"Chạm tay vào đất - chạm tới hồn dân tộc"

Thông qua ba không gian trưng bày tại triển lãm với sự sắp đặt tỉ mỉ khoa học và có chiều sâu, các tác phẩm gốm, gỗ cùng những tư liệu bản thảo vẽ tay quý giá đã cùng hòa ca kể lại câu chuyện về hành trình sáng tạo của người nghệ nhân tài hoa - Trần Nam Tước.

Từ sự hòa quyện giữa vẻ đẹp mộc mạc của gỗ, nét mềm mại của gốm và những bản phác thảo mờ dần theo năm tháng, triển lãm đã truyền tải sâu sắc những trăn trở, suy tư và khát vọng của người nghệ nhân trong hành trình gìn giữ và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc cùng triết lý "Chạm tay vào đất - chạm tới hồn dân tộc".

Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước: Người giữ hồn dân tộc trong từng mảnh ghép. (Ảnh: Nguyên Khánh).

Trong những ngày triển lãm diễn ra, không gian trưng bày luôn tấp nập khách tham quan, từ những nhà nghiên cứu, nghệ nhân, nghệ sĩ đến công chúng - những người yêu thích vẻ đẹp mộc mạc, bình dị mà độc đáo trong tráng men, phối mầu, điêu khắc đầy sáng tạo của gốm, gỗ nghệ thuật.

Mỗi tác phẩm trong "Nam Tước - Những mảnh ghép" là một câu chuyện, được dẫn thông qua lời kể bằng ngôn ngữ của hình khối, chất liệu và màu sắc, khắc họa những ký ức, cảm xúc và triết lý nhân sinh.

Sự kết hợp táo bạo giữa hai chất liệu tưởng chừng như đối lập đã tạo nên một hiệu ứng thị giác mạnh mẽ, khơi gợi những suy ngẫm về sự giao thoa giữa truyền thống và đương đại, giữa tĩnh lặng và chuyển động, tạo nên bản hòa ca tinh tế sâu lắng.

Chia sẻ sau khi triển lãm được khép lại, Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước bày tỏ: "Mười ngày qua thực sự là một hành trình ý nghĩa đối với tôi. Nhận được sự quan tâm, yêu mến của đông đảo công chúng cũng như đồng nghiệp, bạn bè trân quý dành cho những ‘đứa con tinh thần’, tôi cảm thấy vô cùng biết ơn và thêm động lực để tiếp tục hành trình khám phá bản thân và học hỏi. Tôi cũng rất vui khi nhận được tin Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã lựa chọn lưu giữ một số tác phẩm tại bảo tàng, trong đó có bộ cửa ‘Trung hiếu môn’.

Tác phẩm "Trung hiếu môn" đạt giải Nhất Ứng dụng Mỹ thuật toàn quốc được Bảo tàng mỹ thuật Việt Nam giữ lại để trưng bày tại bảo tàng (Ảnh: Nguyên Khánh).

Được biết, trước triển lãm "Nam Tước - Những mảnh ghép" Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước đã có 2 cuộc triển lãm rất thành công (Linh thú thời nay và Nam Tước - Hồn của đất) được mở liên tục trong 2 năm (2023, 2024). Theo nghệ nhân, mỗi triển lãm là một mảnh ghép về cuộc đời anh, về hành trình tìm kiếm chính mình.

"Với triển lãm này, ngoài những thứ các bạn có thể thấy, nó còn là những mảnh ghép ký ức, những trải nghiệm trong cuộc đời tôi cùng thăng trầm trong suốt 25 năm làm nghề", anh nói.

Trần Nam Tước: Người giữ hồn dân tộc trong từng mảnh ghép

Mỗi tác phẩm là một mảnh ghép, khi đặt cạnh nhau, chúng tạo nên một bức tranh tổng thể về con người và hành trình nghệ thuật của Trần Nam Tước. Triển lãm lần này đặc biệt gây ấn tượng với giới chuyên môn bởi sự sáng tạo không ngừng nghỉ của nghệ nhân trong việc khám phá và ứng dụng các kỹ thuật chế tác gốm, gỗ tinh xảo, tạo nên sự hài hòa độc đáo. Nhiều tác phẩm còn thể hiện sự cách tân mạnh mẽ trong hình dáng và bố cục, mang hơi thở của nghệ thuật đương đại nhưng vẫn thấm đượm tinh thần truyền thống.

Nghệ nhân ưu tú Tô Thanh Sơn của làng gốm Bát Tràng nhận định: "Buổi triển lãm lần này có lẽ là một sự kiện mang tính bước ngoặt không chỉ đối với cá nhân Trần Nam Tước mà còn đối với cả những người nghệ nhân làng gốm như chúng tôi. Các tác phẩm, từ cách trang trí đến bài trí, đều hàn lâm hơn và có sức thuyết phục mạnh mẽ. Bản thân mỗi tác phẩm đã tự kể câu chuyện của nó thay lời tác giả và đó chính là thành công lớn nhất".

Họa sĩ Đỗ Đức, nguyên Trưởng ban Dân tộc (Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc) đến thăm triển lãm vào ngày 12/8 và để lại lưu bút dành tặng Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước (Ảnh: Nguyên Khánh).

