Nhiều năm trở lại đây, VietGAP đang trở thành tiêu chuẩn trọng tâm giúp doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) và các hộ kinh doanh vừa và nhỏ cải thiện năng suất, kiểm soát rủi ro, đồng thời mở rộng cơ hội tham gia chuỗi cung ứng chất lượng cao.

Thực tế cho thấy, những mô hình trồng rau theo VietGAP có thể duy trì sản lượng từ 2- 3 tấn/ngày và bán với giá cao hơn 20 - 30% so với sản phẩm thông thường.

Việc tuân thủ quy trình kỹ thuật, kiểm soát vật tư đầu vào và ghi chép nhật ký sản xuất giúp sản phẩm có chất lượng đồng đều, quá trình vận hành minh bạch và mức độ rủi ro thấp hơn.

Ngày càng nhiều HTX ứng dụng mô hình chuẩn VietGAP tăng năng suất và mô hình sản xuất.

Chuẩn hóa quy trình sản xuất cũng tạo chuyển biến căn bản trong tổ chức sản xuất nông nghiệp. Các hộ không còn làm theo kinh nghiệm riêng lẻ mà vận hành đồng bộ, kiểm soát chặt quá trình gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản.

Ghi chép đầy đủ, truy xuất rõ ràng và tuân thủ thời gian cách ly giúp HTX quản lý rủi ro, giảm sai sót kỹ thuật, được đối tác mua hàng tin tưởng. Đó chính là nền tảng để HTX mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và phát triển thương hiệu vùng trồng.

Tỉnh Hưng Yên đã xây dựng hơn 500 mô hình sản xuất đạt VietGAP, hình thành vùng nông nghiệp an toàn quy mô lớn. Trong số đó, HTX Hồng Nam là ví dụ tiêu biểu về chuỗi khép kín, vùng nhãn nguyên liệu đạt chuẩn VietGAP được chế biến thành long nhãn bằng quy trình đạt chuẩn HACCP.

Hoạt động chế biến giúp HTX tăng giá trị sản phẩm, bảo đảm an toàn thực phẩm, duy trì chất lượng và tiếp cận thị trường. Đây là hướng đi mới cho những vùng nguyên liệu có lợi thế lớn, không chỉ xuất bán nông sản tươi mà còn tạo ra sản phẩm có giá trị cao và thương hiệu mạnh mẽ hơn.

Còn tại tỉnh An Giang, HTX dịch vụ nông nghiệp Kênh 10 đang vận hành hàng chục ha đạt chất lượng VietGAP, đây được xem là quy mô sản xuất khá lớn đối với mô hình hợp tác xã.

Quy trình chuẩn hóa giúp HTX chủ động điều chỉnh giá, minh bạch trong truy xuất. Điều này cho thấy áp dụng tiêu chuẩn không chỉ nâng cao chất lượng, mà còn giúp HTX giảm sức ép từ thương lái và tăng khả năng tự chủ trong chuỗi cung ứng.

Mặc dù việc ứng dụng VietGAP cho thấy nhiều lợi ích rõ ràng, song việc duy trì lâu dài vẫn là thách thức, nhất là với cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ.

Theo số liệu thống kê trong năm 2024 cho thấy, tổng diện tích rau đạt chứng nhận mới khoảng 8.000 ha trên tổng 1,15 triệu ha sản xuất toàn quốc - tương đương dưới 1%.

Nguyên nhân chính là do phần lớn HTX gặp khó khăn vì thiếu nhân sự quản lý chất lượng, thiếu kỹ năng ghi chép, không đủ kinh phí thuê tư vấn sau chứng nhận hoặc chưa cảm nhận sự chênh lệch đủ lớn về giá bán giữa sản phẩm đạt chuẩn và sản phẩm truyền thống.

Để thúc đẩy và duy trì mô hình VietGAP, theo TS Bùi Thị Thu Hiền, Viện Nghiên cứu hải sản, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giải pháp đầu tiên cần ưu tiên là nâng cao nhận thức của chủ cơ sở và HTX về vai trò quản lý chất lượng, xem đây là công cụ nâng năng suất, giảm rủi ro chứ không chỉ là chứng nhận.

Việc áp dụng tiêu chuẩn cần được phân cấp theo quy mô và nhóm sản phẩm để tránh gánh nặng kỹ thuật cho cơ sở nhỏ; kèm theo đó là xây dựng sổ tay vận hành chi tiết, giúp HTX tự ghi chép, giám sát và duy trì hệ thống không phụ thuộc tư vấn.

Cơ chế thị trường cũng phải phân cấp giá trị cho sản phẩm đạt chuẩn, ưu tiên trong mua sắm, cung ứng, tạo động lực kinh tế rõ ràng. Đồng thời tăng cường hỗ trợ kỹ thuật tại chỗ, kiểm tra, hướng dẫn định kỳ sau chứng nhận.

Giải pháp quan trọng nhất là xây dựng chuỗi liên kết giữa vùng nguyên liệu - HTX - doanh nghiệp tiêu thụ, tạo đầu ra ổn định, nâng cao khả năng đàm phán và giúp hệ thống VietGAP vận hành thực chất, hiệu quả và bền vững.

VietGAP đang tạo ra phương thức sản xuất mới dựa trên chuẩn hóa, minh bạch hóa và liên kết chuỗi. Khi sản xuất không còn manh mún, khi đầu ra được ký kết dài hạn và khi giá trị gia tăng được chia sẻ đồng đều, từ đó trở thành công cụ nâng cao năng suất, khẳng định chất lượng và mở cánh cửa vào những thị trường giá trị cao hơn.