Sáng 29/10, trong khuôn khổ Tuần lễ Công trình xanh, Giao thông xanh Việt Nam 2025, phiên chuyên đề "Giao thông xanh: Tầm nhìn chiến lược quốc gia vì mục tiêu phát triển bền vững" đã thu hút sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Xây dựng chiến lược GTVT quốc gia giai đoạn 2025-2035

Ông Nguyễn Huy Hoàng, Trưởng phòng Chiến lược và Chính sách, Học viện Chiến lược, bồi dưỡng cán bộ xây dựng cho biết, Bộ Xây dựng đang xây dựng Chiến lược phát triển giao thông vận tải giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn 2050 (Chiến lược 318) nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam.

Hiện thị phần vận tải hàng hóa và hành khách vẫn chưa đạt mục tiêu đặt ra trong Chiến lược 318. Tỷ trọng vận tải đường bộ vượt 54% vào năm 2020, trong khi vận tải công cộng tại Hà Nội và TP.HCM chỉ dưới 20%, thấp hơn nhiều so với mức 30-35% kỳ vọng.

Các nguyên nhân chính gồm thể chế và khung pháp lý chưa hoàn thiện, thiếu chính sách hỗ trợ vận tải đa phương thức, hạ tầng đường sắt và đường thủy nội địa chưa đồng bộ, năng lực logistics trong nước còn hạn chế và chuyển đổi số chưa đồng đều.

Ông Hoàng cho biết, các nhiệm vụ chính của chiến lược mới sẽ tập trung vào 6 nhiệm vụ trọng tâm. Bao gồm hoàn thiện thể chế, chính sách minh bạch; ưu tiên đầu tư hạ tầng hiện đại, đa phương thức; thúc đẩy chuyển đổi số và xây dựng ngành giao thông thông minh; phát triển doanh nghiệp vận tải có năng lực cạnh tranh toàn cầu; định hướng phát triển an toàn - thân thiện môi trường; và tăng cường hợp tác quốc tế, đưa Việt Nam trở thành trung tâm logistics của khu vực.

Ông Trần Tiến Dũng, Phó chủ tịch - Giám đốc dự án ESG, Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA), nhận định phát triển logistics xanh là xu hướng tất yếu giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải quốc gia.

Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách mạnh mẽ như Luật Bảo vệ Môi trường 2020, Nghị định 06/2022/NĐ-CP, Chiến lược NDC 2022, cùng các quy định về kiểm kê khí nhà kính, thị trường carbon và tín chỉ carbon.

Với đường bờ biển dài 3.260 km và mạng lưới sông ngòi 41.900 km, Việt Nam có lợi thế phát triển vận tải thủy và ven biển - phương thức giúp giảm hơn 70% phát thải CO₂ so với đường bộ.

VLA kiến nghị Chính phủ đầu tư nâng cấp cảng thủy nội địa, cầu cảng, luồng lạch, áp dụng chính sách tín dụng xanh và miễn phí hạ tầng đến năm 2030 cho hàng hóa vận chuyển bằng đường thủy.

Hiện một số doanh nghiệp đã tiên phong trong lĩnh vực này, ví dụ như Tập đoàn Macstar khai thác tuyến tàu container ven biển Hải Phòng - Thanh Hóa - Hà Tĩnh - Đà Nẵng, giúp giảm hơn 75% phát thải CO₂ và tiết kiệm 10-15% chi phí logistics. 

Đáng chú ý, VLA đang phối hợp Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam và tỉnh Bắc Kạn triển khai dự án tín chỉ carbon rừng giai đoạn 2025-2035, giúp hấp thụ trung bình 750.000 tấn CO₂ mỗi năm, góp phần thiết thực vào mục tiêu phát triển bền vững.

Việt Nam - Điểm sáng mới trong chuỗi logistics toàn cầu

Ông Ian Liew, Giám đốc Chiến lược & Bền vững của Tập đoàn YCH (Singapore), đánh giá, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm logistics và sản xuất mới của Đông Nam Á, nhờ vị trí chiến lược, chi phí cạnh tranh và nguồn nhân lực trẻ, năng động.

Việt Nam có tiềm năng mạnh mẽ để trở thành cường quốc logistics trong khu vực, dựa trên các trụ cột chính như hiệu quả chi phí, đổi mới và nguồn nhân lực. Hiện, chi phí logistics của Việt Nam chiếm 16-20% GDP, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 11.6%. Nguyên nhân do mạng lưới giao thông kém hiệu quả và rời rạc. Do đó, hiện đại hóa hạ tầng và tích hợp đa phương thức là yếu tố then chốt để tăng năng lực cạnh tranh của logitiscs Việt Nam.

YCH đang đầu tư mạnh vào Vietnam SuperPort™ tại Vĩnh Phúc, đây là trung tâm logistics đa phương thức đầu tiên của Đông Nam Á, kết nối đường bộ, đường sắt, hàng không và đường biển, với vốn đầu tư 300 triệu USD. Dự án hướng tới trở thành trung tâm logistics phát thải ròng bằng “0” đầu tiên trong khu vực, nằm trong sáng kiến SGConnect™ (kết nối chuỗi cung ứng khu vực) kết nối Trung Quốc - ASEAN - châu Âu - Mỹ.

