Đặc khu Côn Đảo đầu tư đồng bộ hạ tầng

Giữa biển khơi mênh mông, Đặc khu Côn Đảo (TP.HCM, xưa là huyện đảo thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) đang vươn mình mạnh mẽ với một diện mạo mới, hạ tầng ngày càng hiện đại, không gian đô thị xanh, môi trường trong lành, phát triển bền vững.

Từ một huyện đảo biệt lập, nơi đây giờ đã trở thành đặc khu của siêu đô thị TP.HCM, từng bước tiến gần hơn với hình mẫu phát triển biển đảo của Việt Nam với khát vọng trở thành “đảo xanh, thông minh và đáng sống”, đủ sức sánh vai cùng những điểm đến hàng đầu trong khu vực và thế giới.

Chỉ trong vòng 5 năm trở lại đây (2020-2025), diện mạo Côn Đảo đã đổi thay mạnh mẽ, tạo nên bước ngoặt quan trọng trên hành trình phát triển. Đặc khu Côn Đảo đã được hòa lưới điện quốc gia qua tuyến cáp ngầm 110kV, tiếp tục khởi công hệ thống lưới điện thông minh từ tháng 9/2025.

Đây không chỉ là sự kiện mang tính kỹ thuật, mà còn là cú hích đưa chất lượng điện năng tại đảo ngang tầm các đô thị lớn, đảm bảo nguồn cung ổn định cho sản xuất, dịch vụ và đời sống người dân, đồng thời mở ra dư địa phát triển bền vững trong tương lai.

Cùng với điện, hạ tầng đô thị, giao thông cũng được chú trọng đầu tư. Hàng loạt dự án đã và đang được triển khai như mở rộng cảng Bến Đầm để nâng cao năng lực vận tải biển; chỉnh trang các tuyến đường ven biển Tôn Đức Thắng, Trần Phú để hình thành dải cảnh quan du lịch khang trang.

Song song đó sẽ là xây dựng khu trung tâm mới với hệ thống chiếu sáng thông minh, vỉa hè lát đá sạch sẽ, hàng cây xanh rợp bóng. Từng hạng mục nhỏ dần góp phần kiến tạo một không gian đô thị văn minh, hiện đại, nhưng vẫn giữ được sự hài hòa với thiên nhiên đặc trưng của đảo. Bên cạnh đó các đơn vị chức năng cũng đã có những đề xuất nghiên cứu triển khai nâng cấp sân bay Cỏ Ống để việc đi lại của người dân du khách giữa đảo và đất liền thuận lợi hơn.

Đặc biệt, dự án xây dựng 9 tuyến đường mới tại khu trung tâm được coi là điểm nhấn quan trọng trong giai đoạn 2022-2027. Các tuyến đường này không chỉ kết nối hạ tầng giao thông mà còn bao gồm đồng bộ hệ thống thoát nước, cấp nước, điện chiếu sáng, cây xanh, hào kỹ thuật và các công trình đảm bảo an toàn giao thông. Dự án hướng tới hình thành khu dân cư mới phía Tây - Bắc hồ Quang Trung, góp phần chỉnh trang đô thị, đáp ứng quy hoạch phát triển Côn Đảo đến năm 2045.

Để có thể triển khai các dự án trên một cách thuận lợi, TP.HCM đã đề xuất chuyển đổi khoảng 2.000m2 rừng phòng hộ sang mục đích hạ tầng. Tại kỳ họp thứ 4, HĐND TP.HCM khóa X đã thông qua chủ trương này, đồng thời khẳng định diện tích rừng được chuyển đổi nằm trong chỉ tiêu chưa sử dụng, phù hợp với quy hoạch, kế hoạch đất đã phê duyệt.

Theo ông Nguyễn Toàn Thắng, Giám đốc Sở Nông nghiệp & Môi trường TP.HCM việc chuyển đổi mục đích rừng phòng hộ hoàn toàn tuân thủ quy định pháp luật, thuộc thẩm quyền quyết định của HĐND cấp tỉnh. Thực tế, theo quy hoạch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu giai đoạn 2021-2030 đã được Thủ tướng phê duyệt, diện tích đất này vốn được định hướng phát triển thành khu dân cư, không nằm trong quy hoạch lâm nghiệp.

