Quy định rõ điều kiện kinh doanh vận tải đường sắt

Thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 64/2025/QH15, được sửa đổi, bổ sung theo Luật số 87/2025/QH15, cùng Quyết định số 1526/QĐ-TTg ngày 14/7/2025 và Quyết định số 2072/QĐ-TTg ngày 17/9/2025 của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Xây dựng đã được giao chủ trì xây dựng dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Đường sắt.

Dự thảo Nghị định này được xây dựng trên cơ sở sửa đổi Nghị định số 56/2018/NĐ-CP (về quản lý, bảo vệ kết cấu hạ tầng đường sắt) và Nghị định số 65/2018/NĐ-CP (quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đường sắt 2017).

Ông Bùi Văn Dưỡng, Phó cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng cho biết: Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp tổ chức thi hành Luật Đường sắt.

Việc ban hành Nghị định nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về phát triển đường sắt hiện đại, đồng bộ, bền vững, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng. Việc khắc phục những bất cập về thể chế sẽ tạo động lực mới cho ngành đường sắt, nâng cao hiệu quả phục vụ và năng lực cạnh tranh của phương thức vận tải này".

Tại dự thảo Nghị định, Bộ Xây dựng đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về điều kiện kinh doanh kết cấu hạ tầng và vận tải đường sắt theo hướng phù hợp hơn với thực tiễn và thông lệ quốc tế.

Luật Đường sắt số 95/2025/QH15 nêu rõ: doanh nghiệp kinh doanh vận tải đường sắt phải được thành lập hợp pháp; có bộ phận kỹ thuật an toàn giao thông và bộ phận quản lý khai thác; người phụ trách kỹ thuật phải có trình độ đại học chuyên ngành đường sắt và ít nhất 3 năm kinh nghiệm về an toàn giao thông.

Nhân viên làm việc trên tàu phải đáp ứng tiêu chuẩn chuyên môn, sức khỏe và có chứng chỉ phù hợp; doanh nghiệp phải có tối thiểu một đoàn phương tiện đạt chuẩn kỹ thuật, cùng hợp đồng điều hành giao thông đường sắt theo quy định.

Luật mới cũng bổ sung quy định quan trọng: các sân bay, cảng biển, cảng cạn lớn phải có đường sắt kết nối, chủ đầu tư phải dành quỹ đất và đầu tư đồng bộ hạ tầng kết nối theo quy hoạch nhằm phát huy vai trò trung tâm của đường sắt trong mạng lưới giao thông quốc gia.

Hoàn thiện quy định về phân cấp, phân quyền

Một số nội dung tại Nghị định 56 và 65 trước đây đã được cụ thể hóa trong Nghị định số 140/2025/NĐ-CP và Nghị định số 144/2025/NĐ-CP của Chính phủ về phân cấp quản lý. Tuy nhiên, các nghị định này chỉ có hiệu lực đến hết ngày 1/3/2027 vì vậy cần tiếp tục kế thừa và hoàn thiện.

Theo đại diện cơ quan soạn thảo, một số quy định tại Nghị định 56 và 65 đã được Cục Đường sắt Việt Nam rà soát, nghiên cứu kỹ lưỡng để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn.

Dự thảo Nghị định mới sẽ điều chỉnh các nội dung như đặt tên, dừng khai thác, tháo dỡ tuyến và ga đường sắt; quản lý, sử dụng đất dành cho đường sắt; quy định lộ trình, trách nhiệm xử lý các vị trí đường sắt giao nhau với đường sắt, đường sắt giao nhau với đường bộ không phù hợp với Luật Đường sắt 2025 và vận tải hàng hóa nguy hiểm.

Quá trình xây dựng dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật số 95/2025/QH15 (sửa đổi, thay thế Nghị định số 65/2018/NĐ-CP), Cục Đường sắt VN cũng đã đề xuất điều chỉnh lộ trình xóa bỏ lối đi tự mở trên các tuyến đường sắt tiếp tục từ năm 2026 - 2030 để phù hợp với thực tiễn và tạo thuận lợi cho các địa phương bố trí nguồn lực thực hiện.

Theo đó, Dự thảo Nghị định mới phân cấp cho Bộ trưởng Bộ Xây dựng quyết định tháo dỡ tuyến, ga đường sắt quốc gia. Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định tháo dỡ tuyến, ga đường sắt địa phương.

Dự thảo cũng phân cấp cho các bộ, ngành, địa phương quyết định vận tải hàng nguy hiểm trong các trường hợp đặc biệt phục vụ quốc phòng, an ninh, phòng chống thiên tai, dịch bệnh.

Nghị định cũng bổ sung quy định về quản lý, bảo trì công trình đường sắt dùng chung với đường bộ và các hạ tầng kỹ thuật đấu nối, bảo đảm cơ sở pháp lý cho các công trình lớn như cầu Lạch Huyện, cầu Cần Thơ 2 - những dự án có nhu cầu kết hợp giữa hai loại hình giao thông nhưng chưa có quy định pháp luật điều chỉnh.

Việc sớm ban hành Nghị định chi tiết thi hành Luật Đường sắt 2025 được xem là bước đi quan trọng, góp phần hoàn thiện thể chế, thúc đẩy hiện đại hóa hạ tầng, tạo thuận lợi, an toàn cho người dân, doanh nghiệp tham gia hoạt động đường sắt, mở ra giai đoạn phát triển mới cho ngành đường sắt Việt Nam.