Các ngân hàng âm thầm mua vàng

Các ngân hàng Trung ương đang là động lực chính đằng sau thị trường vàng đạt đỉnh kỷ lục và dù quy mô thực sự của việc mua vàng vẫn còn là bí ẩn, không ai nghĩ rằng họ sẽ dừng lại. Theo ước tính của Goldman Sachs, trên toàn cầu, các ngân hàng này đang tích lũy khoảng 80 tấn vàng mỗi tháng, trị giá khoảng 8,5 tỷ USD theo giá hiện tại. Phần lớn hoạt động mua vàng diễn ra trong bí mật, nhưng dữ liệu thương mại cho thấy Trung Quốc chiếm một phần lớn, cùng với một số bên mua không xác định thông qua Thụy Sĩ.

Theo Hội đồng Vàng Thế giới, các ngân hàng Trung ương và quỹ tài sản quốc gia đang gom khoảng 1.000 tấn vàng mỗi năm, tương đương ít nhất 1/4 sản lượng khai thác hàng năm. Trong một khảo sát của Ngân hàng HSBC với 72 ngân hàng Trung ương vào tháng 1/2025, hơn 1/3 cho biết họ dự định mua thêm vàng trong năm 2025 và không ai có ý định bán.

Vàng từ lâu đã được xem là nơi trú ẩn an toàn trong những giai đoạn căng thẳng địa chính trị. Dù làn sóng mua vàng bắt đầu trước khi Tổng thống Donald Trump khởi động cuộc chiến thương mại toàn cầu, nó phản ánh mối lo ngại ngày càng tăng của một số quốc gia về việc phụ thuộc quá nhiều vào đồng USD - đồng tiền dự trữ thống trị thế giới. Giá vàng tăng mạnh trong vài năm qua càng làm tăng sức hấp dẫn của nó.

Thống đốc Timur Suleimenov nêu ví dụ, Ngân hàng Quốc gia Kazakhstan - một trong những nước bán vàng nhiều nhất vào năm ngoái, năm nay đã chuyển sang mua ròng và dự định tiếp tục tăng dự trữ vàng. "Vàng thường được xem là một tài sản bảo hiểm, nhưng trong bối cảnh hoảng loạn, thuế quan và tái cấu trúc thương mại toàn cầu hiện nay, nó cũng là một khoản đầu tư không tệ", ông Suleimenov cho biết.

Ngân hàng Goldman Sachs tin rằng xu hướng mua vàng sẽ tiếp tục và đây là lý do chính khiến ngân hàng này giữ dự báo giá vàng cuối năm ở mức 3.700 USD/ounce. Ngày 3/6, vàng được giao dịch ở mức 3.360 USD, gần với đỉnh tháng 4 là 3.500 USD.

Tốc độ mua vàng tăng gấp đôi sau khi Mỹ và các đồng minh phong tỏa dự trữ ngoại hối của Nga vào năm 2022 sau khi xảy ra xung đột với Ukraine. Điều này khiến nhiều ngân hàng Trung ương cân nhắc đa dạng hóa danh mục, trong khi lạm phát và suy đoán rằng chính phủ Mỹ có thể đối xử bất lợi với các chủ nợ nước ngoài càng làm nổi bật sức hút của vàng đối với các nhà hoạch định chính sách.

"Vàng là tài sản dự trữ an toàn nhất. Nó không bị phụ thuộc trực tiếp vào chính sách kinh tế của bất kỳ quốc gia nào, chống chịu được khủng hoảng và giữ giá trị thực trong dài hạn", ông Adam Glapinski, thống đốc Ngân hàng Quốc gia Ba Lan - một trong những nước mua vàng nhiều nhất gần đây - cho biết.

Vàng lên ngôi trở lại

Trong những năm 1990, các ngân hàng Trung ương ở Thụy Sĩ, Canada và nổi tiếng nhất là Anh đã bán tháo vàng, dẫn đến một thập kỷ thị trường giá xuống. Vàng khi đó bị xem là một di vật, chỉ được những người lo sợ ưa chuộng, trong khi thế giới tài chính ưu ái đồng USD.

