Việc ban hành Nghị định số 168/2024/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung cho Nghị định số 100/2019/NĐ-CP) cùng Luật Trật tự ATGT đường bộ có hiệu lực từ năm 2025 đã tạo khung pháp lý chặt chẽ hơn trong kiểm soát nồng độ cồn. Việc thực thi nghiêm túc và quyết liệt quy định này không chỉ góp phần kéo giảm tai nạn mà còn thúc đẩy sự phát triển của dịch vụ đưa người uống rượu bia về nhà.

Nghề mới từ quy định "không cồn khi lái xe"

Lúc 21h, đang chờ khách tại một quán bia trên đường Láng Hạ (Hà Nội), anh Nguyễn Văn T. (37 tuổi), tài xế thuộc một công ty chuyên dịch vụ đưa người uống rượu bia về nhà, nhận được cuộc gọi đặt dịch vụ. Một khách hàng cần anh có mặt ngay để điều khiển xe đưa về Thanh Xuân sau buổi nhậu.

Chỉ vài phút sau, anh T. có mặt. Sau khi kiểm tra giấy tờ, xác nhận tình trạng xe, anh cẩn thận lái chiếc ô tô 7 chỗ đưa khách về tận cửa. Công việc kết thúc lúc gần 22h. Quãng đường khoảng 7km, cước phí 250.000 đồng.

Chia sẻ với phóng viên, anh T. cho biết: "Tôi làm nghề này đã hơn 2 năm, sau khi nghỉ chạy taxi. Khách gọi nhiều nhất vào buổi tối, đặc biệt là cuối tuần. Công việc tưởng dễ mà khó. Để làm nghề này, tiêu chí đầu tiên là phải tỉnh táo tuyệt đối, biết cách ứng xử khéo léo trong những tình huống 'dở khóc dở cười'."

Anh T. kể, có lần chở một vị khách quá say, lên xe ngủ li bì, không nhớ nổi địa chỉ nhà. Khi đó anh đành phải gọi cho người thân của khách để xác định điểm đến. "Điều quan trọng là giữ an toàn và sự tin cậy. Khách giao cả mạng sống và chiếc xe cho mình, không cẩn thận thì mất nghề ngay", anh T. nói.

Cứ tối đến, điện thoại của anh Quang Anh (32 tuổi, Hà Nội) lại đổ chuông liên tục. Phần lớn cuộc gọi đến từ những khách vừa rời bàn nhậu, cần người lái hộ xe về nhà. Vài năm nay, anh làm nghề chuyên đưa đón người uống rượu bia về nhà.

Anh và một số người bạn hoạt động trong một nhóm, không có tên gọi cố định, và thường tham gia nhiều hội nhóm tài xế khác nhau để tiện phân bổ lịch. Chẳng hạn, nếu có khách gọi từ Mỹ Đình, nhóm sẽ sắp xếp cho người ở gần đó nhận chuyến, tránh chạy rỗng quãng đường xa. "Thực chất đây là cách tối ưu chi phí, vừa tiết kiệm thời gian, vừa tăng thu nhập cho anh em. Tôi cũng tham gia từ giai đoạn đầu, coi như 'founder - người sáng lập' trong cộng đồng nhỏ này".

Với khách quen, nhóm của anh Quang Anh áp dụng mức giá cụ thể: 300.000 đồng cho 10km đầu tiên, cộng thêm 15.000 đồng/km tiếp theo. Trung bình nhóm có khoảng chục người. Thu nhập mỗi thành viên sau khi trừ chi phí vào khoảng 50–60 triệu đồng/tháng, có lúc cao điểm như cuối năm thì vượt 100 triệu đồng.

Cũng theo anh, mô hình này thực ra không mới. Ở Trung Quốc, dịch vụ đã có từ cả chục năm trước, về Việt Nam khoảng 5 năm nay nhưng chỉ thực sự "nóng" trong 2–3 năm gần đây. Đặc biệt kể từ khi Luật Trật tự ATGT đường bộ 2024 và các nghị định liên quan siết chặt, tăng mạnh mức xử phạt vi phạm nồng độ cồn. Thậm chí có trường hợp mức phạt lên tới 60–80 triệu đồng.

Mặc dù hiện nay khách có thể dễ dàng gọi taxi hay xe công nghệ, nhưng với những người lỡ đi ô tô riêng thì dịch vụ lái hộ vẫn cần thiết, vừa đảm bảo an toàn, vừa đưa được cả người lẫn xe về tận nhà.

Khách hàng "chịu chi" để được an toàn

Tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM, dịch vụ lái xe hộ ngày càng trở nên quen thuộc. Khách hàng có thể đặt qua tổng đài, qua hội nhóm trên mạng xã hội, hoặc chỉ cần một cú chạm trên ứng dụng di động.

Chị Nguyễn Thảo (Cầu Giấy, Hà Nội) chia sẻ: "Trước đây, sau mỗi bữa tiệc công ty, mọi người thường phải gọi taxi hoặc nhờ bạn bè đưa về. Nhưng với dịch vụ này, chúng tôi chủ động đặt sẵn, có người lái chính xe của mình về tận nhà. Giá có thể cao hơn taxi một chút nhưng yên tâm hơn nhiều. Lại tiện sáng hôm sau có thể tự lái xe đi làm".

Ghi nhận tại Hà Nội, cách tính giá hiện nay khá đa dạng, tùy đơn vị cung cấp dịch vụ. Trước 21h hoặc 22h, nhiều nơi áp mức giá trọn gói, phổ biến khoảng 250.000 đồng cho 5km đầu tiên. Sau khung giờ này, sẽ tính phụ thu ban đêm hoặc chuyển sang tính cước theo km, dao động 15.000 - 20.000 đồng/km. Với quãng đường xa hoặc khách yêu cầu đón tận điểm khó đi, giá có thể cao hơn.

Tính trung bình, mỗi chuyến lái xe hộ hiện rơi vào khoảng 200.000 - 500.000 đồng/cuốc, tùy thời gian, quãng đường và điểm đón.

Anh Nguyễn Quân (Hoàng Mai, Hà Nội) là một tài xế trong nhóm "Bạn uống tôi lái" - chuyên đưa đón người có nồng độ cồn tâm sự: "Đã làm công việc này gần 4 năm nay, thu nhập khá tốt. Đặc thù của công việc này là tập trung vào cuối buổi chiều đến đêm nên nhiều bạn trẻ vẫn có thể tranh thủ ngày đi làm công sở tối về làm thêm. Nhiều người nghĩ nghề này phức tạp vì thường xuyên phải tiếp xúc với người có cồn nhưng thực tế đa số khách hàng rất văn minh. Phần lớn khách hàng khi kết thúc chuyến đi đều có tiền "típ" bên ngoài giá cố định".

Cần khung pháp lý rõ ràng

Dịch vụ lái xe đưa người uống rượu bia về nhà vốn hoạt động tự phát rồi dần hình thành nhóm, doanh nghiệp nhỏ. Đặc thù của mô hình này là tài xế điều khiển chính phương tiện của khách, di chuyển trên nhiều tuyến đường, do đó cũng đặt ra câu hỏi về quản lý, trách nhiệm và rủi ro pháp lý.

Ông Khương Kim Tạo, nguyên Phó chánh văn phòng Ủy ban ATGT Quốc gia nhận định: "Về quản lý, từ trước đến nay không có vấn đề gì lớn. Đã là tổ chức, doanh nghiệp đứng ra cung cấp dịch vụ thì họ phải chịu trách nhiệm, kể cả về bảo hiểm. Nếu tài xế lái xe sang mà xảy ra va quệt thì công ty phải chịu trách nhiệm. Nhưng thực tế trong mấy năm qua chưa ghi nhận sự cố đáng kể nào. Điều đó chứng tỏ các đơn vị tổ chức dịch vụ này hoạt động cẩn thận, và không phát sinh vấn đề nghiêm trọng".

Tuy nhiên, đó là trường hợp các doanh nghiệp, tổ chức đứng ra cung cấp dịch vụ có tư cách pháp nhân và cơ chế chịu trách nhiệm rõ ràng. Với những nhóm nhỏ hoạt động tự phát, việc quản lý lại đặt ra nhiều thách thức. Họ thường liên kết theo kiểu cộng đồng, chia sẻ khách qua các hội nhóm, phân bổ tài xế theo khu vực để tiết kiệm chi phí và tối ưu lịch chạy. Mô hình này giúp linh hoạt, đáp ứng nhanh nhu cầu của khách, nhưng cũng tồn tại lỗ hổng: không hợp đồng dịch vụ, chưa có quy định bảo hiểm bắt buộc, việc xác định trách nhiệm khi xảy ra sự cố còn mập mờ.

Theo các chuyên gia giao thông, đây là khoảng trống pháp lý cần sớm được tính đến. Cơ chế quản lý không nhất thiết phải "siết" như taxi hay xe công nghệ, nhưng tối thiểu phải yêu cầu đăng ký, có bảo hiểm trách nhiệm dân sự, cũng như tập huấn kỹ năng cơ bản cho tài xế. Như vậy, vừa tạo điều kiện cho dịch vụ phát triển, vừa bảo đảm quyền lợi và an toàn cho khách hàng.

Khi nhu cầu sử dụng dịch vụ lái hộ của người uống rượu bia có chiều hướng tăng, đồng nghĩa với quy mô hoạt động của các nhóm tài xế cũng có xu hướng mở rộng. Nếu thiếu hành lang pháp lý, khó tránh khỏi nguy cơ phát sinh tranh chấp, sự cố hoặc rủi ro an toàn…, nhất là khi người sử dụng dịch vụ thường trong trạng thái "thiếu tỉnh táo". Khi đó, cả khách hàng lẫn tài xế đều ở trong tình trạng "mập mờ" về quyền lợi và trách nhiệm.

Vì vậy, một cơ chế quản lý minh bạch, bao gồm quy định về đăng ký hoạt động, bảo hiểm bắt buộc và đào tạo kỹ năng lái xe, không chỉ giúp bảo vệ khách hàng mà còn tạo nền tảng để dịch vụ phát triển bền vững, thay vì hoạt động trong tình trạng tự phát như hiện nay.