Đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu, tần suất thiên tai tăng mạnh và yêu cầu bảo đảm an toàn hàng hải ngày càng khắt khe.

Dự thảo Thông tư thay thế Thông tư 19/2022/TT-BGTVT được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý linh hoạt, hiện đại hơn, tháo gỡ những "điểm nghẽn" tồn tại lâu nay.

Bảo trì tốt công trình hàng hải đảm bảo góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm thiệt hại và ứng phó tốt trước biến đổi khí hậu và thiên tai của các cảng tại Việt Nam.

Theo đánh giá của các cơ quan quản lý và đơn vị khai thác, Thông tư 19/2022/TT-BGTVT đã góp phần chuẩn hóa công tác bảo trì công trình hàng hải như luồng hàng hải, đê chắn sóng, cầu cảng, hệ thống báo hiệu. Tuy nhiên, quá trình triển khai cho thấy, quy định còn mang tính khung, thiếu hướng dẫn chi tiết trong một số tình huống phát sinh. Đặc biệt là về tính cấp thiết là linh hoạt trong bảo trì công trình hàng hải trong điều kiện diễn biến thiên tai, bão lũ ngày càng bất thường, thiệt hại lớn.

Theo Điều 2 Thông tư 19/2022/TT-BGTVT, bảo trì công trình hàng hải là tập hợp các công việc nhằm bảo đảm và duy trì sự làm việc bình thường, an toàn của công trình theo quy định của thiết kế trong quá trình khai thác sử dụng. Nội dung bảo trì công trình hàng hải có thể bao gồm một, một số hoặc toàn bộ các công việc sau: kiểm tra, quan trắc, kiểm định chất lượng, bảo dưỡng và sửa chữa công trình; bổ sung, thay thế hạng mục, thiết bị công trình để việc khai thác, sử dụng công trình đảm bảo an toàn nhưng không bao gồm các hoạt động làm thay đổi công năng, quy mô công trình.

Linh hoạt trong kế hoạch bảo trì

Tại Điều 7, dự thảo Thông tư sửa đổi về lập, phê duyệt và tổ chức thực hiện kế hoạch bảo trì công trình hàng hải do Bộ Xây dựng quản lý quy định: Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam chịu trách nhiệm lập kế hoạch và dự kiến kinh phí bảo trì công trình hàng hải hàng năm và theo kỳ kế hoạch khi có yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền, trình Bộ Xây dựng phê duyệt.

Hàng năm, căn cứ tình trạng kỹ thuật của công trình, các thông tin về quy mô và kết cấu công trình, lịch sử bảo trì công trình, thực tế tuyến luồng hàng hải, khu nước, vùng nước, các thông tin và dữ liệu khác, tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình bảo trì, định mức kinh tế kỹ thuật, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam rà soát, tổng hợp, lập kế hoạch và dự kiến kinh phí nhu cầu bảo trì công trình hàng hải của năm sau trình Bộ Xây dựng trước ngày 15/6 hằng năm.

Bộ Xây dựng rà soát, chấp thuận kế hoạch nhu cầu bảo trì công trình cho năm sau trước ngày 30/6 hàng năm; tổng hợp kế hoạch và dự kiến kinh phí bảo trì vào dự toán thu, chi ngân sách Nhà nước hàng năm của Bộ Xây dựng.

Theo số liệu từ Ban Quản lý Cảng cá tại tỉnh Gia Lai, sau bão số 13, cảng cá Quy Nhơn với các công trình nhà phân loại thủy sản bị tốc mái, bay toàn bộ vi kèo, xà gồ, diện tích ước tính khoảng 3.000 m². Nhà trực bảo vệ và hệ thống mái che tại cổng chính của cảng cá bị sập hoàn toàn. Hệ thống điện, nước trong cảng tê liệt hoàn toàn sau cơn bão số 13. Thực tế tại miền Trung, một số hạng mục của đê chắn sóng cảng Sa Kỳ hay khu vực trước bến cảng Chân Mây thường xuyên chịu tác động mạnh của sóng lớn sau mỗi mùa mưa bão. Nhiều cấu kiện bị xô lệch, sạt lở, song quá trình tổ chức kiểm định và đánh giá an toàn công trình còn gặp khó khăn.

