Chỉ khoảng 11% lao động Việt Nam có kỹ năng tay nghề cao

Đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên chuyển đổi số và tăng trưởng xanh, việc đào tạo lại và phát triển kỹ năng nghề cho lực lượng lao động Việt Nam không chỉ là nhiệm vụ cấp thiết, mà còn là nguồn lực then chốt để nâng cao năng suất, hiệu quả lao động và sức cạnh tranh quốc gia.

Trong cuộc đua chuyển đổi số, công nghệ chỉ là công cụ. Yếu tố quyết định thành bại chính là con người - đội ngũ nhân lực đủ trình độ, kỹ năng và sẵn sàng thích ứng. Tuy nhiên, điểm yếu lớn nhất của thị trường lao động Việt Nam hiện nay là thiếu hụt nhân lực chất lượng cao.

Tại Hội thảo "Phát triển nhân lực - điều kiện tiên quyết cho kinh tế số và tăng trưởng xanh" vừa diễn ra tại Hà Nội, ManpowerGroup - tập đoàn cung ứng giải pháp nhân sự gồm dịch vụ tuyển dụng nhân sự cấp cao, khoán việc và cho thuê lại lao động đa quốc gia lớn nhất tại Việt Nam - cho hay: Chỉ khoảng 11% lao động Việt Nam có kỹ năng tay nghề cao, thấp hơn đáng kể so với Malaysia (29%), Philippines (18%) hay Thái Lan (14%).

Dù sở hữu lực lượng lao động trẻ dồi dào (thế hệ Y, Z, Alpha chiếm 65%), kỹ năng số và trình độ chuyên môn của nhiều lao động vẫn còn hạn chế, đặc biệt ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Sự chênh lệch phát triển kinh tế – giáo dục giữa các vùng miền tiếp tục tạo khoảng cách lớn về chất lượng nhân lực và khả năng tiếp cận công nghệ.

Bà Nguyễn Thanh Hương, Giám đốc Nhân sự Toàn quốc, Manpower Việt Nam nhấn mạnh: phát triển nhân lực phù hợp với bối cảnh kinh tế số và tăng trưởng xanh đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức công đoàn và cơ sở đào tạo. Doanh nghiệp cần chủ động đầu tư, công đoàn đồng hành nâng cao năng lực cho người lao động, Nhà nước giữ vai trò định hướng, tạo khung pháp lý và chính sách khuyến khích.

Trên thực tế, chuyển đổi số chỉ có thể thành công khi diễn ra đồng thời với chuyển đổi về kỹ năng.

Kinh nghiệm từ các quốc gia thuộc OECD cho thấy, nước nào sớm chủ động đào tạo kỹ năng số và kỹ năng xanh sẽ nắm lợi thế lớn trong thu hút đầu tư và mở rộng thị trường lao động chất lượng cao.

Với lực lượng lao động trẻ và dồi dào, Việt Nam hoàn toàn có cơ hội trở thành trung tâm nhân lực của khu vực nếu tận dụng tốt thời cơ. Trong bối cảnh mới, nhân lực không chỉ là "nguồn lực" mà còn là "năng lực" – yếu tố quyết định để Việt Nam vừa bắt kịp xu thế, vừa tạo dấu ấn riêng trên bản đồ kinh tế toàn cầu.

Chậm ứng dụng công nghệ sẽ bị bỏ lại phía sau

Hội thảo "Ứng dụng phần mềm bóc tách khối lượng và lập dự toán QSCrystal" dành cho cán bộ các phòng ban, Ban QLDA và Ban điều hành Vinaconex.

Cần phải nói rằng, việc đào tạo lại hàng triệu lao động trong thời gian ngắn đòi hỏi hệ thống đào tạo quy mô lớn, năng lực đáp ứng cao và giải pháp sáng tạo để vừa mở rộng số lượng vừa đảm bảo chất lượng.

Ngành xây dựng là ví dụ điển hình. Một tổng giám đốc doanh nghiệp xây dựng 15 năm kinh nghiệm cho biết, đào tạo lại lao động để thích ứng với kinh tế số và kinh tế xanh là bắt buộc. Trong ngành, cuộc chơi không còn là "cá lớn nuốt cá bé" mà là "cá nhanh ăn cá chậm" – ai chậm thay đổi, chậm ứng dụng công nghệ sẽ bị bỏ lại phía sau.

Theo đại diện Công ty CP Cảng Đà Nẵng - đơn vị vừa được vinh danh tại Giải thưởng "Doanh nghiệp tiêu biểu vì Người lao động" năm 2025, việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data) cực kỳ quan trọng.

Với các công nghệ này, đơn vị có thể tối ưu hóa quy trình khai thác tàu, giao nhận hàng hóa, rút ngắn thời gian chờ, đồng thời nâng cao khả năng theo dõi và quản lý hàng hóa. Không chỉ mang lại lợi ích về chi phí, những công nghệ này còn góp phần nâng cao uy tín, hình ảnh của cảng, thu hút đầu tư và tạo dựng môi trường kinh doanh thuận lợi.

Mục tiêu cuối cùng là xây dựng được hệ thống và phần mềm thông minh. Để đạt được điều này, sự tham gia chủ động của người dùng đóng vai trò then chốt.

"Người dùng xuất sắc sẽ tạo ra phần mềm xuất sắc. Người đứng đầu phòng ban, tổ đội hiểu rõ nhất hoạt động của đơn vị mình nên cần trở thành người dùng xuất sắc nhất, trực tiếp tham gia vào quá trình phát triển phần mềm, ứng dụng để đạt mục tiêu", vị đại diện nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Quốc Huy, Giám đốc Nhân sự Tổng công ty Vinaconex cho rằng, bên cạnh chuẩn bị tài chính, trang thiết bị, nguồn nhân lực là yếu tố quyết định. Thực tế, ngay cả các đơn vị đầu ngành cũng đang thiếu giảng viên cho những chuyên ngành mới. Do đó, việc tuyển dụng công khai để tìm đủ nhân sự có chuyên môn tham gia các dự án là thách thức lớn.

Theo tìm hiểu của Báo Xây dựng, để đáp ứng yêu cầu sản xuất kinh doanh, Vinaconex đã thành lập Trung tâm Đào tạo nguồn nhân lực nhằm tổ chức các khóa học nâng cao chất lượng nhân sự.

Riêng lĩnh vực đường sắt, đơn vị triển khai hai hướng: Cử nhân sự đang làm việc đi đào tạo và sử dụng nguồn nhân sự theo đơn đặt hàng từ Trường Đại học Xây dựng Hà Nội.

Từ cuối năm 2024, khóa đào tạo đầu tiên đã được khai giảng, phối hợp giữa Vinaconex, Đại học Xây dựng Hà Nội và Đại học Tây Nam (Trung Quốc), dành riêng cho kỹ sư Vinaconex trong các chuyên ngành Kỹ thuật xây dựng công trình giao thông, đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị.