Đổi mới tư duy quản lý, tạo giá trị bền vững cho kinh tế nhà nước

Chiều 14/10, Bộ Biên tập Tạp chí Cộng sản, Ban Chính sách, chiến lược Trung ương và Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đồng tổ chức hội thảo "Vai trò của doanh nghiệp Nhà nước trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế: Góc nhìn từ ngành hàng không".

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Vũ Hồng Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội, nhấn mạnh: Sau gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế nhà nước ngày càng khẳng định rõ vai trò chủ đạo, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn và an sinh xã hội.

Nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước đã trở thành trụ cột trong các ngành, lĩnh vực thiết yếu, có năng lực cạnh tranh quốc tế, giữ vai trò quan trọng trong bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh kinh tế và hạ tầng quốc gia.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ rõ: Hiệu quả hoạt động của một số doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa tương xứng với nguồn lực được giao; năng lực cạnh tranh quốc tế còn hạn chế, tiến độ chuyển đổi số và đổi mới quản trị còn chậm.

Cơ chế phối hợp, phân cấp và quản lý vốn, tài sản nhà nước vẫn còn bất cập, ảnh hưởng tới khả năng phản ứng linh hoạt trước biến động thị trường.

Để khắc phục những hạn chế này, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật số 68/2025 về Quản lý và Đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp, tạo hành lang pháp lý thống nhất, minh bạch, chuyển tư duy quản lý từ “quản lý chặt để không sai” sang “quản lý hiệu quả để tạo giá trị”, đồng thời mở rộng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp theo thông lệ quốc tế.

Song song với đó, Chính phủ đang xây dựng Đề án và dự thảo Nghị quyết về phát triển kinh tế nhà nước, tập trung vào cơ chế tài chính, quản trị, huy động vốn và mô hình tổ chức mới, hướng tới nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh.

Việc đánh giá hiệu quả doanh nghiệp sẽ được mở rộng, không chỉ dựa trên lợi nhuận tài chính, mà còn tính đến giá trị xã hội, môi trường, phù hợp với định hướng phát triển bền vững.

Dẫn chứng thực tế, ông Vũ Hồng Thanh cho biết: Trong giai đoạn khó khăn, doanh nghiệp nhà nước luôn là lực lượng trụ cột. Điển hình như Vietnam Airlines, doanh nghiệp chủ lực của ngành hàng không, đã vượt qua khủng hoảng do đại dịch COVID-19 nhờ sự hỗ trợ kịp thời của Nhà nước và nỗ lực nội tại của doanh nghiệp, phục hồi mạnh mẽ, khẳng định vị thế hãng hàng không quốc gia.

“Đây là minh chứng rõ nét cho vai trò giữ ổn định kinh tế, bảo đảm kết nối của doanh nghiệp nhà nước, đồng thời thể hiện hiệu quả của các chính sách kịp thời, linh hoạt của Quốc hội và Chính phủ", Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Ông cho rằng, ngành hàng không có tính lan tỏa cao, gắn trực tiếp với thương mại, logistics, du lịch và công nghiệp hỗ trợ. Do đó, cần đẩy mạnh đầu tư nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới, tự động hóa, trí tuệ nhân tạo trong quản lý bay, điều hành khai thác và dịch vụ khách hàng.

Đồng thời, cần hoàn thiện cơ chế tiền lương, thưởng, cổ phiếu khuyến khích để thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao, tạo động lực đổi mới, sáng tạo thực chất cho khu vực doanh nghiệp Nhà nước.

Trong giai đoạn tới, Chính phủ đặt mục tiêu hình thành một số tập đoàn Nhà nước có quy mô lớn, đủ sức cạnh tranh quốc tế, hướng tới ít nhất ba doanh nghiệp nằm trong nhóm 500 doanh nghiệp có doanh thu lớn nhất thế giới, và 100% tập đoàn, tổng công ty Nhà nước áp dụng nguyên tắc quản trị tiên tiến theo chuẩn OECD.

