Chiều 15/7, tại Hà Nội, Cổng Thông tin Chính phủ tổ chức Tọa đàm "Quyết liệt bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân Thủ đô". Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia và đại diện cơ quan quản lý đánh giá, ô nhiễm môi trường, đặc biệt ô nhiễm không khí, đang trở thành vấn đề cấp bách, đòi hỏi Hà Nội phải có những hành động quyết liệt và đồng bộ cùng nhiều giải pháp nhằm kiểm soát mức độ ô nhiễm, bảo vệ môi trường.

Ô nhiễm không khí ở Hà Nội gia tăng, ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe

Đánh giá về thực trạng ô nhiễm môi trường tại Hà Nội hiện nay, TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Hội Không khí sạch Việt Nam cho biết, các số liệu quan trắc của nhiều năm cho thấy chất lượng môi trường không khí ở nội đô suy giảm nghiêm trọng trong rất nhiều ngày, tháng, đặc biệt từ tháng 10 năm trước đến tháng 4 năm sau. 

Mùa đông, chỉ số chất lượng không khí AQI nhiều ngày ở màu đỏ (chất lượng không khí xấu), tím (chất lượng không khí rất xấu) rồi nâu (chất lượng không khí nguy hại).

Điều lo ngại nữa là xu thế đó có chiều hướng không giảm mà tăng qua nhiều năm, ô nhiễm là vấn đề "nóng" của Hà Nội.

Từ góc độ chuyên gia y tế, PGS.TS Nguyễn Văn Sơn, Phó viện trưởng Viện Sức khỏe nghề nghiệp và Môi trường, Bộ Y tế cho hay, ô nhiễm không khí, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội, đang tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng và chất lượng cuộc sống.

Các tác nhân như bụi mịn PM2.5 gây hại cho hệ hô hấp, đặc biệt đối với người mắc bệnh hen, bệnh phổi, trẻ em, người già và phụ nữ mang thai.

Bên cạnh đó, ô nhiễm còn ảnh hưởng hệ tim mạch, hệ miễn dịch, hệ thần kinh, cũng như hệ da và mắt...

Về mặt xã hội, ô nhiễm khiến bệnh viện quá tải, giảm năng suất lao động, ảnh hưởng giáo dục, nhiều đợt ô nhiễm nặng buộc học sinh phải nghỉ học, đồng thời tác động tiêu cực đến đầu tư và phát triển kinh tế - xã hội nói chung.

Chỉ thị 20/CT-TTg của Thủ tướng: Cấp bách, quyết liệt, tổng thể

Trước thực trạng đó, ngày 12/7, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg, chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương triển khai nhiều giải pháp cấp bách bảo vệ môi trường.

Theo TS Hoàng Dương Tùng, đây là văn bản đồng bộ, bài bản, thể hiện rõ quyết tâm của Chính phủ trong xử lý ô nhiễm không khí, nước thải, chất thải rắn, ô nhiễm do giao thông và sản xuất công nghiệp...

Ông Hoàng Văn Thức, Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định, Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ là văn bản chỉ đạo cấp bách, toàn diện và cụ thể nhằm giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.

Chỉ thị đề ra nhóm giải pháp rõ ràng, từ kiểm soát ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn, xử lý nước thải tại lưu vực sông đến xử lý chất thải rắn ở đô thị và nông thôn, đồng thời hoàn thiện cơ chế, chính sách để giảm thiểu ô nhiễm, hướng tới môi trường sống an toàn, lành mạnh cho người dân.

Dữ liệu quan trắc môi trường quốc gia cho thấy, chất lượng không khí tại một số đô thị lớn, trong đó có Hà Nội, đã suy giảm từ năm 2019. Giai đoạn đại dịch COVID-19, do hoạt động sản xuất, giao thông giảm mạnh nên chất lượng không khí được cải thiện rõ rệt.

Tuy nhiên, từ năm 2023 - 2024, khi nền kinh tế phục hồi, mức độ ô nhiễm không khí lại gia tăng, đặc biệt kéo dài trong mùa đông từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau. Diễn biến này cho thấy nếu không kiểm soát chặt các nguồn phát thải, ô nhiễm tiếp tục tác động tiêu cực đến sức khỏe cộng đồng và môi trường đô thị.

Ông Dương Đức Tuấn, Phó chủ tịch UBND TP Hà Nội thông tin, triển khai Luật Thủ đô, cuối năm 2024, thành phố Hà Nội ban hành nghị quyết quy định vùng phát thải thấp. Theo lộ trình, quý III năm 2025, Hà Nội sẽ chuẩn hóa hệ thống vùng phát thải thấp, kiểm soát theo các Vành đai 1, 2, 3.

Ông Tuấn ví dụ, Vành đai 1 quy mô hiện khoảng 31 km², dân số khoảng 600.000 người. Chắc chắn, đây là vùng phát thải thấp phải kiểm soát nghiêm ngặt. Sau đó, thành phố sẽ mở rộng ra Vành đai 2 và 3, đồng bộ với Chỉ thị 20/CT-TTg.

Cũng theo Phó chủ tịch UBND TP Hà Nội, các nguồn phát thải đều được kiểm soát chặt chẽ, kể cả sản xuất công nghiệp, ngay cả việc đốt rơm, rạ. Bên cạnh đó, vấn đề rác thải, vệ sinh môi trường, ô nhiễm môi trường từ những chất thải rắn độc hại, ô nhiễm các dòng sông, ao hồ cũng đều phải xử lý.

"Phương tiện giao thông là nguồn phát thải gây ô nhiễm không khí 54 - 75%. Chúng tôi tính trung bình khoảng 60%. Phải có quy chuẩn, tiêu chuẩn kiểm soát xe cũ, rồi điều kiện phát thải theo từng ngưỡng", ông Tuấn cho hay.

Ông Dương Đức Tuấn khẳng định, tình trạng ô nhiễm môi trường với Thủ đô Hà Nội hiện nay trở nên hết sức cấp bách. Vì một môi trường sống xanh sạch, đồng thời để nâng cao chất lượng môi trường sống, đặc biệt là sức khỏe của người dân, chúng ta phải chung sức, đồng lòng, đồng tâm, hiệp lực để triển khai.

Chắc chắn phải kiểm soát được ô nhiễm môi trường

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Sơn, không thể giải quyết "ngày một, ngày hai" vấn đề ô nhiễm môi trường. Chính vì thế, để giảm thiểu tác động của ô nhiễm môi trường tới sức khỏe cộng đồng, ngày 15/1/2024, Bộ Y tế ban hành khuyến cáo yêu cầu người dân thường xuyên theo dõi tình trạng ô nhiễm không khí trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Nông nghiệp và Môi trường; đeo khẩu trang đạt chuẩn, đúng cách khi ra ngoài.

Bên cạnh đó, hạn chế hoặc không sử dụng bếp than tổ ong, bếp củi đun bằng rơm, rạ, thay thế bằng bếp từ, bếp điện, bếp gas; tích cực trồng cây xanh ngăn bụi, lọc không khí; giữ gìn vệ sinh nhà cửa để giảm ô nhiễm trong không gian sống; theo dõi, kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt với các nhóm dễ bị tổn thương như trẻ em, người già, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền về tim mạch, hô hấp.

Trong những thời điểm ô nhiễm không khí gia tăng, nếu người dân, đặc biệt nhóm nhạy cảm, xuất hiện các triệu chứng như sốt, viêm họng, viêm phế quản, hen suyễn…, cần đến cơ sở y tế khám, điều trị kịp thời. Đồng thời, cần tăng cường dinh dưỡng để nâng cao sức khỏe và sức đề kháng, góp phần hạn chế tác động tiêu cực từ ô nhiễm môi trường.

Theo TS Hoàng Dương Tùng, bảo vệ môi trường không chỉ là trách nhiệm của cơ quan Nhà nước, mà còn cần sự tham gia tích cực của doanh nghiệp và toàn thể người dân. Mỗi hành động nhỏ của từng cá nhân đều có thể góp phần cải thiện chất lượng không khí, bảo vệ môi trường sống.

Ông nhấn mạnh, điều quan trọng trước hết là người dân cần nâng cao nhận thức, chủ động theo dõi chất lượng không khí hằng ngày để có biện pháp tự bảo vệ bản thân. Bởi chỉ khi chính sách được thực hiện quyết liệt, đồng thời nhận được sự đồng thuận và hành động cụ thể từ cộng đồng, mục tiêu tối thượng là cải thiện và bảo vệ môi trường không khí mới đạt được.

Trong khi đó, ông Dương Đức Tuấn khẳng định, việc kiểm soát ô nhiễm môi trường là nhiệm vụ bắt buộc phải thực hiện, vấn đề chỉ là triển khai nhanh hay chậm. Thành phố sẽ quyết liệt đẩy nhanh tiến độ, đặc biệt trong việc thực hiện Chỉ thị số 20/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, nhằm tạo chuyển biến rõ nét trong công tác bảo vệ môi trường Thủ đô.

Bên cạnh ưu tiên triển khai tại khu vực Vành đai 1, Hà Nội cũng hướng tới mở rộng chuyển đổi phương tiện xanh ra các khu vực ngoài vành đai, kể cả vùng giáp ranh Thủ đô, theo các mốc thời gian năm 2026, 2028 và 2030.

Thành phố sẽ ban hành những chính sách đồng bộ, huy động sự tham gia của chính quyền, người dân và doanh nghiệp, trong đó các nhà sản xuất, cung ứng phương tiện được khuyến khích triển khai chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, cung cấp phương tiện xanh giá ưu đãi và hỗ trợ chi phí chuyển đổi.

Thành phố cũng nghiên cứu chính sách miễn, giảm lệ phí trước bạ, đăng ký với phương tiện sử dụng năng lượng xanh; đồng thời siết chặt kiểm soát, tiến tới hạn chế lưu thông phương tiện dùng nhiên liệu hóa thạch, bảo đảm lộ trình chuyển đổi phù hợp và khả thi.

Dự kiến tháng 9/2025, UBND thành phố Hà Nội trình HĐND các nghị quyết chuyên đề cụ thể hóa cơ chế hỗ trợ và công cụ quản lý theo yêu cầu của Chỉ thị 20. Trong đó, hạ tầng trạm sạc sẽ được phát triển, nhất là tại khu vực Vành đai 1, nơi bắt đầu áp dụng lộ trình loại bỏ xe máy chạy xăng từ 1/7/2026. Trạm sạc sẽ được chuẩn hóa, đầu tư theo hình thức công - tư kết hợp, bảo đảm an toàn kỹ thuật, phòng cháy chữa cháy và cứu hộ, đặc biệt với phương tiện dùng pin điện.