Sáng 11/8, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 48, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét báo cáo của Đoàn giám sát chuyên đề "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao".

Không thể giám sát, đưa ra tập dày rồi để trên kệ sách

Tham gia góp ý nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị sắp tới, dự thảo nghị quyết giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, ở phần thực trạng, phải cung cấp bức tranh tổng thể nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam giai đoạn từ đầu nhiệm kỳ 2021 - 2024.

Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu thẳng thắn nhìn ra hiện tại giáo dục chất lượng cao của Việt Nam đứng ở đâu trong khối ASEAN nói riêng, khối châu Á nói chung.

Ví dụ, Hàn Quốc đi lên từ giáo dục đào tạo, lĩnh vực khoa học công nghệ. Nhật Bản, Singapore khan hiếm tài nguyên thiên nhiên, lấy giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ là mục tiêu lớn để phát triển đất nước.

Từ đó, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần đánh giá lại, dự báo nhu cầu nguồn nhân lực trong giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045, nhất là với những ngành, lĩnh vực then chốt của đất nước, trọng điểm nhưng phải có ưu tiên.

Về các nhiệm vụ, giải pháp thời gian tới, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu rút gọn nội dung thực trạng xuống còn 1/3 dung lượng, tập trung đặc biệt nhiệm vụ, giải pháp.

Khâu tổ chức, thực hiện, lãnh đạo Quốc hội cho rằng, thực tế có nhiều đề án, chương trình phát triển nhân lực chất lượng cao nhưng tổ chức thực hiện còn hạn chế, kết quả chưa rõ nét. Ngoài ra, cơ chế chính sách tài chính Nhà nước phát triển nguồn nhân lực, nhất là chất lượng cao, chưa được quan tâm đúng mức, chưa tương xứng vai trò đột phá chiến lược.

Trong ba năm (từ 2021 đến 2023), tỷ lệ chi cho ngành giáo dục dạy nghề chưa đạt tối thiểu 20% tổng số ngân sách Nhà nước cho ngành giáo dục. Tỷ lệ chi ngân sách cho giáo dục đại học còn thấp, xu hướng giảm.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu đánh giá đúng mức và có giải pháp khắc phục thời gian tới. Nhấn mạnh hoạt động giám sát của Quốc hội rất quan trọng, đúng vai, thuộc bài, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu, sau khi nghị quyết về giám sát này được ban hành, Ủy ban Văn hóa và Xã hội cần phối hợp Bộ Giáo dục và Đào tạo, tiếp tục đeo bám, đồng hành để các bộ, ngành, địa phương thực hiện.

"Không thể giám sát, đưa ra một tập dày rồi để trên kệ sách, trong tủ, cuối cùng không quan tâm khâu triển khai", Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Cán bộ từ lĩnh vực công sang tư là bình thường

Tham gia ý kiến, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, giai đoạn tới là kỷ nguyên phát triển xây dựng Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, nhưng nguồn nhân lực chưa đáp ứng được, một số ngành rất thiếu hụt. "Đây là trách nhiệm rất nặng nề, to lớn của toàn Đảng, toàn dân, của các ngành, cấp", ông Định nói.

Để đảm bảo nhân lực, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, tất cả ngành, cấp phải cùng có nhận thức toàn diện, thực hiện đồng bộ. Việc giữ chân nhân tài không nên hiểu hẹp là giữ họ trong cơ quan Nhà nước, mà rộng hơn là ở lại Việt Nam. "Nay họ làm khối công chức, mai sang khối doanh nghiệp là chuyện bình thường", ông Nguyễn Khắc Định nói.

Phó Chủ tịch Quốc hội lấy ví dụ, ở Nhật Bản hay Hàn Quốc, có thể khoảng 10 tháng thay bộ trưởng 1 lần. Có vụ trưởng rất giỏi ra làm doanh nghiệp, nhưng một thời gian sau lại từ doanh nghiệp về công chức được. Còn ở ta, nhân tài từ doanh nghiệp về công chức rất khó.

Nhấn mạnh vấn đề giữ nhân tài trong nước, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, phải có sự luân chuyển nhân lực giữa các bộ phận, giữa khu vực công - tư, đem văn hóa doanh nghiệp vào quản lý Nhà nước và đem văn hóa Nhà nước ra quản lý doanh nghiệp.

Đồng thời, cần có chính sách thu hút người tài ở nước ngoài, nhất là thu hút người Việt về nước. Hiện nay, chúng ta cũng có nhiều chủ trương như: Sửa Luật Quốc tịch; miễn thị thực cho các chuyên gia, nhà khoa học, cầu thủ bóng đá giỏi, nhân vật nổi tiếng...

Cùng đó, cải thiện chế độ lương, thưởng, phúc lợi cả ở khu vực công và khu vực tư, xây dựng môi trường làm việc lành mạnh, khuyến khích sáng tạo, giảm phiền hà.

Đề cập vấn đề đào tạo nguồn nhân lực, ông Nguyễn Khắc Định cho rằng, phải đổi mới, tập trung nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo, trong đó chuyển từ tư duy "học để thi" sang "học để làm" và làm ra của cải.

Cần giảm tải lý thuyết, tăng thực hành, tăng kỹ năng sống; tập trung đào tạo nghề chất lượng cao, đáp ứng ngành nghề tại Việt Nam trong thời đại mới, nhất là những ngành nghề thiếu nguồn nhân lực như công nghiệp cao, dịch vụ kỹ thuật cao, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi xanh, trí tuệ nhân tạo, chip bán dẫn...

Về sử dụng nhân lực, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, phải sử dụng, bố trí người đúng theo năng lực, lĩnh vực được đào tạo, đánh giá năng lực phải qua hoạt động thực tiễn, sản phẩm, đóng góp. Ông cũng kiến nghị, cần tạo ra cơ chế thử thách trong quá trình làm việc để cán bộ có cơ hội rèn luyện, bộc lộ năng lực.

Dẫn lại kinh nghiệm thời gian làm quản lý, ông Định cho rằng, nên đảo vị trí cán bộ. "Có khi ở bộ phận này làm rất bình thường, sang bộ phận khác lại tốt. Cũng có cán bộ có vẻ tốt, đưa đi bộ phận khác để về bổ nhiệm nhưng đưa đi chỗ khác lại hỏng, không tốt lắm", ông Định nói và nêu quan điểm việc luân chuyển, "va đập" trong quá trình làm việc tạo cơ hội cho cán bộ thử thách. Cứ ở mãi một chỗ thành cát cứ, tạo ra tư tưởng "không ai thay được tôi", sẽ không có đổi mới.