Song song với hạ tầng cứng, Côn Đảo cũng đang đặt ra tầm nhìn phát triển “đảo xanh carbon thấp”. Các chuyên gia nhận định, địa phương hoàn toàn có thể trở thành “hòn đảo di sản carbon thấp đẳng cấp quốc tế” nếu kiên định thực hiện bốn trụ cột chuyển đổi xanh.

Đầu tiên là giao thông xanh với 6 tuyến buýt điện (30 xe), tiến tới 100% phương tiện cá nhân sử dụng điện vào năm 2030. Năng lượng tái tạo, bao gồm điện gió ngoài khơi, điện mặt trời áp mái, bắt buộc các công sở và khuyến khích khách sạn, hộ dân sử dụng nguồn năng lượng sạch.

Kinh tế biển xanh gắn với phục hồi san hô, phát triển tín chỉ carbon, khai thác thủy sản bền vững. Du lịch chất lượng cao theo hướng “di sản - sinh thái - tâm linh”, khuyến khích khách sạn xanh, phát triển kinh tế đêm có chọn lọc.

Về du lịch, lợi thế thiên nhiên và văn hóa của Côn Đảo vẫn là “vốn quý” để phát triển. Quần đảo có hơn 16 hòn đảo lớn nhỏ, hệ sinh thái rừng - biển đa dạng cùng hàng trăm di tích văn hóa, lịch sử.

Chỉ trong 7 tháng đầu năm 2025, Côn Đảo đã đón hơn 456.000 lượt khách, trong đó có 16.000 khách quốc tế, doanh thu dịch vụ, du lịch đạt hơn 3.000 tỷ đồng, tăng gần 15% so với cùng kỳ. Theo quy hoạch, đến năm 2030, Côn Đảo sẽ đón khoảng 1,2 triệu khách/năm, và tiến tới gần 2 triệu khách vào năm 2045.

Điều quan trọng, lãnh đạo đặc khu khẳng định, Côn Đảo không chạy theo số lượng du khách mà chú trọng chất lượng và tính chọn lọc, nhằm bảo tồn cảnh quan, giữ gìn di sản và phát triển bền vững. Các phân khu du lịch được quy hoạch rõ nét: khu phố cổ kiến trúc Pháp, Bến Đầm, Đầm Trầu, Cỏ Ống, Vườn Quốc gia… đi kèm các khu nghỉ dưỡng cao cấp đạt chuẩn quốc tế, hướng tới xây dựng thương hiệu du lịch khác biệt và có giá trị lâu dài.

Phát triển đảo xanh, bền vững, giảm phát thải

Áp lực môi trường đang là một trong những thách thức lớn nhất đặt ra cho Côn Đảo. Trung bình mỗi ngày, đảo phát sinh 17-20 tấn rác thải, trong đó rác nhựa chiếm gần 16%. Dự báo đến năm 2026, con số này có thể tăng lên tới 31 tấn/ngày. UBND đặc khu đã đưa vào danh mục đầu tư công hai dự án cấp bách: nhà máy xử lý rác thải hiện đại và nhà máy lọc nước biển thành nước ngọt.

Song song đó, từ 1/9/2025, Côn Đảo chính thức ngừng nhập và lưu hành sản phẩm nhựa dùng một lần, đặt mục tiêu trở thành “đảo không nhựa” vào đầu năm 2026 một cam kết mạnh mẽ chưa từng có trong các khu vực đảo Việt Nam.

Bên cạnh các chính sách cứng, nhiều mô hình cộng đồng sáng tạo cũng được triển khai để khơi dậy ý thức xanh. Hơn 145 khách sạn tham gia chương trình “du lịch giảm nhựa”; thủy tinh được tái chế thành gạch lát; rác hữu cơ chuyển hóa thành phân bón; trường học được xây dựng theo mô hình “không rác nhựa”, gieo mầm ý thức cho thế hệ trẻ.

