Từ rốn ngập đến đô thị khang trang

Trước đây, khu vực nội thị thành phố Hà Tĩnh cũ (nay là phường Thành Sen) chỉ cần một cơn mưa lớn là đường phố ngập, có nơi phải mất vài ngày nước mới rút hết.

Trong trận mưa lũ được xem là lịch sử năm 2020, mực nước tại cầu Phủ (TP Hà Tĩnh) đạt đỉnh 4m - cao hơn lũ năm 2010 tới 0,65m; tại cầu Kẻ Gỗ (xã Cẩm Mỹ, huyện Cẩm Xuyên) cao hơn 0,7m. Mưa lớn dồn dập cùng việc các hồ đập xả điều tiết khiến nhiều vùng hạ du ngập nặng.

Ngay cả khi không có lũ lớn, nhiều tuyến phố trung tâm như Phan Đình Phùng, Lý Tự Trọng, Nguyễn Công Trứ vẫn thường xuyên ngập 20 - 30cm chỉ sau những cơn mưa có lưu lượng 40 - 50mm.

Tình trạng này kéo dài nhiều năm khiến chính quyền TP Hà Tĩnh lúc đó buộc phải thay đổi tư duy quy hoạch. Thực hiện Đề án xây dựng và phát triển thành phố theo hướng "quy mô phù hợp, hạ tầng đồng bộ, từng bước hiện đại", từ năm 2023, TP Hà Tĩnh đã mạnh dạn thay đổi hệ thống thoát nước cũ tại khu vực trung tâm để thay mới.

Đường Phan Đình Phùng là tuyến phố lâu đời, đóng vai trò trục xương sống của thành phố được đầu tư hệ thống cống hộp khổng lồ kích thước 2x2m, thay cho cống cũ chỉ 0,8m.

Từ khi hoàn thành, các trận mưa cực đoan chỉ còn gây ngập cục bộ, nước rút nhanh trong vài chục phút.

Theo ông Nguyễn Đức Bá, Giám đốc Trung tâm Khí tượng Thủy văn tỉnh Hà Tĩnh, nếu trước kia mưa 50 - 70mm/h đã khiến nhiều tuyến phố ngập nặng, thì nay lượng mưa đến 100 - 150mm mới xuất hiện ngập cục bộ và nhanh chóng tiêu thoát.

"Do địa phương đã đầu tư lại hệ thống thoát nước cỡ lớn, các trạm bơm đồng thời, hệ thống cống thoát nước cũng chứa lượng lớn nước khi có mưa đổ dồn liên tục nên ít gây ra hiện tượng ngập úng khi có mưa", ông Bá thông tin.

Tiếp tục đầu tư đồng bộ, hiện đại hóa hạ tầng thoát nước

Theo ông Nguyễn Danh Phong, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông và phát triển đô thị tỉnh Hà Tĩnh, đến nay trên địa bàn các phường trung tâm đang triển khai nhiều dự án chỉnh trang và hoàn thiện hệ thống tiêu thoát nước quy mô lớn.

Trong đó, hợp phần 1 của dự án Hạ tầng ưu tiên và phát triển đô thị thích ứng biến đổi khí hậu thành phố Hà Tĩnh, vốn vay ADB sắp triển khai sẽ tập trung xây dựng các tuyến kênh, cống thoát nước trung tâm gồm: Tuyến kênh dẫn nước từ hồ Bồng Sơn đến đường Phan Chánh (dài 1,45km, bề rộng 8m); Nâng cấp hệ thống thoát nước và đường quản lý dọc hai bên Hào Thành (dài gần 2km); Xây mới các tuyến kênh dẫn nước kết nối từ hồ Thạch Tân, hồ Nhật Tân, cầu Nủi… tổng chiều dài hàng chục km.

Song song, hợp phần 2 mở rộng khả năng dự trữ và tiêu thoát nước bằng việc xây dựng loạt hồ điều hòa và trạm bơm công suất lớn như: Hồ điều hòa Đập Bợt (6,01ha), Đập Hầu (8,33ha), Nhật Tân (7,85ha); các trạm bơm hiện đại với công suất từ 15.000 - 45.000m³/h, đảm bảo tiêu thoát nhanh khi có mưa lớn.

Hệ thống cửa điều tiết cầu Nủi, kênh dẫn, cống bao tách nước thải được bố trí khoa học, kết nối toàn mạng lưới.

Nhờ đầu tư đồng bộ, quy mô lớn và tầm nhìn dài hạn, phường Thành Sen và một số địa phương lân cận đang dần hình thành diện mạo đô thị văn minh, thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu.

Hệ thống mương, kênh, cống được ngầm hóa, kiên cố hóa không chỉ giúp giảm ngập úng, mà còn tạo mảng xanh, không gian cảnh quan đô thị thân thiện, an toàn trước mùa mưa bão.

Việc đô thị TP Hà Tĩnh (cũ) chủ động đầu tư đồng bộ hệ thống thoát nước là hướng đi đúng, phù hợp với đặc thù địa hình trũng thấp và biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan.

Theo ông Phong, điểm đáng chú ý là thành phố đã thay đổi tư duy từ xử lý ngập cục bộ sang quản lý tổng thể, phân chia lưu vực để tăng tốc độ tiêu thoát và đầu từ các hồ điều hòa để hoạt động như một bể chứa, hấp thụ lượng nước lớn trong các trận mưa lớn, giúp giảm áp lực cho hệ thống thoát nước và ngăn chặn tình trạng ngập úng cục bộ hoặc lan rộng, khi trữ lượng nước trong hồ đạt cực đại sẽ vận hành hệ thống bơm cưỡng bức, tiêu thoát nước ra sông Rào Cái.

Đây là cách làm bài bản của các nước phát triển, tạo nền cho phát triển đô thị bền vững, xanh - sạch - đẹp.