Chiều 13/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi). Trình bày tờ trình, Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết, dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) gồm 9 chương, 53 điều.

Việc xây dựng luật nhằm đẩy mạnh hiện đại hóa và chuyển đổi số toàn diện công tác quản lý thuế với ba trụ cột: Tạo thuận lợi cho người nộp thuế, nâng cao hiệu lực quản lý và số hóa quy trình nghiệp vụ, cắt giảm thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ, tăng cường chia sẻ dữ liệu, phối hợp liên ngành.

Cùng đó, việc sửa đổi, bổ sung còn nhằm thúc đẩy phân cấp, phân quyền; triển khai thủ tục thuế trực tuyến toàn trình không phụ thuộc địa giới hành chính, hướng đến mô hình "một cửa số" duy nhất, đồng thời tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi trốn thuế…

Trong nội dung cụ thể, dự thảo luật sửa đổi, bổ sung thêm đối tượng về người nộp thuế bao gồm tổ chức, cá nhân nước ngoài có phát sinh thu nhập tại Việt Nam, có hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử, nền tảng số khác; tổ chức, cá nhân thực hiện khấu trừ, nộp thay số thuế đã khấu trừ.

Việc này nhằm đảm bảo đồng bộ với pháp luật liên quan, bao quát đối tượng phát sinh phục vụ công tác quản lý thuế.

Một điểm mới khác là sửa đổi quy định mã số thuế của cá nhân, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là số định danh cá nhân của cá nhân, chủ hộ gia đình, chủ hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được cấp theo quy định của pháp luật về căn cước.

Đáng chú ý, dự thảo luật sửa đổi, bổ sung nguyên tắc lập, quản lý, sử dụng, đối tượng sử dụng hóa đơn điện tử, trong đó bổ sung quy định về chương trình khuyến khích người tiêu dùng lấy hóa đơn khi mua hàng hóa, dịch vụ và khen thưởng người tiêu dùng tố giác cơ sở kinh doanh không lập và giao hóa đơn điện tử.

Nguồn kinh phí để khen thưởng, khuyến khích được ngân sách Nhà nước đảm bảo hàng năm bằng 0,1% trên tổng số thu thuế giá trị gia tăng nội địa (VAT) của năm trước.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Thường trực Ủy ban nhận thấy chính sách khuyến khích, khen thưởng người tiêu dùng là cần thiết. Tuy nhiên, theo Thường trực Uỷ ban, hiệu quả của chính sách này còn chưa thật rõ ràng.

Thường trực Uỷ ban đánh giá nội dung chính sách như trong dự thảo chưa phù hợp quy định của Hiến pháp, rằng mọi khoản thu chi của ngân sách Nhà nước đều phải được dự toán; chưa phù hợp Luật Ngân sách Nhà nước, vì thuế giá trị gia tăng nội địa là khoản thu phân chia giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương, theo tỷ lệ phần trăm được Quốc hội quyết định cho từng thời kỳ ổn định ngân sách. Đây là thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách Nhà nước nên quy định nội dung này trong Luật Quản lý thuế là không phù hợp.

"Trong bối cảnh áp lực với ngân sách ngày càng tăng, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị tiếp tục thực hiện chính sách này từ nguồn kinh phí tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế, như đã được thực hiện trong thời gian vừa qua, đồng thời đề nghị Bộ Tài chính lưu ý bố trí nguồn kinh phí này, bảo đảm minh bạch, hiệu quả", ông Mãi nói.

Trong phần thảo luận, Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cũng làm rõ ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về chính sách khuyến khích, khen thưởng người tiêu dùng.

Theo ông, Bộ Tài chính đang đề xuất nhiều giải pháp, trong đó có giải pháp trích 0,1% trên số thuế giá trị gia tăng thu được để thực hiện chương trình hóa đơn may mắn, như một dạng xổ số, đồng thời có chi phí khuyến khích tố giác việc không sử dụng hóa đơn hoặc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp.

Ông phân tích, vừa qua, cơ quan thuế phải lấy từ nguồn chi thường xuyên. Nhưng hàng năm, mức chi này chỉ khoảng mấy chục tỷ đồng, định mức rất khó. Trong ba năm qua, mức chi khoảng hơn 33 tỷ đồng, chia ra các giải rất thấp, nên mức độ khuyến khích chưa cao.

Trong khi đó, theo Luật Ngân sách, không có mục nào để thưởng cho người sử dụng hóa đơn, cũng như chi cho việc tố giác việc không sử dụng hóa đơn điện tử.

Thứ trưởng Bộ Tài chính dẫn kinh nghiệm các nước như Trung Quốc cũng quay xổ số hàng tháng, Bồ Đào Nha đưa ra giải cao, thậm chí còn tặng cả ô tô và cho biết ở giải pháp này, cơ quan soạn thảo tính 0,1% trên VAT, nghĩa là khoảng 300 tỷ đồng một năm, tập trung nội dung khuyến khích trên.

Phải quản lý thuế để không thất thu

Tham gia thảo luận nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn thống nhất với mục tiêu chuyển đổi từ mô hình quản lý sang phục vụ người nộp thuế, ứng dụng công nghệ số, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo (AI), đồng thời giảm gánh nặng hành chính. Yêu cầu đặt ra là phải loại bỏ các thủ tục hành chính thuế hiện hành, giảm tối thiểu để xây dựng hệ thống quản lý thuế hiện đại, hiệu quả và công bằng.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh cần làm rõ việc phân loại người nộp thuế theo rủi ro, ngành nghề, doanh thu và quy mô; sử dụng AI để tự động hóa, đánh giá, giảm can thiệp thủ công, giúp xây dựng lòng tin, đồng thời giảm chi phí cho doanh nghiệp.

Về nội dung cho phép sử dụng định danh cá nhân làm mã số thuế và cải thiện thủ tục hành chính, theo Chủ tịch Quốc hội, vấn đề này cần bàn bạc kỹ lưỡng để quy định cơ chế bảo mật, tránh rò rỉ dữ liệu.

Một vấn đề Chủ tịch Quốc hội chú trọng đó là phải quản lý thuế để không thất thu. Hiện nay, hàng năm, chỉ số thu thuế đều vượt so với dự toán. Điều này chứng tỏ việc nắm nguồn, khai thác nguồn thu của chúng ta có thể còn "thủ", tức là giao chỉ tiêu thấp để cuối cùng các địa phương, ngành đều thu vượt.

Đề nghị cần đánh giá kỹ vấn đề này, ông Mẫn phân tích: "Theo báo cáo, nguồn thu ngân sách vượt, nhưng số lượng doanh nghiệp bỏ cuộc, xóa sổ tính theo hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng vẫn còn nhiều. Tình hình kinh tế vẫn còn khó khăn. Nhất là năm 2025, mặc dù nguồn thu vượt nhưng đề nghị ngành tài chính đánh giá kỹ để biết điểm mạnh, điểm yếu, qua đó sang năm 2026 làm tốt hơn về quản lý thuế".