Nổi bật nhất là chương trình “giỏ lễ xanh” tại nghĩa trang Hàng Dương, thay thế đồ cúng nhựa bằng vật liệu thân thiện môi trường. Sau một năm triển khai, gần 100% người dân và du khách đã từ bỏ hàng mã, túi nilon, mút xốp trong các lễ viếng, đưa chỉ số chất lượng không khí (AQI) tại di tích về mức rất tốt.

Không dừng lại ở đó, Côn Đảo trở thành địa phương thứ 9 tại Việt Nam tham gia sáng kiến “đô thị giảm nhựa” do WWF khởi xướng, cam kết giảm 30% lượng rác nhựa thất thoát vào năm 2025. Sau 3 năm đồng hành, đảo đã đạt nhiều kết quả ấn tượng: 176 tấn rác nhựa được thu gom, 145 cơ sở du lịch ký cam kết giảm nhựa, 100% hộ dân đồng hành trong nâng cao nhận thức. Các mô hình “Trường học giảm nhựa”, “Ngôi nhà xanh”, “Điểm đến không nhựa” dần lan tỏa trên phạm vi toàn đảo.

Nhiều hoạt động truyền thông cộng đồng cũng tạo sức lan tỏa lớn: Tuần lễ giảm nhựa toàn đảo, triển lãm “Du hí biển nhựa”, hay Ngày hội đổi rác lấy quà. Đặc biệt, trong khu bảo tồn biển, các biện pháp thu gom rác ở rạn san hô, rừng ngập mặn được thực hiện thường xuyên, góp phần bảo vệ hệ sinh thái - nền tảng sống còn cho phát triển du lịch sinh thái.

Đặc biệt sau 2 năm triển khai đề án kinh tế tuần hoàn, đặc khu Côn Đảo đang có những chuyển biến rõ rệt. Lượng rác thải nhựa giảm mạnh, nhiều mô hình xanh được nhân rộng, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững và định hình một hình ảnh du lịch có trách nhiệm.

Bà Nguyễn Oanh đại diện một cơ sở kinh doanh lưu trú, chia sẻ, hưởng ứng chuyển đổi xanh, kinh tế xanh, tuần hoàn: "Toàn bộ bàn chải, lược nhựa dùng một lần sang các sản phẩm làm từ gỗ, tre, đồng thời tận dụng vỏ dừa để làm phân bón cho cây xanh trong khuôn viên của khách sạn".

Kết quả sau 2 năm triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn tại Côn Đảo cho thấy, khi có sự đồng thuận và cam kết từ chính quyền, doanh nghiệp, người dân và du khách, việc "xanh hóa" không chỉ là khẩu hiệu mà đã trở thành một lối sống. Bên cạnh đó, Côn Đảo còn triển khai các giải pháp về quản lý nước, đặt mục tiêu tăng tỷ lệ cấp nước sạch, đồng thời tăng cường xử lý và tái sử dụng nước thải. Các chương trình trồng và phục hồi hệ sinh thái như rạn san hô cũng được đẩy mạnh, với mục tiêu tăng diện tích phục hồi lên từ 3ha đến 4 ha.

Trong giai đoạn tới, Côn Đảo sẽ tiếp tục mở rộng quy mô các mô hình hiện có, đẩy mạnh giáo dục truyền thông, khuyến khích doanh nghiệp tham gia và nghiên cứu áp dụng các công nghệ mới trong quản lý rác thải, năng lượng tái tạo và du lịch thông minh.

Đặc biệt nơi đây có Vườn Quốc gia Côn Đảo vừa được IUCN công nhận vào "Danh lục xanh", trở thành Vườn Quốc gia thứ hai và Khu Bảo tồn thứ ba của Việt Nam đạt danh hiệu này (sau Vân Long – Ninh Bình và Cát Tiên – Đồng Nai).

Với hơn 15.000 ha đất liền và 14.000 ha biển, nơi đây sở hữu hệ sinh thái rừng ngập mặn, rạn san hô, cỏ biển cùng hàng ngàn loài động thực vật quý hiếm, trong đó có rùa biển – biểu tượng bảo tồn toàn cầu.

