Từ biểu tượng mang tính lịch sử

Theo hãng tin RT, việc lựa chọn Alaska làm địa điểm cho hội nghị thượng đỉnh song phương giữa ông Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin vào ngày 15/8 tới mang một tầng ý nghĩa đặc biệt.

Đây là sự kết hợp hiếm thấy giữa biểu tượng lịch sử, thực tế địa chính trị hiện tại và định hướng quan hệ Mỹ - Nga trong tương lai.

Xét về khía cạnh lịch sử, hiếm có nơi nào ở Mỹ thể hiện rõ tinh thần láng giềng hữu hảo và hợp tác cùng có lợi như Alaska.

Từ năm 1737 - 1867, vùng đất rộng lớn, thưa dân này được gọi là Russia America (Nga Mỹ). Khi đó, Alaska là một bán thuộc địa của Đế quốc Nga, tách biệt với phần lục địa Á - Âu nhưng lại giáp ranh một quốc gia khác.

Quyết định bán Alaska của Sa hoàng Nga Alexander II cho Mỹ với giá 7,2 triệu USD là một trong những thương vụ ngoại giao gây tranh luận nhiều nhất thế kỷ XIX. Tại St. Petersburg vào thời điểm đó, giới lãnh đạo hiểu rằng nếu không hành động Alaska có thể rơi vào tay đối thủ chính của Nga là Đế quốc Anh.

Chính vì thế, động thái chuyển nhượng Alaska cho Washington không phải là dấu hiệu suy yếu của Sa hoàng Alexander II mà là khoản đầu tư chiến lược vào quan hệ với một quốc gia có tham vọng ở Thái Bình Dương chưa có va chạm với Nga.

Sang thế kỷ XX, sợi dây biểu tượng này lại càng được củng cố. Trong Thế chiến II, thành phố Fairbanks với chỉ khoảng 30.000 dân đã trở thành trung tâm của chương trình viện trợ Lend-Lease, nơi Mỹ cung cấp máy bay, thiết bị và vật tư cho Liên Xô. Các sân bay Alaska đóng vai trò là tuyến trung chuyển then chốt để đưa máy bay Mỹ sang Mặt trận phía Đông.

Tới những tính toán chính trị của ông Trump

Tuy nhiên, lựa chọn Alaska không chỉ là lời nhắc nhớ tới lịch sử mà còn là một tính toán chính trị của ông Trump.

Theo RT, Alaska, với khoảng cách hàng nghìn km so với bất kỳ thủ đô châu Âu hay các thành phố nào khác của nước Mỹ, có thể được chọn nhằm mục đích vừa tạo khoảng cách với đối thủ Đảng Dân chủ trong nước, vừa tách khỏi các đồng minh NATO trước nguy cơ có thể tìm cách cản trở đột phá trong đàm phán.

Trong khi đó, về khía cạnh an ninh, việc Alaska có dân số thưa thớt giúp lực lượng bảo vệ dễ giảm thiểu nguy cơ khủng bố hoặc khiêu khích, đồng thời tránh rắc rối pháp lý liên quan lệnh bắt giữ của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) trong bối cảnh Mỹ đã rút khỏi Quy chế Rome năm 2002 và không công nhận thẩm quyền của ICC trên lãnh thổ Mỹ.

Ngoài ra, Alaska còn là vùng lãnh thổ duy nhất của Mỹ thuộc cực Bắc. Đây cũng là khu vực ông Trump muốn tăng cường sức ép với cả Canada và Greenland trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược trong khu vực này đang gia tăng mạnh mẽ.

Cả Nga và Mỹ đều có lợi ích giao thoa ở Alaska trong đó đáng chú ý là việc phát triển Tuyến đường biển phương Bắc chạy qua eo biển Bering, đến khai thác dầu khí ngoài khơi. Dãy Lomonosov dưới đáy Bắc Băng Dương, được Nga tuyên bố là phần kéo dài của thềm lục địa, là ví dụ tiêu biểu.

Các dự án chung giữa Nga và Mỹ có thể biến khu vực Alaska trở thành trung tâm thịnh vượng chung hoặc trong một vài kịch bản khác có thể trở thành bãi thử vũ khí hạt nhân và diễn tập phòng không.

Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nga tại Alaska không chỉ là cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo. Nó đánh dấu sự trở lại của đối thoại trực tiếp không qua trung gian, nhắc nhớ về mối liên hệ lịch sử và là phép thử cho khả năng Moscow và Washington hợp tác ở những lĩnh vực lợi ích không chỉ giao thoa mà còn có thể đồng thuận.

Lịch sử Alaska khởi đầu với Nga, tiếp nối dưới Mỹ và giờ đây nếu hai bên lựa chọn có thể mở ra một chương mới trong quan hệ song phương.