Ông Dương Văn Cận, Phó Chủ tịch, kiêm Tổng thư ký Hiệp hội các Nhà thầu Xây dựng Việt Nam cho rằng, ngoài quy định "cứng" về thời gian, công tác bảo trì nên có sự linh hoạt trong kế hoạch bảo trì, nhất là trong thời gian vừa qua, hàng loạt các trận thiên tai bão lũ tác động đến chất lượng công trình hàng hải. Ví dụ, luồng lạch, bến cảng, cầu cảng, kè, bến neo phao, nhà điều hành, đê, kè… bị ảnh hưởng, cần có phản ứng nhanh để khắc phục, bảo trì, hoàn thành, phục vụ dân sinh và hoạt động sản xuất kinh doanh thay vì phải chờ đến chu kỳ theo quy định. 

Quy định mới giúp chủ động phòng ngừa rủi ro

"Trong điều kiện tác động của biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt, nếu chỉ bám vào các mốc kiểm tra định kỳ hay kế hoạch bảo trì, thì không theo kịp diễn biến thực tế của công trình. Quy định tại dự thảo Thông tư mới sẽ giúp giảm thiệt hại, chủ động phòng ngừa rủi ro tai nạn cũng như tổn thất kinh tế. Bên cạnh đó, việc khuyến khích áp dụng công nghệ số như cảm biến quan trắc, thiết bị bay không người lái hay mô hình thông tin công trình (BIM) sẽ giúp công tác bảo trì chuyển từ cách làm bị động sang dự báo, phòng ngừa", đại diện Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình nêu ý kiến.

Cảng Baria Serece, Bà Rịa - Vùng Tàu.

Ông Phạm Việt Khoa, Chủ tịch HĐQT Fecon chia sẻ: "Chúng tôi xác định phát triển hạ tầng là một trong những mục tiêu chiến lược của Fecon, trong đó tập trung vào các dự án liên quan đến cảng biển, công trình hàng hải… Với lợi thế về công nghệ, cùng đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm và năng lực tổng thầu, Fecon sẽ tiếp tục tham gia các khâu từ xây dựng đến bảo hành bảo trì, đồng hành cùng các công trình hàng hải mang tầm vóc quốc gia".

Nói về quy định bảo trì công trình hàng hải đang thực hiện và những điểm mới của Thông tư để phù hợp với tình hình mới, ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó Chánh Văn phòng, Cục Hàng hải và Đường Thủy Việt Nam chia sẻ: Thông tư thay thế Thông tư số 19/2022/TT-BGTVT ngày 26/7/2022 đã được Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam hoàn thiện dự thảo trình Bộ trưởng Bộ Xây dựng, dự kiến ban hành trong quý IV năm 2025 và có hiệu lực sau 45 ngày kể từ khi ban hành.

Thông tư được xây dựng nhằm cập nhật, hoàn thiện các quy định về bảo trì công trình hàng hải và tần suất khảo sát thông báo hàng hải khu nước, vùng nước phù hợp với tình hình phát triển mới của ngành trong bối cảnh Chính phủ đẩy mạnh cải cách hành chính, thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy và sáp nhập một số bộ, ngành, cơ cấu tổ chức.

Một trong những điểm mới quan trọng là việc bổ sung hệ thống tiêu chí chấm điểm để xác định tần suất khảo sát phục vụ thông báo hàng hải luồng hàng hải, vùng nước, khu neo đậu, khu tránh trú bão. Các tiêu chí này được xây dựng trên cơ sở các yếu tố đặc thù của từng khu vực như: mức độ bồi lắng, mật độ tàu thuyền, trọng tải lớn nhất của tàu thuyền và vai trò của công trình đối với hoạt động hàng hải. Việc áp dụng thang điểm giúp lượng hóa, minh bạch hóa quá trình xác định tần suất khảo sát, đảm bảo tính khách quan, hiệu quả trong việc sử dụng ngân sách Nhà nước và ngân sách của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, quy định về đánh giá an toàn cũng được bổ sung, tập trung vào việc đánh giá các bến cảng, cầu cảng tiếp nhận tàu có trọng tải lớn hơn giới hạn công bố. Quy định mới yêu cầu các doanh nghiệp phải thực hiện đánh giá an toàn định kỳ, nhằm bảo đảm hoạt động an toàn công trình, kiểm soát rủi ro trong hoạt động khai thác cảng.