Ngày 3/6, tại Hà Nội, Cục Báo chí phối hợp Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam tổ chức Hội thảo cung cấp thông tin về phòng, chống tác hại của thuốc lá với chủ đề "Thuế thuốc lá và Phát triển bền vững".

Giá thuốc lá quá rẻ do thuế thấp

Tại hội thảo, ông Đặng Khắc Lợi, Phó cục trưởng Cục Báo chí, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Việt Nam đang phải chịu gánh nặng y tế và kinh tế, hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động. Đồng thời, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng/năm, tương đương khoảng 1,14% GDP.

Hơn nữa tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao ở nam giới, tập trung trong nhóm tuổi từ 15-55 tuổi, làm suy yếu lực lượng lao động, dẫn đến tổn thất về năng suất và sản lượng của nền kinh tế và làm trầm trọng thêm sự bất bình đẳng kinh tế mà một số nhóm nghèo và thiệt thòi nhất đang phải gánh chịu.

Theo nghiên cứu của Hội Khoa học Kinh tế Y tế, hàng năm, chi phí gián tiếp do bệnh tật, tử vong gây ra từ việc sử dụng thuốc lá tại Việt Nam làm mất đi tổng cộng 21,7 triệu giờ lao động. Nghiêm trọng hơn trong 10-20 năm tới khi đa số những người hút thuốc hiện nay bắt đầu hứng chịu những tác động bất lợi đối với sức khỏe từ việc này.

BS Nguyễn Tuấn Lâm, WHO Việt Nam cho biết, trong thời gian qua, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam đã giảm từ 47,4% năm 2010 xuống còn 41,1% năm 2021. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN.

"Một trong những nguyên nhân chính là giá thuốc lá quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp. Năm 2022, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của nước ta chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình (59%), và thuộc nhóm có mức thuế thấp nhất trong khu vực ASEAN thấp hơn nhiều so với các quốc gia như Thái Lan (78.6%), Philippines (71.3%), Singapore (67.5%). Chính vì thuế thấp nên giá thuốc lá ở Việt Nam cũng ở mức thấp", ông Lâm cho biết.

Điều tra về giá bán lẻ thuốc lá do Trường Đại học Y tế Công cộng và Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam thực hiện năm 2023 cho thấy trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá có giá bán lẻ dưới 10.000 đồng/bao 20 điếu, có nhiều nhãn hiệu chỉ có mức giá 7.000 đồng đến 8.000 đồng/bao 20 điếu. Với mức giá thuốc lá bán lẻ thấp, người có thu nhập thấp và người mới hút, kể cả trẻ em và trẻ vị thành niên rất dễ tiếp cận với thuốc lá.

Tăng thuế là biện pháp hiệu quả nhất?

Theo BS Lâm, tăng thuế thuốc lá đã được chứng minh là biện pháp hiệu quả và ít tốn kém nhất để giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt là ngăn ngừa thanh thiếu niên hút thuốc. Biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm gánh nặng bệnh tật, và tử vong mà còn giúp tăng nguồn thu từ thuế thuốc lá cho ngân sách, để tái đầu tư vào các ưu tiên của đất nước.

Trước những thông tin về tăng thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá có thể nghiêm trọng thêm tình hình buôn lậu thuốc lá, ông Lâm nhấn mạnh, yếu tố quan trọng nhất để giải quyết tình trạng buôn lậu hoặc buôn bán thuốc lá bất hợp pháp là năng lực thực thi và nỗ lực của các cơ quan chức năng. Bên cạnh đó, nhiều bằng chứng cho thấy khi giá thuốc lá tăng, chi tiêu cho thuốc lá sẽ được chuyển sang các sản phẩm phác, kích thích sản xuất và tạo thêm việc làm ở các ngành khác. Thêm vào đó, Chính phủ có thêm doanh thu để đầu tư trở lại vào nền kinh tế, các lĩnh vực như sức khỏe và giáo dục, giúp tăng năng suất và tăng trưởng của đất nước.

Theo Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, Việt Nam đang đứng trước những quyết định quan trọng để bảo vệ người dân khỏi những tác hại của việc sử dụng thuốc lá và kêu gọi các nhà lập pháp hãy hành động thật mạnh mẽ vì sức khỏe và sự phát triển của Việt Nam. Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững.