Chiều 26/11, thảo luận tại hội trường, góp ý vào dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm nâng cao hiệu quả công tác hội nhập quốc tế, đại biểu Trần Thị Vân (đoàn Bắc Ninh) đánh giá việc cho phép địa phương mở văn phòng đại diện tại nước ngoài là một trong những giải pháp đột phá, thay đổi tư duy theo hướng công tác đối ngoại và hợp tác quốc tế là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, cả trung ương và địa phương.

Đồng thời, cơ chế này cũng cho phép địa phương mở rộng quan hệ quốc tế, tham gia sâu và rộng hơn trong hội nhập, thu hút đầu tư nước ngoài, tạo kênh xúc tiến đầu tư liên tục thay vì qua hội nghị và đoàn công tác, giúp tiếp cận thị trường, thúc đẩy thương mại và xuất khẩu, quảng bá du lịch.

Lấy ví dụ tại Bắc Ninh, đại biểu cho biết hiện có 41 quốc gia, vùng lãnh thổ đang đầu tư tại tỉnh này với nhiều công ty điện tử lớn đến từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Mỹ, Singapore…

Bắc Ninh chủ trương thu hút thêm FDI công nghệ cao, điện tử, linh kiện bán dẫn nên việc Nghị quyết cho phép đặt văn phòng đại diện của tỉnh tại nước ngoài sẽ tạo điều kiện thuận lợi để Bắc Ninh kết nối, kêu gọi hỗ trợ và chăm sóc các doanh nghiệp khác trên thế giới tiếp tục đến và đầu tư ổn định, lâu dài tại Bắc Ninh.

Tuy nhiên, đại biểu lưu ý chính sách này cần căn cứ vào điều kiện, nhu cầu và nguồn lực cụ thể của từng địa phương, phải được triển khai trên tinh thần hiệu quả, phù hợp hoàn cảnh và có kiểm soát, tránh tạo thêm gánh nặng ngân sách hoặc trùng lặp chức năng với cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài.

Do đó, Nghị quyết nên quy định theo hướng giao Chính phủ quy định cụ thể về tiêu chí, điều kiện, phạm vi hoạt động, cơ chế quản lý và báo cáo của địa phương khi mở văn phòng đại diện tại nước ngoài.

Đồng thời xác định rõ vai trò hỗ trợ, hướng dẫn của cơ quan đại diện trong bảo đảm quản lý thống nhất về đối ngoại.

Bày tỏ băn khoăn, đại biểu Huỳnh Thị Ánh Sương (đoàn Quảng Ngãi) đề nghị cân nhắc việc cần thiết thành lập văn phòng đại diện của UBND cấp tỉnh ở nước ngoài, đề nghị cơ quan soạn thảo báo cáo bổ sung tình hình triển khai mô hình, chức năng, nhiệm vụ và kết quả thời gian qua.

Theo đại biểu, việc cho phép thành lập văn phòng này dễ dẫn đến phát sinh về kinh phí ngân sách và tổ chức bộ máy, trong khi chức năng hoạt động có khả năng trùng lắp với nhiệm vụ của cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài.

Nếu thực sự cần thiết phải có đại diện của UBND cấp tỉnh ở những địa bàn hợp tác trọng điểm, có thể phối hợp với Bộ Ngoại giao xem xét điều động cán bộ của tỉnh làm việc tại các cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài hoặc nghiên cứu thí điểm vận hành mô hình trực tuyến, vừa đáp ứng yêu cầu mở rộng không gian đối ngoại cho các địa phương, vừa không phát sinh tổ chức bộ máy.

Cùng quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp) cho rằng không phải tỉnh, thành nào cũng phải có văn phòng đại diện của UBND tỉnh ở nước ngoài.

Hơn nữa, các quốc gia sẽ đặt văn phòng đại diện phải là những nước mà doanh nghiệp địa phương có quan hệ đối tác trong hoạt động xuất nhập khẩu và thật sự cần thiết.

Đại biểu lưu ý phải có quy định cụ thể, tiêu chí rạch ròi về quyết định thành lập, cơ cấu tổ chức và nhân sự, tránh tình trạng tỉnh nào cũng muốn có, hoặc thành lập rồi nhưng hoạt động không hiệu quả.

Băn khoăn quy định ngân sách để lập văn phòng đại diện được bảo đảm từ ngân sách thường xuyên của UBND cấp tỉnh, đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cho rằng quy định này sẽ tạo áp lực rất lớn đối với ngân sách địa phương và trên thực tế nhiều tỉnh hiện nay khó có khả năng cân đối để triển khai.

"Nếu không có quy định chặt chẽ về điều kiện, rất dễ dẫn đến tình trạng hình thức, dàn trải và kém hiệu quả", ông Mai chia sẻ.

Từ thực tế đó, đại biểu kiến nghị cần có cơ chế hỗ trợ từ ngân sách trung ương cho các địa phương khó khăn thực hiện nhiệm vụ hội nhập trọng điểm, đồng thời cho phép lồng ghép các nguồn vốn hợp pháp khác.

Trường hợp địa phương chưa đủ điều kiện đảm bảo kinh phí thì chưa tổ chức thực hiện triển khai mô hình, tránh tốn kém nguồn lực, tạo áp lực lên ngân sách của địa phương và đảm bảo phù hợp với khả năng thực tế.

Giải trình, tiếp thu ý kiến các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung làm rõ việc thành lập văn phòng đại diện của các UBND cấp tỉnh tại nước ngoài là nhằm tạo cơ chế để các địa phương khi có nhu cầu có thể thực hiện. Bởi trên thực tế, một số địa phương có mong muốn mở văn phòng như vậy nhưng chưa có cơ chế để điều chỉnh. 

"Đây không phải là một cơ chế mang tính bắt buộc", ông khẳng định.

Về ngân sách để thành lập văn phòng đại diện của UBND cấp tỉnh ở nước ngoài, theo Bộ trưởng, dự thảo đã nêu rõ là ngân sách từ địa phương nên chắc chắn trong quá trình kiểm soát, các địa phương sẽ thực hiện rất chặt chẽ, thông qua cấp ủy, qua Hội đồng nhân dân, do đó không thể tràn lan.