Từng là "điểm đen" về ô nhiễm, nhiều kênh, rạch tại TP.HCM đã "thay da đổi thịt". Hành trình hồi sinh này không chỉ mang lại diện mạo mới cho đô thị, mà còn thay đổi cuộc sống của hàng nghìn hộ dân, tạo sự tin cho các dự án chỉnh trang quy mô lớn.

Nhiều thập kỷ trước, những con kênh rạch ở TP.HCM từng được xem là huyết mạch giao thông đường thủy, nguồn sống của bao thế hệ. Thế nhưng, cùng với sự phát triển đô thị, chúng dần trở nên ô nhiễm nghiêm trọng, biến thành "kênh chết", là nơi chứa rác thải và những khu nhà lụp xụp, chật hẹp.

Với quyết tâm của chính quyền và sự đồng lòng của người dân, những dòng kênh ấy đã hồi sinh, mang đến diện mạo mới cho thành phố.

Bà Nguyễn Thị Huệ (62 tuổi), người dân sống gần kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè vẫn nhớ rõ thời điểm hơn 20 năm trước, khi vẫn còn là "dòng kênh chết". "Dưới kênh, nước đen đặc quánh, rác nổi lềnh bềnh, mùi hôi bủa vây cả khu phố. Trẻ con lớn lên trong cảnh ô nhiễm, bệnh tật", bà Huệ kể.

Sau khi dự án cải tạo hoàn thành, kênh trở thành dải xanh giữa lòng đô thị. Đường đi bộ, công viên ven kênh tấp nập người dân tập thể dục, vui chơi.

"Môi trường sống tốt hơn khiến người dân phấn khởi hẳn. Từ ngày kênh được cải tạo, giá trị nhà đất cũng tăng theo," bà Huệ cho biết.

Cũng như bà Huệ, ông Trần Ngọc Hùng (75 tuổi) ở quận 4 cũ không khỏi xúc động khi nhớ lại những ngày đôi bờ kênh Tàu Hủ - Bến Nghé còn ngổn ngang, nhếch nhác.

"Khi TP.HCM triển khai chỉnh trang, nhiều người ban đầu cũng phản đối vì ngại di dời, nhưng nhờ sự quyết tâm của chính quyền, người dân, đôi bờ được bố trí tái định cư ở những nơi khang trang, sạch sẽ. Bây giờ, mỗi chiều, con cháu tôi cũng ra đây tập thể dục. Ngày trước, cứ mở cửa là ngửi mùi hôi, giờ thì chỉ nghe tiếng gió và tiếng người trò chuyện. Đúng là đổi đời", ông Hùng cười nói.

Không chỉ có kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, Tàu Hũ - Bến Nghé, hàng loạt dòng kênh khác trên địa bàn TP.HCM đã được thay áo mới suốt nhiều năm qua như kênh Đôi, kênh Tẻ, Lò Gốm, Tham Lương - Bến Cát…

Những dự án thành công này không chỉ thay đổi diện mạo đô thị mà còn mang lại một niềm tin mạnh mẽ: Giấc mơ về một thành phố "xanh, sạch, đẹp" hoàn toàn có thể trở thành hiện thực.

Dự án cải tạo bờ bắc kênh Đôi vừa được khởi công gói thầu đầu tiên sáng 13/8 được nhận định là khởi đầu cho hành trình dài hạn về chỉnh trang đô thị tại TP.HCM. Dọc tuyến đường gần 5km, hàng loạt nhà dân đã tháo dỡ, di dời bàn giao mặt bằng cho dự án. Trong khi đó, nhiều hộ dân cũng đang nóng lòng chờ nhận tiền, nhà tái định cư để ổn định cuộc sống.

Ông Hồng Tâm (73 tuổi) vui mừng chia sẻ, gia đình ông được bồi thường 1,5 tỷ đồng và đã mua được một căn nhà ở xã Tân Nhựt (huyện Bình Chánh cũ), rộng rãi, đủ chỗ cho đại gia đình hơn 20 người sinh sống.

Tương tự, ông Quách Quang Quý (50 tuổi) sống trong căn nhà khoảng 5m2 trên đường Nguyễn Duy, cũng mong chờ được nhận tiền đền bù.

"Căn nhà của tôi không đủ rộng để kê nổi chiếc giường. Bây giờ có tiền bồi thường, tôi sẽ vay mượn thêm để mua căn hộ chung cư hoặc nhà trong hẻm, miễn là rộng rãi hơn để hai cha con ở", ông Quý tâm sự.

