Bước ngoặt hạ tầng

Cách đây đúng một thập kỷ, bản Đồng Ruộng như một ốc đảo giữa núi rừng Kiên Thành (nay là một phần của xã Quy Mông sau sáp nhập). Đường vào bản chỉ là lối mòn đất đỏ, mùa mưa thì trơn như bôi mỡ, mùa khô thì bụi cuốn mù trời. Để ra đến trung tâm xã, người dân phải đi bộ hàng tiếng đồng hồ, gùi từng bó quế, từng bao gạo, can xăng qua rừng. Giao thương gần như bị cắt đứt mỗi khi có mưa lũ.

"Ngày ấy, trồng được bao nhiêu quế cũng khó mà bán. Gùi cả ngày trời mới ra đến đường cái, nhiều khi giá quế còn không bằng công vận chuyển", ông Giàng A Sáu, trưởng bản Đồng Ruộng nhớ lại.

Không có đường, y tế khó tiếp cận, con cái học hành dang dở, kinh tế quanh quẩn với nương rẫy. Cái nghèo, cái khổ như một cái vòng luẩn quẩn không lối thoát.

Bước ngoặt lớn đến vào năm 2023 khi xã Quy Mông được tỉnh Yên Bái và huyện Trấn Yên cũ đưa vào danh mục đầu tư hạ tầng giao thông ưu tiên. Tuyến đường liên thôn Đồng Cát - Đồng Ruộng - Khe Rộng được khởi công cải tạo, đổ bê tông dài gần 10km, kết nối thôn đặc biệt khó khăn với trung tâm xã và quốc lộ. Dự án sử dụng vốn ngân sách cùng sự tham gia hiến đất, góp sức của chính người dân.

"Giờ xe tải, xe máy vào tận đồi, mỗi vụ thu hoạch thương lái đến tận nương mua quế, không cần gùi từng bó nữa. Hạ tầng giao thông như cánh tay nối dài cho kinh tế bản làng", ông Sáu nói.

Giai đoạn 2020 - 2025), toàn xã Quy Mông (sau sáp nhập) đã cứng hóa hơn 54km đường các loại, làm mới 4 cây cầu dân sinh ở các thôn khó khăn, góp phần tạo điều kiện phát triển vùng trồng quế hơn 5.700ha, trong đó người Dao chiếm trên 50% diện tích.

Biến "ốc đảo" thành bản giàu bản đẹp

Sự đổi thay thể hiện rõ nhất ở kiến trúc nhà ở. Thay vì nhà tranh tre tạm bợ, giờ đây nhiều hộ người Dao đã dựng lên những ngôi nhà sàn gỗ quý rộng rãi, mái cong đỏ thắm, sàn gỗ bóng loáng, cột cao 4 - 5m, được dân bản ví như "biệt phủ giữa rừng".

Ông Giàng A Sáu, một hộ người Mông có hơn 6ha quế, dựng ngôi nhà sàn bằng gỗ quế lâu năm trị giá hơn 800 triệu đồng, kể: "Nhà này dựng để ở, để tiếp khách, để làm du lịch. Khách đến bản giờ nhiều lắm, người ta muốn ở nhà gỗ, ngủ giữa rừng quế, ăn cơm với thịt lợn bản, rau suối. Quế giúp tôi thoát nghèo, nhưng chính con đường mới là thứ làm cho bản mình thay đổi thật sự".

Không riêng ông Sáu, nhiều thanh niên Dao từng đi làm công nhân ở Bắc Ninh, Bắc Giang cũng quay về bản dựng nhà, mở cơ sở chế biến tinh dầu quế, homestay du lịch, bán hàng online. Những căn nhà ấy, mỗi ngôi là một câu chuyện đổi đời.

Ông Phạm Văn Hoàn, Chủ tịch UBND xã Quy Mông (tỉnh Lào Cai, nay công tác tại địa phương quản lý xã sau sáp nhập) cho biết: "Quế và măng tre bát độ là cây chủ lực, nhưng hạ tầng giao thông mới chính là nền tảng để quế và măng có giá trị. Trước đây bà con trồng mà không tiêu thụ được, giờ có đường, có xe, có mạng người Dao không chỉ bán vỏ quế mà còn làm tinh dầu, mỹ phẩm OCOP 3 - 4 sao. Nhiều hộ thu trên 300 triệu/năm là bình thường".

Chính quyền xã cũng đang phối hợp với các sở ngành đưa du lịch cộng đồng vào phát triển bền vững tại vùng người Dao, kết hợp với bản sắc văn hóa như lễ cấp sắc, dệt thổ cẩm, tắm lá thuốc, trình diễn nhạc cụ truyền thống.

Giữa tiếng cưa bóc vỏ quế và hương thơm ngan ngát giữa rừng, những đứa trẻ Dao ríu rít chơi đùa quanh sân nhà sàn, nơi có khách du lịch từ Hà Nội, Hải Phòng và cả nước ngoài về nghỉ. Những mái ngói đỏ nổi bật giữa thảm rừng xanh biếc không còn là điều xa lạ.

"Giàu lên từ rừng, nhưng không phá rừng. Có đường, có nhà, nhưng vẫn giữ được nếp xưa. Đó là cái quý nhất của người Dao, người Mông", ông Giàng A Sáu nói.