Vườn hiện ghi nhận trên 1.000 loài thực vật, 155 loài động vật rừng, 1.725 loài sinh vật biển, với gần 150 loài nằm trong diện nguy cấp. Đặc biệt, Côn Đảo là địa điểm hiếm hoi ở Việt Nam còn duy trì quần thể rùa lên bãi đẻ trứng hằng năm và đã được xác lập kỷ lục quốc gia về số lượng rùa con thả về biển, đồng thời là thành viên mạng lưới Bảo tồn rùa biển Ấn Độ Dương - Đông Nam Á.

Giữ bản sắc riêng cho Côn Đảo

Theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Đặc khu Côn Đảo lần thứ I (2025-2030), đảo ngọc bước vào giai đoạn phát triển mới với ba đột phá chiến lược hoàn thiện hệ thống hạ tầng xử lý rác thải, nước thải và xây dựng giao thông xanh; nâng tầm du lịch sinh thái, văn hóa - tâm linh theo hướng chất lượng cao; đẩy mạnh cải cách hành chính gắn với chuyển đổi số, tiến tới hình thành đô thị thông minh.

Chủ tịch UBND đặc khu Côn Đảo Phan Trọng Hiền khẳng định: “Chúng tôi không chọn tăng trưởng nóng, không đánh đổi môi trường. Mọi dự án đầu tư đều phải trải qua thẩm định nghiêm ngặt về tác động môi trường. Người dân và doanh nghiệp cùng chung tay cam kết bảo vệ đảo".

Nhờ tư duy phát triển bền vững, Côn Đảo hôm nay đang vươn lên trở thành biểu tượng phát triển xanh của Việt Nam, một hòn ngọc giữa biển khơi nơi thiên nhiên được bảo tồn, di sản được tôn vinh và người dân được hưởng thụ một môi trường sống văn minh, hạnh phúc.

Mục tiêu đến năm 2030 đưa Côn Đảo thành khu du lịch đẳng cấp khu vực và quốc tế, phát triển bền vững gắn với bảo tồn thiên nhiên - văn hóa - lịch sử. Chất lượng cuộc sống người dân là thước đo cao nhất, tốc độ tăng trưởng GRDP đạt trên 8,4%/năm, thu nhập bình quân đầu người tăng gần 30% so với 2025, 100% dân số được sử dụng nước sạch, toàn bộ chất thải sinh hoạt và y tế được xử lý, hộ gia đình phân loại rác tại nguồn đạt 100% vào 2030.

Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được nhấn mạnh, yếu tố then chốt chính là xác định và giữ gìn bản sắc riêng của Côn Đảo. Bản sắc ấy phải trở thành nền tảng của mọi chiến lược phát triển, hướng tới hình ảnh “đảo xanh, thông minh và đáng sống”, nơi sự hiện đại luôn gắn liền với bảo tồn di sản.

Ông yêu cầu địa phương kêu gọi nhà đầu tư đẳng cấp quốc tế, mở rộng sân bay, cảng biển, tăng cường hạ tầng kết nối; đồng thời phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng cao cấp. Chú trọng xử lý môi trường, phát triển năng lượng tái tạo, đảm bảo mọi bước đi đều thân thiện với thiên nhiên.

Về quy hoạch, Côn Đảo sẽ được phát triển theo mô hình đảo sinh thái đặc thù, cấu trúc phân tán đa trung tâm, trong đó mỗi khu vực đều gắn kết chặt chẽ với hệ sinh thái rừng tự nhiên và mặt biển. Vùng bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên gồm đảo chính, các bãi tắm nhỏ và một số đảo vệ tinh; vùng ưu tiên phát triển đô thị - du lịch bao gồm khu trung tâm Côn Sơn, khu di tích quốc gia đặc biệt nhà tù Côn Đảo, các khu dân cư cải tạo, khu đô thị - du lịch mới và những khu nghỉ dưỡng riêng biệt. Quan tâm phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật theo hướng xanh, thông minh...

Với tầm nhìn chiến lược, sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị và sự đồng hành của người dân, doanh nghiệp, Côn Đảo đang tiến từng bước vững chắc để trở thành “đảo xanh kiểu mẫu” của Việt Nam, một trung tâm du lịch quốc tế nơi phát triển hiện đại luôn song hành cùng gìn giữ thiên nhiên và di sản.