Nhưng để hiện thực hóa, hạ tầng thể thao, đặc biệt là bóng đá phải được đầu tư tương xứng. Trong khi ngân sách còn hạn hẹp, đâu sẽ là lời giải?

Đầu tư cần có tầm nhìn

Đầu tháng 7, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt Đề án phát triển bóng đá Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045, với mục tiêu đưa đội tuyển quốc gia lọt vào top 10 châu Á, góp mặt ở World Cup 2030-2034 và Olympic 2028-2032. Trong đề án, hạ tầng được xác định là một trong ba trụ cột chiến lược, bên cạnh đào tạo tài năng và cải cách cơ chế quản lý.

Theo ông Nguyễn Hồng Minh, nguyên Vụ trưởng Vụ Thể thao thành tích cao, định hướng và tham vọng đặt ra tại đề án lần này là rất cần thiết. Việc đưa bóng đá Việt Nam vào top 10 châu Á, giành vé dự World Cup hay Olympic hoàn toàn khả thi nếu chúng ta có lộ trình bài bản, nhất là trong khâu đầu tư hạ tầng.

Thực tế cho thấy, hạ tầng luôn là nền tảng quan trọng để nâng tầm thể thao, đặc biệt với bóng đá, môn đòi hỏi rất cao về điều kiện sân bãi, hệ thống đào tạo, thi đấu và phục hồi.

Từng chứng kiến quá trình chuẩn bị cho SEA Games 22, ông Minh hiểu rất rõ tác động tích cực khi Nhà nước thực sự quan tâm và đầu tư quyết liệt. Khi ấy, hàng loạt sân vận động, trung tâm huấn luyện trên cả nước được cải tạo đồng bộ, giúp thể thao Việt Nam có bước chuyển mình rõ rệt.

Nhưng đến nay đã gần 20 năm, nhiều công trình đã xuống cấp, lạc hậu, trong khi các địa phương vẫn chưa có sân bãi đạt chuẩn. Nếu chúng ta không cải thiện hạ tầng ngay từ bây giờ, rất khó để đào tạo vận động viên chất lượng, tổ chức các giải đấu lớn hoặc kêu gọi xã hội hóa.

"Hạ tầng không chỉ là yếu tố hỗ trợ mà còn là điều kiện tiên quyết nếu muốn bóng đá Việt Nam cạnh tranh sòng phẳng ở cấp độ châu lục. Đầu tư đúng, đủ và có tầm nhìn chính là đầu tư cho tương lai của thể thao nước nhà", ông Minh nói.

Nhiều rào cản

Thực tế cho thấy, nhiều sân vận động tại các địa phương hiện đang bị bỏ hoang hoặc xuống cấp nghiêm trọng do thiếu nguồn lực duy tu và vận hành. Trong khi đó, cơ chế thu hút xã hội hóa vẫn thiếu hấp dẫn và minh bạch.

Điển hình tại Thái Nguyên, ông Đoàn Văn Công, Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh cho biết, hiện địa phương mới chỉ có một sân vận động quy mô 22.000 chỗ (dự kiến hoàn thành năm 2025) và một sân cũ thuộc địa giới cũ tỉnh Bắc Kạn. Hầu hết sân bãi còn lại do các xã, phường hoặc cơ quan quản lý, quy mô nhỏ và chưa đủ tiêu chuẩn để tổ chức các sự kiện thể thao lớn.

Dù địa phương đang tích cực triển khai công tác đào tạo năng khiếu, điển hình như việc đội tuyển nữ tỉnh có tới 6 vận động viên tham gia tuyển quốc gia và 8 người góp mặt ở đội U20 nhưng hạ tầng hạn chế vẫn là rào cản lớn trong việc phát triển dài hạn.

Đặc biệt, theo ông Công, mô hình đầu tư đối tác công tư (PPP), trong đó có BOT, đến nay vẫn chưa được triển khai tại Thái Nguyên trong lĩnh vực bóng đá. Nguyên nhân chủ yếu do những khó khăn về kinh tế - xã hội của tỉnh, thu nhập bình quân đầu người chưa cao, chi phí đầu tư lớn, khả năng thu hồi vốn thấp và rủi ro cao do các yếu tố như giải phóng mặt bằng, quỹ đất, vận hành sau đầu tư.

Hợp tác công - tư để bứt phá

Trước những thách thức trên, nhiều ý kiến cho rằng giải pháp dài hạn cho bài toán hạ tầng bóng đá chính là đẩy mạnh mô hình hợp tác công - tư (PPP). Đây cũng là hướng đi được ông Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhấn mạnh.

Theo ông Cương, đã đến lúc cần chuyển đổi tư duy từ đầu tư công thuần túy sang mô hình hợp tác toàn diện với tư nhân. Quản trị tư trong các dự án thể thao có thể giúp tối ưu hóa việc khai thác tài sản công. Các công trình thể thao có thể được cho thuê tổ chức sự kiện, thi đấu, thậm chí kinh doanh dịch vụ đi kèm để tạo dòng tiền, từ đó có nguồn tài chính tái đầu tư, nâng cấp cơ sở vật chất và cải thiện chất lượng dịch vụ.

"Khi áp dụng mô hình PPP, các sự kiện thể thao quy mô lớn có thể được tổ chức thường xuyên hơn, giúp kích thích ngành du lịch, thương mại, dịch vụ phát triển, từ đó tạo ra lợi ích kép cho cả địa phương và quốc gia. Đồng thời, thành công của những sự kiện ấy còn góp phần nâng cao hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế, tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong thu hút đầu tư và quảng bá đất nước", ông Cương cho biết.

Tuy nhiên, để PPP lĩnh vực thể thao, đặc biệt là bóng đá thực sự trở thành cú hích, cần gỡ bỏ những "nút thắt" chính sách đang khiến doanh nghiệp tư nhân còn e dè. Hiện nay, theo đánh giá của nhiều địa phương, hệ thống cơ chế, chính sách hỗ trợ xã hội hóa đầu tư thể thao vẫn còn thiếu đồng bộ, chưa đủ hấp dẫn.

Ngoài ra, khả năng thu hồi vốn thấp cũng là một rào cản lớn. Ở nhiều tỉnh, thành, quy mô thị trường còn nhỏ, chưa hình thành được cộng đồng người hâm mộ đủ lớn để duy trì nguồn thu từ vé, dịch vụ hay tổ chức sự kiện. Trong khi đó, số lượng giải đấu lớn được tổ chức còn ít, chưa tạo thành chuỗi giá trị liên kết để tăng tính hấp dẫn với nhà đầu tư.

Từ thực tế đó, các địa phương như Thái Nguyên đang kiến nghị Trung ương sớm hoàn thiện hành lang pháp lý cho mô hình PPP, đồng thời đề xuất nhiều cơ chế ưu đãi như miễn giảm thuế, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, chính sách khen thưởng với doanh nghiệp đầu tư lĩnh vực thể thao - văn hóa.

Quan điểm này cũng được nhiều chuyên gia đồng thuận. Trong xu thế phát triển thể thao Việt Nam, nếu không huy động được nguồn lực xã hội hóa, đặc biệt là khu vực tư nhân, rất khó để hoàn thành mục tiêu quốc gia đặt ra.