Bà Nguyễn Thị Nga (65 tuổi) phấn khởi cho hay, nhà bà được đền bù khoảng 3,2 tỷ đồng, đủ mua một căn hộ ở khu vực lân cận và dành phần còn lại làm vốn kinh doanh. Bà chia sẻ, dù gắn bó với kênh Đôi nhiều năm, việc di dời đến nơi ở mới sạch sẽ, tiện nghi hơn là điều bà mong đợi, nhất là khi môi trường sống ven kênh trước đây thường xuyên bị ô nhiễm và chật chội.

Dù khá bịn rịn, không nỡ rời nơi đã gắn bó nhiều năm, nhiều người cũng háo hức với một tương lai tươi sáng, an toàn và văn minh.

Phó chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường cho biết, UBND thành phố vừa phê duyệt hai đề án quan trọng về chỉnh trang đô thị với mục tiêu di dời khoảng 40.000 căn nhà ven kênh rạch trên toàn thành phố và khoảng 14.000 căn nhà riêng tại quận 8 cũ.

Ông Cường cho rằng, đây là nhiệm vụ rất nặng nề trong nhiệm kỳ 2026 - 2030, và dự án cải tạo bờ Bắc Kênh Đôi chính là tiền đề tạo niềm tin cho việc thực hiện thành công các đề án.

“Dự án cải tạo bờ bắc kênh Đôi có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đánh dấu sự khởi đầu của một chương trình dài hạn về chỉnh trang và phát triển đô thị, đặc biệt là đối với các khu vực nhà ở ven và trên kênh rạch của thành phố”, ông Cường nói.

Ông Đậu An Phúc, Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM (chủ đầu tư) cho biết, TP.HCM có hệ thống sông, kênh rạch dày đặc. Nhiều năm qua, lãnh đạo TP đặc biệt quan tâm việc giải quyết tình trạng nhà ở ven và trên kênh rạch, cũng như các vấn đề ô nhiễm không khí, rác thải… làm ảnh hưởng nặng nề đời sống người dân. Với vai trò là chủ đầu tư, Ban Hạ tầng nhận thức sâu sắc đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng cần phải thực hiện.

Cải tạo bờ Bắc Kênh Đôi là dự án đầu tiên trong đề án chỉnh trang đô thị đã được Thành ủy và UBND TP.HCM thông qua. Với quyết tâm cao độ, thời gian qua, lãnh đạo quận 8 cũ cùng các đơn vị đã tích cực làm việc với người dân, tuyên truyền và nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ.

Nhờ có Luật Đất đai 2024 với nhiều chính sách tốt hơn, cùng giá trị bồi thường tiệm cận thị trường, người dân đã đồng thuận cao. Ông Phúc nhận định, đây là dự án có tốc độ bồi thường giải phóng mặt bằng nhanh nhất từ trước đến nay.

Tuy nhiên, còn một số trường hợp chưa bàn giao mặt bằng, các đơn vị đang quyết tâm hoàn thành trong tháng 9 để triển khai những gói thầu còn lại, đảm bảo thi công dự án tốt nhất, đẩy nhanh tiến độ, đảm bảo hoàn thành đúng hạn hoặc sớm hơn dự kiến với chất lượng đặt lên hàng đầu.

Cũng theo ông Phúc, thời gian tới, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM tiếp tục thực hiện nhiều chương trình di dời nhà ở ven, trên kênh rạch và chỉnh trang các tuyến kênh khác.

Để các dự án được triển khai nhanh, sớm đưa vào khai thác phục vụ người dân, đơn vị sẽ rút kinh nghiệm từ những dự án đã triển khai để áp dụng, giúp giải quyết nhanh công đoạn giải phóng mặt bằng, phối hợp chặt chẽ các phường để công tác bồi thường giải phóng mặt bằng không còn là trở ngại.

KTS Ngô Viết Nam Sơn nhận định, từ sau đổi mới đến nay, một trong những dấu ấn quy hoạch và đầu tư hạ tầng khiến ông ấn tượng nhất là hành trình kiên trì, bền bỉ của TP trong việc nạo vét, cải tạo kênh rạch và di dời nhà ven kênh để chỉnh trang đô thị. TP đã bền bỉ biến những dòng kênh ô nhiễm thành những tuyến thủy lộ sạch đẹp, an toàn, trở thành điểm nhấn giữa lòng đô thị.

Trong khi đó, TS Võ Kim Cương, nguyên Phó kiến trúc sư trưởng TP.HCM cho rằng, việc cải tạo, nâng cấp các dự án kênh Tàu Hủ - Bến Nghé, Lò Gốm - Tân Hóa, Nhiêu Lộc - Thị Nghè… giúp giải quyết ô nhiễm nghiêm trọng, tạo không gian xanh và thay đổi diện mạo thành phố. Hàng chục nghìn hộ dân được di dời để nhường chỗ cho cảnh quan và hạ tầng hiện đại.