Giải phóng mặt bằng chậm, thi công chậm

Vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng được xác định là nguyên nhân chủ yếu khiến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công bị chậm. Nhiều dự án tại các địa phương dù đã được bố trí hàng nghìn tỷ đồng nhưng vẫn có tỷ lệ giải ngân rất thấp, do chưa thể triển khai thi công khi mặt bằng chưa được bàn giao. Tình trạng chậm trễ kéo dài còn khiến tổng mức đầu tư bị đội lên đáng kể.

Tại Kiên Giang, Dự án cầu Giải Phóng 9 trên địa bàn TP Rạch Giá có tổng mức đầu tư ban đầu là 670 tỷ đồng, dự kiến triển khai trong giai đoạn 2023 - 2025. Mặc dù nguồn vốn đã được bố trí từ lâu, nhưng đến nay công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng và lựa chọn nhà thầu vẫn chưa hoàn tất. Bên cạnh đó, UBND TP Rạch Giá hiện đang tiếp nhận nhiều đơn khiếu nại liên quan đến giá đất và bố trí tái định cư. Do chậm trễ kéo dài, tổng vốn đầu tư của dự án đã bị đội thêm 200 tỷ đồng. Hiện, địa phương đang trong quá trình lựa chọn lại đơn vị tư vấn để chuẩn bị tổ chức đấu thầu gói thầu thi công.

UBND tỉnh Vĩnh Long cho rằng, công tác chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng DA chậm nên giải ngân vốn đầu tư công chậm theo. Theo Ban Quản lý Các dự án tỉnh Vĩnh Long, ngày 25/1/2024, gói thầu xây dựng cơ sở hạ tầng Khu Tái định cư phường 8 được khởi công. Thế nhưng, đến ngày 11/3/2025 địa phương mới giao 100% mặt bằng để thi công.

Những khiếu nại liên quan đến giá bồi thường và bố trí tái định cư đã gây ảnh hưởng đến quá trình lập, thẩm định và phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho từng hộ dân có đất bị thu hồi tại các hạng mục còn lại của dự án.

Theo Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng các công trình Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long, hiện vẫn còn 8 công trình sử dụng vốn đầu tư công đang gặp vướng mắc mặt bằng, với tổng cộng 101 trường hợp chưa được bàn giao và một số phương án bồi thường vẫn chưa được phê duyệt.

Ông Trần Văn Lâu, Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng cho rằng, công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng còn chậm. Nguyên nhân là do việc xác định giá đất đền bù gặp khó khăn vì chưa đạt được thỏa thuận với người dân. Công tác bàn giao mặt bằng cũng chậm, ảnh hưởng đến tiến độ thi công các dự án trên địa bàn. Việc xác định nguồn gốc sử dụng đất gặp nhiều vướng mắc do đất đã chuyển nhượng qua nhiều người. Quá trình hoàn thiện hồ sơ thu hồi đất phải qua nhiều bước, khiến việc giải ngân vốn đầu tư bị chậm trễ.

Nhiều nguyên nhân dẫn đến chậm tiến độ

Theo Sở Tài chính tỉnh Cà Mau, hiện một số dự án lớn, quan trọng của tỉnh đang triển khai chậm tiến độ. Nguyên nhân là do nhiều dự án chỉ mới được tạm ứng hợp đồng vào cuối năm 2024, nên đến đầu năm 2025 vẫn chưa có khối lượng thi công đủ để giải ngân. Điển hình là Dự án Bệnh viện Đa khoa Cà Mau với quy mô 1.200 giường, tổng vốn đầu tư hơn 2.229 tỷ đồng, chiếm tới 35% tổng kế hoạch vốn của toàn tỉnh, vừa khởi công ngày 19/4 vừa qua. Tình trạng tương tự cũng xảy ra tại các dự án khác như xây dựng trụ sở Tỉnh ủy Cà Mau, Khu tái định cư khóm 6B và tuyến đường về trung tâm xã Hàng Vịnh.

Ông Nguyễn Văn Bền, Phó giám đốc Sở Tài chính tỉnh Hậu Giang cho biết, hiện một số chủ đầu tư vẫn chưa phát sinh giá trị giải ngân. Nhiều dự án khởi công mới đang trong quá trình hoàn tất thủ tục đấu thầu. Bên cạnh đó, tỉnh còn nhiều dự án đang lập và trình phê duyệt chủ trương đầu tư nên chưa đủ điều kiện để giao vốn. Ngoài ra, một số dự án vừa được phê duyệt chủ trương đầu tư và được UBND tỉnh giao kế hoạch vốn năm 2025 vào tháng 4 vừa qua, nên chưa thể triển khai ngay.

Tại Cần Thơ, tính đến ngày 12/5/2025, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của Cần Thơ mới đạt 11% kế hoạch được giao, thấp hơn bình quân chung cả nước. Trong đó, có hai chủ đầu tư có tỷ lệ giải ngân trên 50%; 2 chủ đầu tư đạt từ 20-38%; 10 chủ đầu tư từ 10-18% và 13 chủ đầu tư từ 0-3%.

Ông Trương Cảnh Tuyên, Chủ tịch UBND TP Cần Thơ khẳng định tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của thành phố đang tiến triển rất chậm. Nguyên nhân một phần đến từ tinh thần trách nhiệm chưa cao của một số giám đốc sở, thủ trưởng các cơ quan, ban ngành và chính quyền quận, huyện được giao làm chủ đầu tư hoặc quản lý dự án. Bên cạnh đó, nhiều cá nhân phụ trách dự án còn thiếu kinh nghiệm, năng lực tổ chức hạn chế và bị động trong công tác phối hợp. Ông Tuyên cảnh báo, nếu không sớm thay đổi phương pháp làm việc, khả năng hoàn thành kế hoạch giải ngân vốn năm 2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng là rất khó.

Theo Sở Tài chính tỉnh Bạc Liêu, kết quả giải ngân vốn đầu tư công của tỉnh chưa đạt so với kế hoạch đặt ra. Trong đó, Sở này xác nhận có nhiều nguyên nhân. Một số dự án nhà thi công đã có khối lượng thi công từng hạng mục nhưng chưa làm thủ tục thanh toán. Nguồn cung cấp nguyên vật liệu hạn chế, giá nhiều nguyên vật liệu tăng đột biến so với thời điểm mời thầu làm tăng chi phí DA dẫn đến ảnh hưởng không nhỏ tới tiến độ thi công của các dự án.

Tháo gỡ vướng mắc

Trước yêu cầu cấp bách về tiến độ giải ngân, ông Phạm Thành Ngại, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau đã yêu cầu các cơ quan, đơn vị liên quan xác định giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm. Các đơn vị phải tập trung tháo gỡ vướng mắc, triển khai quyết liệt các phần việc được giao và chịu trách nhiệm trực tiếp trước Chủ tịch UBND tỉnh nếu để xảy ra chậm trễ, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các dự án đầu tư.

Còn tại Cần Thơ, ông Trương Cảnh Tuyên, Chủ tịch UBND TP Cần Thơ gia hạn đến ngày 30/6, các đơn vị có tỷ lệ giải ngân thấp so với tỷ lệ giải ngân bình quân chung cả nước, chủ đầu tư, đơn vị quản lý dự án phải báo cáo giải trình gửi Sở Tài chính, để cắt vốn điều chuyển cho dự án khác có mức giải ngân tốt.

Cùng với đó, TP Cần Thơ sẽ kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức kỷ luật đối với người đứng đầu đơn vị chủ đầu tư, quản lý dự án có liên quan về việc chậm tiến độ thực hiện và giải ngân vốn; xem đây là tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành công việc năm 2025. Đồng thời, kịp thời thay thế, điều chuyển xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, cản trở, làm việc cầm chừng, né tránh, đùn đẩy, sợ trách nhiệm, để trì trệ, làm chậm tiến độ giao vốn, giải ngân vốn, không đáp ứng yêu cầu công việc được giao.

"Các đơn vị xử lý nghiêm, kịp thời các nhà thầu vi phạm tiến độ, chất lượng công trình, chậm thủ tục thanh quyết toán, vi phạm hợp đồng, thay thế ngay các nhà thầu không đảm bảo năng lực", ông Tuyên nhấn mạnh.

Trong khi đó, ông Nguyễn Thanh Nhàn, Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang, yêu cầu các chủ đầu tư khẩn trương hoàn tất công tác chuẩn bị đầu tư. Các đơn vị cần triển khai mời thầu, xét thầu, ký hợp đồng và hoàn thành đấu thầu để sớm thi công dự án.

Ông Nhàn nhấn mạnh, không được chỉ định thầu cho các đơn vị tư vấn có năng lực yếu, tránh ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Bên cạnh đó, tỉnh giao Sở Tài chính tăng cường kiểm tra, đôn đốc tiến độ thực hiện và giải ngân vốn năm 2025. Sở cần kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn phát sinh để đảm bảo tiến độ và hiệu quả sử dụng nguồn vốn đầu tư công. Các chủ đầu tư phải phân công rõ lãnh đạo, cán bộ phụ trách theo dõi, điều hành từng dự án đúng tiến độ và quy định.

Tại Trà Vinh, Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Hẳn yêu cầu các chủ đầu tư có dự án khởi công mới cần khẩn trương hoàn thiện hồ sơ thủ tục, tổ chức lựa chọn nhà thầu và đẩy nhanh tiến độ thi công nhằm đảm bảo giải ngân hết kế hoạch vốn được giao. Các chủ đầu tư phải chủ động theo dõi, đôn đốc nhà thầu thi công đúng tiến độ. Nếu có trường hợp nhà thầu thi công chậm do nguyên nhân chủ quan, cần xử lý nghiêm theo các điều khoản trong hợp đồng trước khi xem xét trình cấp có thẩm quyền quyết định gia hạn.

Ở tại tỉnh Hậu Giang, Chủ tịch UBND tỉnh đã yêu cầu các chủ đầu tư lập kế hoạch giải ngân chi tiết và cập nhật theo từng thời điểm đối với các dự án đã đấu thầu và đang triển khai thực hiện. Với những dự án gặp vướng mắc do năng lực nhà thầu, chủ đầu tư cần chỉ đạo nhà thầu khẩn trương đẩy nhanh tiến độ thi công để hoàn thành công trình đúng thời hạn. Đặc biệt, tỉnh Hậu Giang quyết không để việc triển khai các dự án bị gián đoạn do quá trình sắp xếp lại đơn vị hành chính các cấp.