Ô nhiễm bụi mịn tại Hà Nội tăng hơn 2 lần

Theo nhà báo Lê Trung Kiên, Phó trưởng văn phòng Báo Tuổi trẻ tại Hà Nội, Việt Nam được cảnh báo là một trong số các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Chúng ta đã cảm nhận rõ trong những năm gần đây, đặc biệt là trong hai năm 2024, 2025 khi bão, lũ hoành hành tại nhiều tỉnh, thành phố.

"Riêng tại Hà Nội, những năm gần đây, bên cạnh những mùa hoa xuất hiện thêm mùa ô nhiễm không khí. Có những buổi sáng Hà Nội thức dậy trong lớp sương mù dày không phải của mùa Đông mà là của bụi mịn; có những ngày thành phố nằm trong nhóm ô nhiễm nhất thế giới. Đó không chỉ là những con số trên bảng xếp hạng mà là hơi thở của hàng triệu người dân bị ảnh hưởng từng giờ, từng ngày", ông Kiên nói.

Để trở thành một trong các quốc gia đi đầu trong nhận thức và hành động ứng phó với biến đổi khí hậu, đặc biệt là giảm thiểu những nguyên nhân làm ô nhiễm môi trường do hoạt động của con người gây ra, Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Nhằm góp phần thực hiện mục tiêu này, Báo Tuổi trẻ và Cục Môi trường phối hợp tổ chức Toạ đàm "Cải thiện chất lượng môi trường không khí đô thị". Tọa đàm ghi nhận những phát biểu, phân tích, đánh giá, kiến nghị của đại diện cơ quan chức năng, nhà khoa học và những bài báo của các đồng nghiệp giúp lan toả thông tin, chung tay, góp sức nhằm hiện thực hoá kế hoạch hành động đã được Chính phủ ban hành, để chúng ta tiến bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc giữa bầu khí quyển trong lành, bền vững.

Thông tin tại buổi tọa đàm, ông Lê Hoài Nam, Phó cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết Hà Nội, HCM và một số tỉnh cho thấy ô nhiễm chủ yếu là bụi mịn PM2.5. Ô nhiễm bụi mịn diễn biến phức tạp, mức độ cao.

Năm 2024, ô nhiễm không khí, đặc biệt Hà Nội và một số tỉnh miền bắc diễn biến xấu. Ô nhiễm bụi mịn Hà Nội 2024 vượt 2 lần, số ngày có chất lượng xấu là cao. Năm 2025 đến thời điểm này, chưa đến mức xấu như 2024. Quy luật theo mùa, miền Bắc có đặc điểm bất lợi về thời tiết đặc biệt thời gian mùa Đông, mức độ ô nhiễm Hà Nội và các tỉnh phía Bắc cao hơn các tỉnh còn lại trong năm.

Áp dụng AI vào "trị" ô nhiễm không khí

Cũng theo ông Nam, có nhiều nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, trong đó có ngành công nghiệp. Hà Nội và TP.HCM và một số tỉnh nằm trong trọng điểm kinh tế, tập trung nhiều khu, cụm công nghiệp, đặc biệt là ngành xi măng, sắt thép, hoá chất... có phát thải lớn. Đây là nguồn phát thải gây ô nhiễm chính. Theo đánh giá, ngành công nghiệp chiếm tỷ lệ 50% nguồn gây ô nhiễm không khí.

Tiếp đến là hoạt động giao thông vận tải (ô tô, xe gắn máy). Với 7,6 triệu phương tiện giao thông, hoạt động giao thông tác động lớn đến ô nhiễm không khí, ô nhiễm bụi mịn, chiếm khoảng 12-15%. Ngoài ra hoạt động giao thông gây ra bụi đường, đây là nguồn gây ô nhiễm, nguồn này chiếm 20-23% ô nhiễm bụi mịn trong không khí. Ngoài ra còn các nguồn khác đến từ phụ phẩm nông nghiệp, hoạt động xây dựng....

PGS. TS Lý Bích Thủy, Trường Hóa và Khoa học sự sống, Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, chúng ta có bức tranh tổng thể nhưng bức tranh chi tiết thì còn thiếu. Lấy ví dụ, đã có dữ liệu cho thấy, nguồn ô nhiễm từ giao thông đứng thứ 2, nhưng cụ thể hơn là từ xe máy, ô tô... bao nhiêu thì chưa có. Do đó, trước hết cần ứng dụng số hóa để thu thập dữ liệu nguồn, nguyên nhân. Từ đó, xây dựng quy chuẩn, phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ phù hợp để ứng dụng vào cuộc sống, đảm bỏa ô nhiễm môi trường.

TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, đồng quan điểm rằng vấn đề ô nhiễm môi trường không khí của Hà Nội không phải riêng của Hà Nội mà nó của các các tỉnh lân cận như Bắc Ninh, Ninh Bình, Hưng Yên. Do đó, để giải quyết bài toán này, cần ứng dụng AI vào làm rõ, làm sạch, sống dữ liệu không khí và nguồn ô nhiễm. Khi có dữ liệu rõ ràng, sạch, sống, mới có thể xây dựng kịch bản, chính sách ứng xử phù hợp. Cần tư duy, suy nghĩ, bắt bệnh rất nhanh, chính sách, từ đó xác định lộ trình dựa trên cơ sở ưu tiên rõ ràng, dựa vào số liệu để có cảnh báo từ sớm từ xa...

Ông Lê Hoài Nam, Phó cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, Chính phủ đã ban hành Kế hoạch hành động Quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn đến năm 2045 và giao nhiệm vụ cụ thể. Bộ NN&MT là cơ quan đầu mối, bộ có trách nhiệm đôn đốc, hướng dẫn, tổ chức thực hiện kế hoạch. Hiện nay, theo phân công, Bộ NN&MT có kế hoạch triển khai sớm nhất. Trong đó tập trung vào 2 nguồn phát thải lớn là công nghiệp và giao thông. Theo đó, bộ này đã ban hành quy chuẩn mới cao và chặt chẽ hơn đối với lĩnh vực công nghiệp, có lộ trình thực hiện đến 2032. Để đáp ứng được được tiêu chuẩn này đòi hỏi các cơ sở công nghiệp phải có chuyển đổi công nghệ hoặc năng lượng, nhiên liệu, công nghệ xử lý.

Tương tự đối với giao thông vận tải, Bộ NN&MT trình Thủ tướng dự thảo ban hành lộ trình áp dụng quy chuẩn với ô tô tham gia giao thông tại Việt Nam. Theo dự thảo, lộ trình thắt chặt khí thải phương tiện với 5 mức quy chuẩn. Thời điểm này, Việt Nam mới áp dụng 2 mức quy chuẩn khí thải, nhưng quy chuẩn mới theo 5 mức quy chuẩn...

Ông Nam cũng cho biết, bản tin dự báo chất lượng không khí đã được cung cấp trên VTV trong 2 bản tin chính là chào buổi sáng và 19h. Thông tin theo thời gian thực thể hiện bằng bản đồ ô nhiễm trên cổng thông tin cơ quan quan trắc. Dự báo trước được 48h. Thời gian tới, khi hoàn thiện tiếp mặt công nghệ, mức độ đầy đủ sẽ có hình thức cung cấp thông tin đầy đủ hơn. Bộ đặt ra mục tiêu nâng cao năng lực dự báo lên 7 ngày, cố gắng hiện thực hóa trong 1-2 năm tới.