Việc mua vàng bắt đầu tăng trở lại sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và được thúc đẩy mạnh mẽ bởi các lệnh trừng phạt Nga. Tuy nhiên, phần lớn hoạt động mua vàng từ đó đến nay không được công bố. Các giao dịch được báo cáo hầu như không thay đổi dù giá vàng tăng gấp đôi từ cuối năm 2022 đến đầu năm 2025.

Số liệu được sử dụng phổ biến nhất để đo lường lượng vàng mà các ngân hàng Trung ương và quỹ tài sản quốc gia mua vào là từ Hội đồng Vàng Thế giới, một tổ chức đại diện cho các công ty khai thác vàng. Họ sử dụng kết hợp dữ liệu công khai, thống kê thương mại và nghiên cứu thực địa. Trong năm 2024, chỉ khoảng 1/3 số vàng mua vào được công khai.

Hầu hết các ngân hàng Trung ương báo cáo với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) khi mua vàng để bổ sung dự trữ ngoại hối, nhưng một số khác lại kín tiếng hơn. Nhiều quỹ tài sản quốc gia cũng giữ bí mật về lượng vàng sở hữu.

Dù có nhiều thảo luận về khả năng các ngân hàng Trung ương và quỹ tài sản quốc gia báo cáo thấp lượng vàng dự trữ, nhưng không có bằng chứng cụ thể. Các số liệu mua vàng được công bố của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) thường bị xem là lỗi thời hoặc không đầy đủ. Chẳng hạn, năm 2015, PBOC bất ngờ công bố tăng 600 tấn dự trữ vàng, gây sốc cho thị trường sau sáu năm im lặng.

"Thị trường suy đoán, dù chỉ là suy đoán, rằng lượng mua ròng thực tế của Trung Quốc lớn hơn nhiều so với dữ liệu chính thức", ông Evy Hambro, người đứng đầu bộ phận đầu tư theo chủ đề và ngành tại BlackRock Inc., một trong những nhà đầu tư khai khoáng có ảnh hưởng nhất thế giới cho biết.

Nhập khẩu vàng vào Trung Quốc được PBOC kiểm soát chặt chẽ và chuyển qua Sở Giao dịch Vàng Thượng Hải, cùng với nguồn cung vàng nội địa. Lượng rút vàng từ sở này là một chỉ số tốt để đo lường nhu cầu vàng bán buôn của Trung Quốc. Nhưng gần đây, tổng nguồn cung – bao gồm nhập khẩu vàng ròng, sản lượng khai thác trong nước và vàng tái chế – đã vượt quá tổng lượng rút, khiến người ta đặt câu hỏi về số vàng dư thừa.

Có những dấu hiệu trên thị trường cho thấy hoạt động mua vàng của khu vực công Trung Quốc. Không giống như các thỏi vàng tiêu chuẩn giao dịch trên Sở Thượng Hải, các ngân hàng Trung ương chủ yếu giao dịch các thỏi vàng lớn 400 ounce, loại chủ đạo trên thị trường London và hiếm được sử dụng ở nơi khác.

Xuất khẩu vàng thỏi từ thị trường London sang Trung Quốc, nước mua vàng chính thức lớn nhất, tiếp tục diễn ra trong suốt năm ngoái, kể cả trong những giai đoạn PBOC không công bố mua vàng. Goldman Sachs ước tính Trung Quốc đã mua trung bình 40 tấn mỗi tháng kể từ năm 2022, dựa trên dữ liệu thương mại về nhu cầu của ngân hàng Trung ương và các tổ chức Trung Quốc.

Quản lý dự trữ

Việc mua vàng ở nước ngoài cũng hợp lý nếu Trung Quốc muốn chuyển đổi dự trữ USD sang vàng, điều chỉ có thể thực hiện trên thị trường quốc tế. PBOC sở hữu dự trữ ngoại hối và giữ chúng như tài sản trên bảng cân đối kế toán. Cục Quản lý Ngoại hối Nhà nước (SAFE), một cơ quan thuộc PBOC, quản lý dự trữ hàng ngày. SAFE không phản hồi yêu cầu bình luận.

Một lý do khiến quy mô mua vàng không được phản ánh đầy đủ trong dự trữ của PBOC có thể là do chúng được giữ trên bảng cân đối của một cơ quan Nhà nước khác. Trung Quốc hiện giữ khoảng 6% dự trữ bằng vàng, so với khoảng 75% của Mỹ, Đức, Pháp và Ý - di sản của tiêu chuẩn vàng sau chiến tranh.

Theo ông Daan Struyven, đồng trưởng phòng nghiên cứu hàng hóa toàn cầu của Goldman Sachs, mức trung bình toàn cầu là khoảng 20%, một mục tiêu trung hạn hợp lý cho các ngân hàng Trung ương ở các thị trường mới nổi. Họ sẽ đạt được mức này từ từ để tránh làm rung chuyển thị trường.

Trung Quốc không phải là nước mua lớn duy nhất. Các ngân hàng Trung ương ở Đông Âu và Trung Đông cũng đã tăng đáng kể dự trữ vàng trong những năm gần đây, cùng với các quỹ tài sản quốc gia. Lượng vàng của ngân hàng Trung ương xuất khẩu từ Anh qua Thụy Sĩ tăng đột biến sau năm 2022, với dữ liệu thương mại cho thấy hơn 1.200 tấn vàng thuộc sở hữu của các ngân hàng Trung ương đã vào Thụy Sĩ trong ba năm qua, sau đó được lưu trữ trong các kho Thụy Sĩ hoặc chuyển đến chủ sở hữu cuối cùng.

Với một số ngân hàng Trung ương, việc phong tỏa dự trữ ngoại hối của Nga cho thấy USD có thể được sử dụng như một vũ khí, với quyền truy cập vào hệ thống tài chính bị chặn theo lệnh của Mỹ. Hầu hết dự trữ bị phong tỏa của Nga được giữ tại Euroclear ở Bỉ và một số lãnh đạo đang thúc đẩy việc tịch thu chúng để tài trợ cho Ukraine. Vàng, khi được lưu trữ trong nước, không thể bị động đến.

Ông Struyven cho biết, bất kể điều gì xảy ra với tài sản của Nga trong một thỏa thuận hòa bình tương lai, một tiền lệ đã được thiết lập. Cách tính rủi ro của các nhà quản lý dự trữ đã thay đổi.

Theo Massimiliano Castelli, giám đốc điều hành tại UBS Asset Management, người tư vấn chiến lược cho các ngân hàng Trung ương, ngoài rủi ro trừng phạt, suy đoán rằng chính quyền ông Trump sẽ theo đuổi chính sách làm suy yếu USD đã khiến một số tổ chức lo ngại hồi đầu năm, cùng với những mối đe dọa được cho là ảnh hưởng đến tính độc lập của Cục Dự trữ Liên bang.

Với những thách thức này, tỷ trọng của USD trong dự trữ toàn cầu có thể tiếp tục giảm, có lẽ nhanh hơn một chút so với vài năm qua, khi các ngân hàng Trung ương đa dạng hóa sang các đồng tiền khác và vàng, ông Castelli nói. Tuy nhiên, các lựa chọn để đa dạng hóa bị hạn chế do thiếu nợ phát hành bằng các đồng tiền khác.

Dòng chảy ngày càng tăng vào vàng có thể tiếp tục hỗ trợ đà tăng giá, vốn đã khiến giá kim loại quý này tăng gấp đôi kể từ cuối năm 2022. Theo JPMorgan Chase & Co, việc chuyển hướng chỉ 0,5% tài sản nước ngoài bằng USD trong vài năm tới có thể đẩy giá vàng lên 6.000 USD/ounce vào năm 2029.