trị đô thị phù hợp với chính quyền hai cấp; bảo tồn di sản và phát huy giá trị đô thị di sản…

Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế trình bày tham luận.

Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế cho biết, Huế được nhắc đến không chỉ như một "thành phố di sản" mà còn là "đô thị văn hóa tiêu biểu" của Việt Nam trên trường quốc tế; nơi hội tụ di sản vật thể, phi vật thể và cảnh quan sinh thái đặc sắc.

Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, Huế đang đối mặt với nhiều thách thức từ áp lực đô thị hóa, nhu cầu nhà ở và hạ tầng hiện đại lấn át không gian di sản; các công trình cao tầng đe dọa phá vỡ cảnh quan; bão lũ và xâm nhập mặn ảnh hưởng đến hệ sinh thái; nguồn lực đầu tư cho bảo tồn còn hạn chế, cơ chế xã hội hóa chưa thực sự bền vững.

Trước thực trạng đó, TP Huế xác định bảo tồn di sản không thể tách rời phát triển đô thị. Giải pháp trọng tâm là quy hoạch gắn di sản với thiên nhiên và cộng đồng, mở rộng không gian di tích theo hướng linh hoạt.

Ứng dụng công nghệ số như GIS, 3D, AI trong quản lý và quảng bá di sản; phát triển công nghiệp văn hóa, sáng tạo từ các giá trị bản địa. Đặt cộng đồng ở vị trí trung tâm với các mô hình khởi nghiệp sáng tạo từ di sản.

Tại hội thảo, bà Boni Elena, điều phối viên về lĩnh vực phát triển đô thị và quản lý tri thức tại Văn phòng UN-Habitat Khu vực châu Á và Thái Bình Dương đã chia sẻ các khung chính sách nhằm hỗ trợ Việt Nam hướng tới phát triển đô thị thông minh và bền vững.

Theo bà Boni Elena, Việt Nam có thể tận dụng các khuôn khổ toàn cầu như: Chương trình Nghị sự 2030, Chương trình Nghị sự Đô thị Mới và Chiến lược UN-Habitat giai đoạn 2026-2029 nhằm thúc đẩy phát triển đô thị bao trùm, tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu và nâng cao năng lực phục hồi sau thiên tai.

Toàn cảnh Hội thảo chuyên đề.

Bà Boni Elena cũng nhấn mạnh về vai trò của các sáng kiến khu vực như Mạng lưới Thành phố Thông minh ASEAN (ASCN), Chiến lược Đô thị hóa Bền vững ASEAN (ASUS) và Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.

Bà đề xuất, Việt Nam nên xây dựng nền tảng giám sát SDG cấp quốc gia, áp dụng mô hình báo cáo tự nguyện cấp địa phương (VLR) để tăng cường minh bạch và kết nối chính sách từ trung ương đến địa phương. Đây là cách tiếp cận đa cấp giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn với các cam kết toàn cầu và khu vực về phát triển đô thị bền vững.

Chuyển đổi tư duy phát triển đô thị từ cải tạo sang tái thiết

Liên quan đến công tác tổ chức đô thị sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, các chuyên gia đều khẳng định, đây là bước ngoặt quan trọng, đòi hỏi phải tái cấu trúc không gian lãnh thổ và điều chỉnh hệ thống quy hoạch đô thị phù hợp.

Ông Trương Văn Quảng, Phó tổng thư ký Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, không gian kinh tế - xã hội xuất hiện thêm tiềm năng, cơ hội mới khi tái cấu trúc không gian lãnh thổ.

Từ đó, đô thị hóa, các định hướng chiến lược về quy hoạch, quản lý phát triển đô thị cần được rà soát lại; trung tâm động lực của tỉnh, vùng, vùng đô thị hóa cần có tư duy mới. Bên cạnh đó, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cần phải điều chỉnh, hoàn thiện phù hợp với điều kiện phát triển mới.

Quy hoạch đô thị cần đảm bảo tính tích hợp, liên kết vùng, phân cấp rõ ràng giữa cấp tỉnh và cấp xã/phường. Đẩy mạnh sử dụng công nghệ số như GIS, BIM, 3D để nâng cao hiệu quả quản lý đô thị.

Ông Hoàng Vĩnh Hưng cho rằng, cần phải xây dựng các chiến lược và kế hoạch đầu tư hiệu quả trong công tác quy hoạch đô thị.

Ông Hoàng Vĩnh Hưng, Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng) cũng nhấn mạnh, việc tinh gọn bộ máy hành chính địa phương sẽ giúp nguồn lực đầu tư công được tập trung hơn, tăng hiệu ứng về quy mô kinh tế địa phương.

Song, cũng đặt ra cho các địa phương và chính quyền đô thị những thách thức và cơ hội; đòi hỏi chính quyền địa phương cần xác định được giải pháp quy hoạch đúng đắn, kiểm soát được sự phân bố dân cư và các hoạt động của con người một cách khoa học.

Ông Hưng cũng nhấn mạnh, khi lập và thực hiện quy hoạch đô thị và nông thôn cần phải tính đến việc xây dựng và củng cố ba trụ cột của phát triển bền vững: phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và giải quyết tình trạng bất bình đẳng xã hội.

Đồng thời, cần phải xây dựng được các chiến lược và kế hoạch đầu tư hiệu quả trong công tác quy hoạch đô thị. Đảm bảo ngăn chặn được hiện tượng phân tách không gian xã hội, mang lại cho người dân dịch vụ nhà ở hợp lý, cải thiện điều kiện sống thông qua các dự án cải tạo đô thị.

Theo ông Nguyễn Vũ Phương, Phó giám đốc Học viện Chiến lược, bồi dưỡng cán bộ xây dựng (Bộ Xây dựng), sau ngày 1/7, nước ta chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Xóa bỏ cấp trung gian, tiềm ẩn nguy cơ phân tán và giảm liên kết vùng trong phát triển đô thị.

Từ đó, đòi hỏi Việt Nam cần chuyển đổi tư duy phát triển đô thị từ cải tạo thuần túy sang tái thiết toàn diện với quản trị tích hợp, bao trùm và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ông Phương cho rằng, tái thiết đô thị là tái cấu trúc không gian, thể chế, cộng đồng và môi trường, dựa trên quản trị tích hợp, công nghệ số và sự tham gia của người dân.

"Trong bối cảnh chính quyền địa phương hai cấp, Việt Nam hoàn toàn có khả năng xây dựng mô hình quản trị tái thiết đô thị linh hoạt, hiệu quả và giàu bản sắc địa phương, góp phần định hình tương lai đô thị bền vững và nhân văn", ông Phương nói.