Để đạt mục tiêu này, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, cần hoàn thiện cơ chế huy động vốn, mở rộng hợp tác công - tư, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, đồng thời gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội.

Bên cạnh đó, cần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong khu vực doanh nghiệp nhà nước, với trung tâm nghiên cứu, quỹ đầu tư mạo hiểm và cơ chế thử nghiệm chính sách (sandbox) trong các lĩnh vực năng lượng, hạ tầng, logistics và công nghệ số.

Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định: Quan điểm của Đảng và Nhà nước luôn nhất quán: Doanh nghiệp nhà nước là lực lượng vật chất quan trọng, là công cụ để Nhà nước định hướng, điều tiết, bảo đảm phát triển bền vững và công bằng xã hội.

Phát triển doanh nghiệp nhà nước không chỉ là yêu cầu kinh tế, mà còn là nhiệm vụ chính trị, gắn với xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng".

Chuyển đổi số - “đường băng” mới của Vietnam Airlines

Tại hội thảo, ông Thái Thanh Quý, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, cho biết: Trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát, ngành hàng không toàn cầu đã đóng góp tới 3.500 tỷ USD GDP và tạo việc làm cho 88 triệu người.

Dù chỉ chiếm chưa tới 1% khối lượng vận chuyển, nhưng hàng không lại đảm nhận tới 33 - 35% giá trị thương mại toàn cầu, tương đương 6 - 8 nghìn tỷ USD mỗi năm. Cùng với đó, 58% khách du lịch quốc tế di chuyển bằng đường hàng không, biến lĩnh vực này trở thành bệ đỡ quan trọng của du lịch thế giới.

Tại Việt Nam, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khu vực tư nhân, ngành hàng không đang mở rộng nhanh chóng. Trong đó, Vietnam Airlines giữ vai trò nòng cốt của kinh tế nhà nước, là biểu tượng của hình ảnh và uy tín quốc gia.

“Những năm qua, Vietnam Airlines đã có hướng đi đúng đắn, tiên phong trong đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao năng suất, chất lượng dịch vụ và năng lực cạnh tranh quốc gia,” ông Thái Thanh Quý nhấn mạnh.

Ba thập kỷ phát triển cùng mục tiêu trở thành hãng hàng không quốc tế 5 sao vào năm 2030, Vietnam Airlines đã ghi nhiều dấu ấn quan trọng. PGS.TS Vũ Văn Phúc, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, cho rằng: Thời gian tới, hãng cần đầu tư mạnh cho hạ tầng hiện đại, xây dựng đội ngũ cán bộ trình độ cao, tâm huyết và đam mê, đồng thời chuyển hướng quản trị theo hướng thông minh, số hóa, xanh hóa, bắt nhịp với xu thế phát triển mới.

Ở góc nhìn chuyển đổi số, GS.TS Trần Thọ Đạt, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, đề xuất Vietnam Airlines xây dựng chiến lược chuyển đổi số toàn diện với tầm nhìn dài hạn và cơ chế giám sát tập trung.

Theo ông, hãng cần đầu tư hạ tầng số, chuẩn hóa dữ liệu, áp dụng công nghệ tiên tiến như: AI, IoT, Big Data, điện toán đám mây để tăng hiệu quả khai thác, tối ưu ra quyết định.

Đồng thời, cần đào tạo và tái đào tạo nhân lực số, thu hút nhân tài công nghệ, và xây dựng văn hóa doanh nghiệp đổi mới, linh hoạt, lấy khách hàng làm trung tâm.

GS.TS Trần Thọ Đạt cũng cho rằng Vietnam Airlines nên đổi mới mô hình kinh doanh dựa trên dữ liệu khách hàng, phát triển doanh thu ngoài vé và cá nhân hóa trải nghiệm hành khách.

Vietnam Airlines cần thiết lập hệ sinh thái hợp tác đổi mới sáng tạo với startup, viện nghiên cứu, đối tác công nghệ và các hãng hàng không quốc tế, đồng thời tăng cường an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư khách hàng - yếu tố then chốt để xây dựng niềm tin số và lợi thế cạnh tranh bền vững.