Trong khi đó, các quốc gia như Philippines, Malaysia và Indonesia đang chủ động mở rộng danh mục ngành hàng để thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), trong đó nổi bật là lĩnh vực sản xuất thuốc lá. Ngành này đang chuyển mình từ lĩnh vực nông nghiệp truyền thống sang công nghiệp hiện đại, đặc biệt với sự xuất hiện của các sản phẩm thuốc lá công nghệ không khói - vốn được xem là có tiềm năng thay thế thuốc lá điếu trên toàn cầu.

Chính sách thu hút đầu tư đa lĩnh vực tại Philippines và Indonesia

Ngành công nghiệp thuốc lá giữ vai trò quan trọng trong bức tranh kinh tế - xã hội tại Philippines. Theo số liệu năm 2020, lĩnh vực này đóng góp khoảng 6% tổng thu ngân sách thuế quốc gia, chiếm tới 58% nguồn thu từ các loại hàng hóa và dịch vụ có tác động đến sức khỏe. Bên cạnh đó, ngành thuốc lá còn tạo sinh kế cho hơn 2 triệu người dân Philippines, từ nông dân trồng thuốc lá, người bán lẻ đến lao động phi chính thức. Vì vậy, chính phủ nước này tiếp tục xem đây là yếu tố thúc đẩy phát triển kinh tế và thu hút đầu tư nước ngoài.

Một mặt, chính phủ Philippines khuyến khích các nhà sản xuất nước ngoài sử dụng nguồn nguyên liệu thuốc lá nội địa trong quá trình sản xuất các sản phẩm thuốc lá không khói để bán trong nước, từ đó hỗ trợ chuỗi cung ứng nội địa và giảm phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu.

Mặt khác, Philippines dành nhiều ưu đãi cho các sản phẩm không khói để nâng cao năng lực xuất khẩu như, Úc, New Zealand, Nhật Bản, Hàn Quốc và Hồng Kông với thuế suất 0% theo các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA). Do vậy, quốc gia này đang là điểm đến đầu tư lý tưởng của các tập đoàn toàn cầu trên nền tảng pháp lý cấp tiến, hướng đến trở thành "trung tâm xuất khẩu" sản phẩm không khói trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Theo đó, ông Jacek Olczak, CEO của Philip Morris International (PMI) nhấn mạnh cam kết của tập đoàn: "Các nhà máy mà PMI đang xây dựng đều là nhà máy không khói thuốc hoặc đang trong tiến trình chuyển đổi".

Còn tại Indonesia, ngành trồng và chế biến thuốc lá gắn liền với lịch sử và đời sống kinh tế của người dân nơi đây, đặc biệt là những nông hộ nhỏ vốn xem cây thuốc lá là nguồn thu nhập chính. Hiện nay, chính phủ Indonesia đang triển khai hệ cách tiếp cận hài hòa giữa phát triển kinh tế và đảm bảo mục tiêu y tế công cộng.

Hiện, quốc gia này đã thành công trong việc phát triển ngành thuốc lá theo hướng lợi ích cho quốc gia, trong đó bao gồm thu hút nhà đầu tư, chuyển gia công nghệ, thiết lập các trung tâm nghiên cứu, phát triển. Năm 2023, PMI đã đầu tư 330 triệu USD để xây dựng nhà máy sản xuất thuốc lá làm nóng (TLLN) hiện đại. Đây là cơ sở đầu tiên của tập đoàn tại Đông Nam Á và là nhà máy thứ 7 trên toàn cầu, được xây dựng nhằm phục vụ thị trường nội địa Indonesia và xuất khẩu TLLN sang hơn 15 quốc gia từ năm 2024. Trung tâm nghiên cứu và phát triển của tập đoàn này cũng đồng thời hỗ trợ kiểm định sản phẩm, đảm bảo chất lượng đầu ra của sản phẩm tuân thủ theo các quy trình quốc tế.