YCH cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác công - tư (PPP), chính sách ưu đãi thuế - đất và phát triển nguồn nhân lực logistics chất lượng cao thông qua các chương trình đào tạo tại Singapore và Việt Nam.

Trong khi đó, ông Nguyễn Thanh Dũng, Trưởng phòng Xây dựng Bền vững INSEE Việt Nam chia sẻ, ngành xây dựng hiện là một trong những lĩnh vực phát thải cao nhất. Trong đó, xi măng chiếm tới 90% lượng CO₂ của bê tông dù chỉ chiếm 12% khối lượng.

Giải pháp được khuyến nghị là sử dụng xi măng hỗn hợp (PCB) thay thế xi măng Portland (OPC), giúp cắt giảm tới 51% lượng phát thải CO₂ mà vẫn đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật. Loại vật liệu này đã được áp dụng trong nhiều công trình lớn như: cảng Phước An, cầu Cao Lãnh, sân bay Long Thành, các tuyến cao tốc phía Nam.

INSEE cho biết, các sản phẩm PCB của hãng có dấu chân carbon thấp hơn 17-51% so với OPC, đồng thời giúp tăng độ bền và giảm chi phí vật liệu. Doanh nghiệp đề xuất tăng truyền thông, ưu đãi chính sách và tiêu chuẩn hóa chất lượng để mở rộng ứng dụng trong các dự án đầu tư công - hướng tới ngành xây dựng xanh và phát thải thấp.

Về giải pháp quy hoạch và thiết kế hạ tầng giao thông gắn với phát triển bền vững, đại diện Arup (tập đoàn đa quốc gia của Anh, chuyên cung cấp các dịch vụ tư vấn, thiết kế, kỹ thuật, kiến trúc và quy hoạch cho môi trường xây dựng) trình bày giải pháp quy hoạch và thiết kế hạ tầng giao thông bền vững, nhấn mạnh bốn trụ cột chính: Giảm phát thải khí nhà kính, tích hợp đa phương thức, đổi mới công nghệ và mang lại lợi ích kinh tế - xã hội.

Arup giới thiệu mô hình phát triển định hướng giao thông công cộng (TOD), kết hợp quy hoạch đất và giao thông để xây dựng đô thị nhỏ gọn, đa chức năng quanh các tuyến vận tải công cộng, giúp giảm phụ thuộc ô tô, thúc đẩy kinh tế và cải thiện khả năng tiếp cận.

Doanh nghiệp cũng nêu các dự án tiêu biểu như xe đạp chia sẻ tại Anh, Ireland ứng dụng dữ liệu lớn, Ga Grand Central (New York) dùng công nghệ thực tế ảo (VR), và đường sắt cao tốc Texas Central (Mỹ) ứng dụng AR trong mô phỏng thiết kế.

Tại Việt Nam, Arup tham gia quy hoạch Long Beach Cần Giờ - đô thị xanh, thông minh có quy mô 2.870ha, dân số dự kiến 228.000 người. Theo Arup, “hạ tầng tích hợp, công nghệ dữ liệu và hợp tác đa ngành sẽ là nền tảng để hướng tới phát thải ròng bằng 0 và xây dựng các thành phố đáng sống trong tương lai".

Ông Vũ Anh Hưng, Phụ trách giải pháp OEM Dell Technologies Việt Nam cho biết, AI đang là trụ cột của chuyển đổi số trong giao thông. Theo khảo sát của Dell, 75% doanh nghiệp coi AI/GenAI là yếu tố chiến lược, 65% đã triển khai trong sản xuất.

AI được ứng dụng trong lập kế hoạch tuyến đường, quản lý giao thông, vận hành logistics, bảo trì dự đoán và an toàn lao động. Một số ví dụ thực tế như WaitTime dùng máy chủ Dell PowerEdge phân tích đám đông tại sân vận động, A.I. Smart Total quản lý giao thông đô thị ở Cape Town và Puerto Rico, hay AOTU BrainFrame giúp giảm 90% vi phạm an toàn lao động.

Dell đang phát triển AI Factory - hệ sinh thái toàn diện hợp tác cùng NVIDIA, giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian triển khai, giảm chi phí và đảm bảo an toàn dữ liệu, mở đường cho mô hình giao thông thông minh - xanh - hiệu quả.

Thúc đẩy chuyển đổi xanh từ giải pháp kiến trúc đến đổi mới công nghệ

Trong khuôn khổ Tuần lễ Công trình xanh, Giao thông xanh Việt Nam 2025 diễn ra tại TP.HCM sáng 29/10. Các chuyên gia tại chuyên đề 1 đã mang đến góc nhìn toàn diện về xu hướng kiến trúc xanh, chuyển đổi công nghệ và hướng công trình net-zero.