Báo chí đóng vai trò "người gác cổng" thông tin đáng tin cậy

Tại phiên thảo luận chuyên đề 1 với chủ đề: "Báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên mới: Tầm nhìn kiến tạo không gian phát triển", Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình cho biết, từ đầu thế kỷ 21 đến nay, báo chí thế giới đã trải qua nhiều giai đoạn vận động nhanh chóng chưa từng thấy. Nếu như trước đây, sự chuyển dịch về công nghệ, cách làm báo và tư duy truyền thông thường diễn ra trong vài chục năm thì ngày nay, sự thay đổi diễn ra chỉ trong vài năm, thậm chí vài tháng.

Theo Thứ trưởng Lê Hải Bình, ngoài những thách thức từ cơ chế tài chính, môi trường truyền thông cạnh tranh, đến yêu cầu chuyển đổi số, mỗi người làm báo cần thấy rõ những điểm đặc thù làm nên sức mạnh nội tại của báo chí cách mạng Việt Nam. Trước hết là tính cách mạng, là sự quan tâm sâu sắc và xuyên suốt của Đảng và Nhà nước...

Hiện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang tiến hành hoàn thiện Luật Báo chí. Các ban, bộ, ngành từ Trung ương đến địa phương, Quốc hội đều bày tỏ sự ủng hộ và tạo điều kiện thuận lợi liên quan đến tổ hợp báo chí, kinh tế báo chí, mở rộng nguồn thu…

Chia sẻ tại phiên thảo luận, TS Lê Quốc Vinh, chuyên gia truyền thông, Chủ tịch Le Group of Companies cho rằng, thách thức lớn nhất đối với báo chí hiện nay chính là sự bùng nổ của không gian số. Trong thời đại mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, người dùng có thể đăng tải thông tin gần như tức thì, không qua bất kỳ quy trình kiểm duyệt nào.

Chưa kể, nếu trước đây báo chí cạnh tranh bằng tốc độ và số lượng tin tức, thì ngày nay, hai yếu tố này không còn là lợi thế.

Ông Lê Quốc Vinh nhấn mạnh, một thách thức khác là mô hình kinh doanh báo chí và vấn đề nguồn thu. Theo TS Lê Quốc Vinh, báo chí trong nhiều năm qua phụ thuộc vào quảng cáo, dẫn tới sự suy giảm nguồn lực tài chính khi thị phần quảng cáo dần dịch chuyển sang các nền tảng số.

Ông Vinh đồng thời đặt câu hỏi: Làm thế nào để tăng nguồn thu cho báo chí khi việc thu phí người đọc rất khó khả thi trong bối cảnh hiện tại, bởi thói quen "xem báo miễn phí", "xem chùa" đã ăn sâu vào công chúng.

Do vậy, để thay đổi thói quen đó, ông Vinh cho rằng, cần có một cuộc cách mạng toàn diện, trong đó toàn bộ hệ sinh thái báo chí cùng đồng lòng triển khai cơ chế thu phí nội dung, thay vì manh mún và đơn độc.

Ngoài ra, ông Vinh cũng đề cập đến niềm tin của công chúng và cuộc chiến chống lại tin giả. Theo ông Vinh, báo chí cần khẳng định vai trò của mình như một "người gác cổng" thông tin đáng tin cậy, chỉ cho phép những nội dung xác thực, có kiểm chứng đến với công chúng; đưa ra giải pháp, cung cấp các góc nhìn mới mẻ, và đồng thời trở thành trung tâm tương tác, kết nối cộng đồng của mình.

Tiếng nói của lãnh đạo nữ trong báo chí

Trong số các phiên thảo luận của Diễn đàn báo chí, thì chủ đề: "Lãnh đạo nữ trong báo chí: Tiếng nói của nữ giới trong điều hành tin tức" tại phiên thảo luận chuyên đề 2 mang một tinh thần riêng, độc đáo.

Theo bà Phan Thanh Phong, Trưởng Ban chuyên đề, Báo Nhân dân, qua 1 thế kỷ phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam, bóng dáng những người phụ nữ làm báo luôn hiện diện âm thầm nhưng bền bỉ. Ngay trong những năm tháng chiến tranh ác liệt, nhiều nữ phóng viên đã bước ra khỏi giới hạn "truyền thống" của nữ giới, đối diện với hiểm nguy, sống giữa chiến trường.

Đến thời kỳ đổi mới, phụ nữ làm báo tiếp tục khẳng định bản lĩnh qua những vai trò ngày càng cao hơn trong hệ thống báo chí. Tuy nhiên, tỷ lệ nữ giới trong vai trò lãnh đạo báo chí cấp cao vẫn còn quá khiêm tốn so với tiềm năng.

Trong bối cảnh hiện nay, khi truyền thông đang đứng giữa "cơn bão" của chuyển đổi số, AI..., vai trò của người lãnh đạo càng trở nên then chốt. Ở đó, tiếng nói của nữ giới với sự mềm dẻo, đa cảm nhưng cũng đầy lý trí và kiên định cần được lắng nghe, nhìn nhận và trao cơ hội phát huy một cách bình đẳng, thực chất.

