Đường sắt tốc độ cao là động lực tăng trưởng mới

Phát biểu tại Triển lãm và Hội nghị quốc tế về công nghệ đường sắt hiện đại và chuỗi cung ứng xây dựng hạ tầng - VRT&CONS 2025 diễn ra vào tháng 11, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã xác định mục tiêu chiến lược, đưa Việt Nam trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và là nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Để thực hiện khát vọng này, việc phát triển hệ thống hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại, bền vững là một trong ba đột phá chiến lược then chốt.

Đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị sẽ là động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế Việt Nam.

Trong bức tranh hạ tầng tổng thể đó, đường sắt được xác định là trục "xương sống" của hệ thống vận tải quốc gia. Phát triển đường sắt, đặc biệt là đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị là xu thế tất yếu, là động lực tăng trưởng mới, giúp tái cơ cấu nền kinh tế, tối ưu hóa chi phí logistics, giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy liên kết vùng và hội nhập quốc tế, gắn liền với bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Nhận thức rõ tầm quan trọng đó, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 49-KL/TW về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam, với mục tiêu tập trung nguồn lực và đưa công nghệ hiện đại để tạo ra bước ngoặt cho ngành.

Để cụ thể hóa định hướng này, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1769/QĐ-TTg và Quyết định số 2404/QĐ-TTg phê duyệt, điều chỉnh Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Bên cạnh đó, Luật Đường sắt 2025 (sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026) cũng đã ban hành nhiều quy định nhằm thúc đẩy phát triển đường sắt tốc độ cao tại Việt Nam.

Cụ thể, luật quy định, đường sắt có tốc độ thiết kế từ 200 km/h trở lên là đường sắt tốc độ cao. Đường sắt tốc độ cao thuộc đối tượng được bảo vệ như công trình quan trọng liên quan an ninh quốc gia, phải có quy trình vận hành, bảo trì hệ thống quản lý an toàn nghiêm ngặt do cơ quan quản lý, vận hành xây dựng, trình Bộ Xây dựng quyết định.

Theo Cục Đường sắt Việt Nam (Bộ Xây dựng), những quy định mới của Luật Đường sắt 2025 có ý nghĩa rất lớn đối với quá trình phát triển đường sắt tốc độ cao tại nước ta.

Việc xếp loại đường sắt tốc độ cao là công trình quan trọng liên quan an ninh quốc gia giúp đảm bảo mức độ bảo vệ, giám sát và an toàn cao hơn, tạo nền tảng để thu hút đầu tư và hợp tác công nghệ.

Quy định về quy trình vận hành, bảo trì và hệ thống quản lý an toàn thống nhất cũng giúp tiêu chuẩn hóa hạ tầng, tránh manh mún, đồng thời giảm chi phí vận hành và thuận lợi cho chuyển giao công nghệ và có sự giám sát của cơ quan quản lý nhà nước để bảo đảm trong quá trình vận hành, khai thác.

Mở ra cơ chế cho tư nhân đầu tư làm đường sắt tốc độ cao

Cục Đường sắt Việt Nam cho biết, một trong những điểm mới quan trọng của Luật Đường sắt 2025 là bổ sung các quy định mới nhằm mở ra cơ chế cho doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư vào các dự án đường sắt tốc độ cao.

Lãnh đạo Chính phủ và các bộ, ngành đã làm việc với lãnh đạo, đại diện các doanh nghiệp muốn tham gia làm dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. (Ảnh: VGP/Nguyễn Hoàng)

Sau khi Quốc hội thông qua Luật Đường sắt và bổ sung hình thức đầu tư thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, nhiều doanh nghiệp đã gửi đề xuất thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao quan trọng này.

Ngày 27/11, lãnh đạo Chính phủ và các bộ, ngành đã làm việc với lãnh đạo, đại diện 5 doanh nghiệp muốn tham gia làm dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, bao gồm: Công ty TNHH Việt Nam 3000 - Tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam, Công ty CP Tập đoàn Discovery, Công ty CP Vận tải đường sắt Việt Nam, Công ty CP Tập đoàn Trường Hải, Công ty CP Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed.

Cục Đường sắt Việt Nam đánh giá, đây là bước đột phá, góp phần huy động nguồn lực xã hội, tạo cạnh tranh và đẩy nhanh tiến độ các dự án đường sắt. Sự tham gia của khu vực tư nhân sẽ tạo ra cạnh tranh về công nghệ, mô hình tài chính và chất lượng dịch vụ, từ đó đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án và giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Luật Đường sắt 2025 đã bổ sung các quy định mới nhằm mở ra cơ chế cho doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư vào các dự án đường sắt tốc độ cao. (Ảnh minh họa)

Chia sẻ tại cuộc làm việc với lãnh đạo Chính phủ và các bộ, ngành, ông Nguyễn Việt Quang, Phó chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Vingroup - nhà đầu tư Công ty CP Đầu tư và phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed bày tỏ sự vui mừng khi có nhiều doanh nghiệp đề xuất tham gia dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Ông Nguyễn Hoàng Tuệ, Phó tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Trường Hải cho biết, đã tổ chức nhiều cuộc họp liên quan chủ trương tham gia đầu tư dự án quan trọng của đất nước. Doanh nghiệp này cũng cam kết sẽ bảo đảm các hạng mục phải chuyển giao cho Nhà nước quản lý theo đúng tiến độ; bảo đảm các vấn đề về chất lượng, công nghệ; tăng tỷ lệ nội địa hóa trong thực hiện dự án...

Công ty CP Tập đoàn Trường Hải cũng mong muốn Chính phủ sẽ sớm ban hành các cơ chế chính sách, khung tiêu chuẩn đối với dự án để doanh nghiệp nghiên cứu, tham gia triển khai thực hiện.