Ngành thuốc lá trong kỷ nguyên chuyển mình: Đồng hành cùng mục tiêu giảm hại

Dù là ngành kinh doanh có điều kiện và không được khuyến khích mở rộng tại nhiều quốc gia do có tác động đến sức khỏe cộng đồng, thuốc lá vẫn duy trì mức tiêu thụ đáng kể. Theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về tình hình sử dụng thuốc lá năm 2025, tỷ lệ người hút thuốc dù có xu hướng giảm trên thế giới về tỷ lệ, song sự gia tăng của dân số nên vẫn còn khoảng 1,2 tỷ người trên toàn cầu tiếp tục hút thuốc lá điếu tính đến năm 2024.

Do vậy, trong kỷ nguyên mới, với sự hỗ trợ của công nghệ, giảm tác hại thuốc lá là kết quả của sự phối hợp nhiều yếu tố - bao gồm cả các sản phẩm không khói và các liệu pháp thay thế nicotine đã được phê duyệt trong y học.

Minh chứng cho điều này, trong một khảo sát toàn cầu của Povaddo cho thấy xu hướng ủng hộ đối với các giải pháp thay thế thuốc lá truyền thống. Cụ thể, 78% người trưởng thành cho rằng người hút thuốc nên được tiếp cận lựa chọn ít hại hơn, 74% tin rằng điều này có thể cải thiện sức khỏe cộng đồng, 87% kêu gọi chính phủ cân nhắc dựa trên các bằng chứng khoa học thay vì thiên kiến và 80% kỳ vọng các tổ chức y tế công khai dữ liệu về các sản phẩm giảm tác hại.

Cách đây khoảng một thập kỷ, khi các nghiên cứu khoa học về thuốc lá không khói còn hạn chế, nhiều quốc gia vẫn giữ thái độ hoài nghi đối với các sản phẩm này. Tuy nhiên, hiện nay, xu hướng toàn cầu đã thay đổi rõ rệt. Các chính phủ tại những nước phát triển như Anh, Mỹ và New Zealand đã bắt đầu công nhận và ủng hộ vai trò của thuốc lá không khói trong chiến lược giảm tác hại thuốc lá.

Sự thay đổi này được thúc đẩy bởi khối lượng dữ liệu khoa học ngày càng phong phú, minh bạch và dễ tiếp cận, giúp người tiêu dùng hiểu rõ hơn về lợi ích của việc chuyển đổi từ thuốc lá điếu sang các sản phẩm không khói. Những bằng chứng này không chỉ tạo niềm tin cho các nhà hoạch định chính sách mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích người hút thuốc chủ động thay đổi hành vi.

Ở các quốc gia đang phát triển, xu hướng tiếp cận thuốc lá không khói cũng đang dần hình thành. Các thị trường lân cận Việt Nam như:  Philippines, Indonesia, Malaysia và Hàn Quốc đã bắt đầu xem đây là một phân khúc tiềm năng để mở rộng thu hút đầu tư, không chỉ nhằm mục tiêu cải thiện sức khỏe cộng đồng trong chiến lược phát triển ngành hàng tiêu dùng có trách nhiệm, mà còn đóng góp vào lợi ích kinh tế quốc gia.

Theo Chiến lược phát triển đến năm 2035 của Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam - được Chính phủ phê duyệt năm 2024, ngành thuốc lá hướng tới phát triển bền vững thông qua đổi mới công nghệ, hiện đại hóa sản xuất và nghiên cứu các sản phẩm giảm thiểu tác hại, thân thiện hơn với môi trường, đảm bảo mục tiêu về sức khỏe cộng đồng. Trong định hướng đó, việc xem xét xây dựng chính sách phù hợp cho các sản phẩm thuốc lá không khói có thể giúp Việt Nam từng bước tiệm cận xu hướng quốc tế, đồng thời tận dụng tiềm năng kinh tế của ngành trong chuỗi cung ứng khu vực.