Trao đổi về nội dung trên, nhà báo Hà Tùng Long, Báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt cho biết, chúng ta nên hiểu "tiếng nói" ở đây không chỉ là quyền được nói ra, được bày tỏ ý kiến mà còn là quyền được lắng nghe, có ảnh hưởng và quyết định thì trong 100 năm phát triển của báo chí cách mạng Việt Nam, điều này được thay đổi tích cực và rõ rệt trong từng thời kỳ, từng giai đoạn lịch sử.

Theo nhà báo Hà Tùng Long, tiếng nói của phụ nữ trong điều hành báo chí bây giờ không chỉ đơn thuần là việc có mặt trong bộ máy lãnh đạo mà nhiều năm trở lại đây đã góp phần làm thay đổi bản chất của truyền thông (từ thông tin đơn thuần sang truyền thông tạo tác động xã hội tích cực).

Thế nhưng, nguyên nhân khiến "tiếng nói" nữ lãnh đạo tuy có chức danh nhưng tiếng nói thực tế còn bị giới hạn là bởi văn hóa tổ chức, định kiến giới hoặc áp lực "phải giữ an toàn". Không phải phụ nữ không thể làm tốt công tác lãnh đạo được như nam giới mà họ thiếu đi những điều kiện cần và đủ.

Nhà báo Lại Thúy Hà, Báo Văn hóa thì cho rằng, lãnh đạo nữ không cần phải mô phỏng phong cách của nam giới để được coi trọng. Điều họ cần là một không gian nơi sự đa dạng trong cách điều hành được thừa nhận như một sức mạnh, không phải một ngoại lệ.

Bên cạnh đó, nhiều đại biểu cũng đưa ra ý kiến đánh giá cao vai trò báo chí nữ trong lan tỏa thông tin đa chiều, phản biện các chuẩn mực văn hóa lạc hậu, đồng thời mở đường cho tiếng nói nữ giới trên các nền tảng số.

Qua đó khẳng định, nữ nhà báo không chỉ là người làm nghề giỏi mà có thể là người lãnh đạo giỏi. Họ không cần ưu ái, chỉ cần cơ hội công bằng và sự tự tin tưởng thật sự. Khi nữ giới bước lên, không chỉ họ thay đổi mà cả nền báo chí sẽ trưởng thành theo một cách bền vững và nhân văn hơn.

Báo chí đổi mới để chinh phục độc giả Gen Z

Với phiên thứ 3 có chủ đề: "Chinh phục độc giả Gen Z: Giải mã công thức thành công", là một điểm nhấn học thuật - thực tiễn về truyền thông dành cho thế hệ người đọc mới.

Với vai trò điều phối phiên thảo luận, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong Phùng Công Sưởng cho rằng, hiện nay các cơ quan báo chí đang nỗ lực thay đổi nội dung và hình thức để chinh phục độc giả trẻ, đặc biệt là Gen Z (sinh từ năm 1996 đến 2012). Đây là thế hệ lớn lên trong môi trường kỹ thuật số, gắn liền với sự phát triển mạnh mẽ của internet, điện thoại thông minh và hàng loạt mạng xã hội.

Gen Z cũng là nhóm đối tượng tiêu biểu trong việc tiêu thụ tin tức nhanh, dành nhiều thời gian trên các nền tảng như TikTok, Instagram Reels, Facebook Reels và YouTube Shorts… Họ ưa thích những video ngắn, sáng tạo và mang tính giải trí cao. Gen Z hiện chiếm khoảng 32% dân số và dự báo sẽ trở thành nhóm nhân khẩu học lớn nhất vào năm 2032, là đối tượng trọng tâm mà các doanh nghiệp, tổ chức bao gồm cả báo chí truyền thông hướng tới.

Đồng quan điểm, Phó tổng biên tập Báo Quân đội Nhân dân Nguyễn Hồng Hải nhận định, Gen Z đang dần trở thành nhóm công chúng chính trong xã hội, kể cả trong lực lượng quân đội. Họ có khả năng lọc thông tin rất nhanh thông qua các ứng dụng công nghệ và thường rất "khó tính" trong việc tiếp nhận thông tin. Do đó, để tiếp cận Gen Z, ngoài nội dung hấp dẫn, báo chí cần chú trọng hình thức thể hiện với nhiều hình ảnh đẹp, bắt mắt.

Chia sẻ kinh nghiệm đổi mới, sáng tạo trong triển khai sản phẩm tiếp cận bạn đọc trẻ, đặc biệt là Gen Z, nhà báo Ngô Việt Anh, Giám đốc Trung tâm Phát triển truyền thông, Báo Nhân Dân cho biết, hiện nay nhiều cơ quan báo chí đang tập trung phát triển các nền tảng mạng xã hội như Zalo, Facebook, Fanpage, TikTok… Việc sử dụng công nghệ số để xây dựng sản phẩm báo chí đang là xu hướng tất yếu. Để phát triển báo chí số, các cơ quan báo chí cần đầu tư mạnh cho công nghệ và liên tục đổi mới, sáng tạo nội dung lẫn hình thức.

Ngoài ra, các tòa soạn nên xem mình như một thương hiệu và Gen Z là khách hàng. Từ đó, các tòa soạn cần xây dựng chân dung khách hàng và truyền thông chiến lược với lộ trình cụ thể, "bắt trend", thích ứng với xu hướng tiêu dùng tin tức của độc giả trẻ, đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin ngày càng đa dạng của công chúng.