Học sinh cần sớm học tài chính

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, năng lực tài chính được xem là một kỹ năng mềm thiết yếu. Tuy nhiên, tại Việt Nam, nội dung này vẫn chưa được triển khai rộng rãi trong hệ thống giáo dục phổ thông.

Từ năm học 2025-2026, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ triển khai đại trà mô hình học hai buổi/ngày đối với các trường đủ điều kiện. Buổi học thứ hai không chỉ dành cho phụ đạo hay bồi dưỡng kiến thức, mà còn chú trọng phát triển toàn diện năng lực thông qua các hoạt động kỹ năng sống, STEM, nghệ thuật, thể chất, trí tuệ nhân tạo, và là cơ hội để tích hợp giáo dục tài chính, một cách tự nhiên, gần gũi với thực tiễn.

Điểm nổi bật của mô hình này là tính linh hoạt. Nếu buổi học đầu tiên tập trung truyền đạt kiến thức theo chương trình chuẩn, thì buổi thứ hai sẽ là không gian mở dành cho các hoạt động trải nghiệm, định hướng nghề nghiệp và phát triển kỹ năng thực tiễn. Đây chính là cơ hội để các trường tích hợp nội dung giáo dục tài chính một cách gần gũi, gắn liền với đời sống, đúng tinh thần phát triển phẩm chất và năng lực theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cô Nguyễn Thị Tâm, Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hoàng Hoa Thám (TP Thanh Hóa) chia sẻ: "Việc học cả ngày tại trường không chỉ giúp học sinh giảm áp lực học tập mà còn có thêm thời gian để trải nghiệm, làm việc nhóm, rèn luyện kỹ năng sống và phát triển toàn diện của các em".

Ở góc độ chuyên môn, cô Trịnh Thu Trang (giáo viên tại Ninh Bình) nhấn mạnh: "Giáo dục về tiền bạc không đơn thuần là dạy học sinh cách tiết kiệm hay chi tiêu hợp lý. Đó là hành trình rèn luyện tư duy kinh tế cá nhân, hiểu giá trị của lao động và biết lập kế hoạch tài chính, nhất là trong thời đại số với nhiều rủi ro tiềm ẩn".

Theo các chuyên gia của UNICEF, trẻ em hoàn toàn có thể làm quen với những khái niệm tài chính cơ bản như "nhu cầu và mong muốn", "tiết kiệm có mục tiêu", "lập ngân sách nhỏ", "chi tiêu thông minh"... từ lớp 3, lớp 4. Nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản, Vương quốc Anh hay Singapore đã tích hợp kiến thức tài chính vào chương trình chính khóa hoặc ngoại khóa ngay từ tiểu học, giúp thế hệ trẻ sớm xây dựng nền tảng tài chính vững chắc.

Tư duy tài chính nên được nuôi dưỡng từ đầu cấp học. Tỷ phú Mỹ Warren Buffett từng cho rằng sai lầm của nhiều gia đình là chờ đến khi con vào tuổi thiếu niên mới dạy về tiền bạc. Ông nhấn mạnh rằng việc giáo dục tài chính nên bắt đầu từ sớm, ngay từ bậc mầm non, bởi những thói quen tốt cần được hình thành từ nhỏ. Tại Mỹ, kỹ năng quản lý tài chính đã được lồng ghép vào chương trình giáo dục ngay từ những năm đầu đời.

Khởi đầu nhỏ, tác động lớn

Tại Việt Nam, dù nội dung tài chính học đường chưa trở thành môn học bắt buộc, nhưng nhiều trường và tổ chức đã tiên phong tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, trò chơi tài chính, hay ứng dụng mô phỏng, câu lạc bộ tài chính cá nhân, tiết học lồng ghép với môn đạo đức hoặc hoạt động trải nghiệm.

Dẫu vậy, giáo dục tài chính vẫn là khái niệm còn khá mới mẻ trong cả nhà trường và gia đình. TS Đinh Thị Thanh Vân, Phó Chủ nhiệm Khoa Tài chính - Ngân hàng (Trường Đại học Kinh tế - ĐHQG Hà Nội), đồng sáng lập "Mạng lưới Tài chính cá nhân Việt Nam", đã kết nối nhiều nhà nghiên cứu, giáo viên, chuyên gia thực hành và nhà hoạch định chính sách nhằm thúc đẩy giáo dục tài chính tại Việt Nam. Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực này, bà chia sẻ những góc nhìn sâu sắc về thực trạng và vai trò của giáo dục tài chính.

TS Vân nhận định: "Khi tham gia các hội thảo quốc tế và học tập tại nước ngoài, tôi thấy giáo dục tài chính là một yếu tố rất quan trọng, liên quan trực tiếp đến trình độ dân trí và hiểu biết của cả một quốc gia. Nó ảnh hưởng không chỉ đến từng cá nhân mà còn đến hộ gia đình, doanh nghiệp, từ đó tác động tới nền kinh tế ở tầm vĩ mô".

Bà cho biết thêm, tại Việt Nam hiện nay rất ít người nghiên cứu hoặc giảng dạy chuyên sâu về lĩnh vực này. Trong khi đó, ở nhiều nước phát triển, kỹ năng tài chính đã được đưa vào giáo dục từ rất sớm, thậm chí ngay ở bậc mầm non, thông qua nhiều hình thức linh hoạt. Ngược lại, tại Việt Nam, vấn đề này vẫn thường bị bỏ ngỏ. Văn hóa Á Đông vốn xem tiền bạc là chủ đề nhạy cảm, thường ngại đề cập hoặc không dạy sớm cho trẻ, vì lo sợ ảnh hưởng tiêu cực.

Trong bối cảnh đó, nếu được triển khai hiệu quả, mô hình học tăng cường sẽ trở thành không gian lý tưởng để cụ thể hóa những khái niệm tài chính trừu tượng thành trải nghiệm thực tiễn: Từ trò chơi siêu thị trong lớp, lập ngân sách cá nhân, sử dụng ví điện tử mô phỏng, đến việc xây dựng kế hoạch tiết kiệm cho một mục tiêu cụ thể. Những hoạt động này, nếu được lặp lại thường xuyên với hình thức sáng tạo, sẽ dần định hình thói quen chi tiêu lành mạnh, một hành trang thiết yếu cho tương lai.

Giáo dục tài chính không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục, mà còn là một mắt xích quan trọng trong Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (theo Quyết định số 149/QĐ-TTg). Một trong những mục tiêu trọng tâm của chiến lược là nâng cao hiểu biết và kỹ năng tài chính cho người dân, bắt đầu từ học sinh, sinh viên, nhóm đối tượng có khả năng tiếp thu nhanh và tạo ra ảnh hưởng lâu dài tới nền kinh tế.

Việc tích hợp giáo dục tài chính vào nội dung giảng dạy tăng cường không chỉ là một bước đi phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục, mà còn là giải pháp thực tiễn nhằm hiện thực hóa mục tiêu quốc gia về nâng cao dân trí tài chính. Khi thế hệ học sinh trưởng thành trong môi trường được trang bị nền tảng tài chính vững chắc, Việt Nam sẽ từng bước xây dựng lực lượng công dân có hiểu biết, có trách nhiệm và có năng lực đóng góp vào một nền kinh tế bền vững và tự cường.