Đến thăm triển lãm vào ngày cuối cùng trước khi triển lãm kết thúc, hoạ sĩ Đỗ Đức, nguyên Trưởng ban Dân tộc (Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc) - 1 nhà nghiên cứu phong tục văn hoá, tập quán với nhiều quyển sách rất thú vị đã được xuất bản như: "Nghiên cứu mỹ thuật Việt Nam hiện đại", "Tranh khắc gỗ Việt Nam"… đánh giá: "Trần Nam Tước là một người hiếm có, đã đạt đến một tầm cao vượt xa những nghệ nhân thông thường. Những nghệ nhân khác thường chỉ giỏi một lĩnh vực cụ thể, nhưng Trần Nam Tước lại có khả năng toàn diện. Vừa tạo hình rất giỏi, vừa thành thạo trong việc sử dụng nhiều loại chất liệu khác nhau".

"Trần Nam Tước đã giải quyết được những vấn đề khó khăn như kiểm soát nhiệt độ nung để men không bị vỡ, biến dạng tạo nên màu men đẹp độc, lạ" - ông nói và ví von: "Kiếp trước Trần Nam Tước đã học và làm cái nghề này quá giỏi rồi, kiếp này chỉ là thực hiện thôi, chứ chỉ một kiếp người làm sao mà học nhanh thế. Đây là sự kết hợp của tài năng bẩm sinh và quá trình tự học, nghiên cứu nghiêm túc".

Hoạ sĩ Đỗ Đức đánh giá cao những tác phẩm của nghệ nhân Trần Nam Tước và cho rằng: "Thay vì sao chép lại các hình ảnh dân gian thông thường, Trần Nam Tước đã sáng tạo ra những tác phẩm hoàn toàn mới, đa dạng về hình dáng và chất liệu".

Ông khẳng định: "Gần như những sản phẩm do Trần Nam Tước làm ra đều là những tác phẩm, thể hiện sáng tạo chứ không phải sao chép; mang đậm tinh thần dân gian nhưng lại được thể hiện qua lăng kính sáng tạo cá nhân, tạo nên giá trị nghệ thuật độc đáo".

Bên cạnh những đánh giá tích cực từ giới chuyên môn, triển lãm "Nam Tước - Những mảnh ghép" còn nhận được nhiều phản hồi chân thành và đầy cảm xúc từ những người bạn, công chúng yêu nghệ thuật. Rất nhiều người đã bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với tài năng và tâm huyết của nghệ nhân.

Nghệ sĩ Trà My chia sẻ: "Đây là lần thứ ba tôi đến dự triển lãm của Trần Nam Tước. Tôi rất vui khi thấy rất đông người hâm mộ đến đây để thưởng lãm và chia sẻ những tác phẩm gốm của anh. Tôi cảm thấy rất hãnh diện và tự hào về điều đó".

"Việt Nam thật sự có những người tài giỏi như nghệ nhân Trần Nam Tước. Chỉ thông qua những bức gốm, bức tranh, anh có thể truyền tải được tất cả vẻ đẹp của quê hương cũng như bản sắc dân tộc đậm đà", nghệ sĩ Trà My nói.

Ông Nguyễn Vũ, Giám đốc Quốc gia của Tập đoàn Boeing tại Việt Nam cùng vợ và những người bạn (thứ hai từ phải qua) nhận sách "Chuyện nghề tôi kể" từ nghệ nhân Trần Nam Tước (Ảnh: Nguyên Khánh).

Lan tỏa giá trị văn hóa di sản, khơi gợi niềm tự hào bản sắc dân tộc

Ông Nguyễn Vũ, Giám đốc Quốc gia của Tập đoàn Boeing tại Việt Nam bày tỏ: "Vợ chồng tôi là người Việt sinh sống ở Mỹ nhiều năm và mới trở về Hà Nội được khoảng 4-5 năm. Tình cờ, qua lời mời của bạn bè, chúng tôi biết đến triển lãm này. Trước khi đến, chúng tôi đã xem qua các tác phẩm của nghệ nhân Trần Nam Tước trên mạng, nhưng không ngờ, khi đến đây, cảm xúc lại vượt ngoài mong đợi. Tôi rất tự hào khi Việt Nam có một nghệ nhân am hiểu sâu sắc về văn hóa và nghệ thuật của người Việt đến vậy.

"Khi ngồi xuống viết cảm nhận của mình vào cuốn sách của anh Tước, tôi cảm thấy rất vinh hạnh. Chúng tôi sẽ nghiên cứu thêm và quảng bá nghệ thuật này đến bạn bè ở cả Việt Nam và Mỹ", ông Nguyễn Vũ cho hay.

Tác phẩm "Che" được làm bằng chất liệu gỗ, sơn thếp truyền thống (Ảnh: Nguyên Khánh).

"Triển lãm có các không gian trưng bày khác nhau, phần gốm thủ công bên ngoài rất đặc sắc, nhưng khi vào bên trong, những bức tranh về gỗ đã để lại cho tôi ấn tượng sâu sắc. Những bức tranh này không quá phô trương mà diễn tả rất ý nghĩa về nghệ thuật, văn hóa và đời sống mộc mạc, chất phác, hiền hòa của người Việt. Đặc biệt, tôi rất xúc động trước bức tranh về tình mẫu tử, khi mẹ gà che chắn cho đàn gà con trong một trận mưa. Tác phẩm này đã chạm đến cảm xúc sâu thẳm trong tôi", ông Nguyễn Vũ xúc động nói.

Hai vị khách nước ngoài chăm chú lắng nghe và rất thích thú khi biết được chính tác giả trực tiếp chia sẻ về tác phẩm tại triển lãm sáng 3/8 (Ảnh: Nguyên Khánh).

Chị Nguyễn Thu Hà, một người yêu thích nghệ thuật gốm sứ, chia sẻ: "Tôi thực sự bị ấn tượng bởi sự độc đáo trong các tác phẩm của chú Tước. Sự kết hợp giữa gỗ và gốm tưởng chừng như rất khó, nhưng chú đã tạo ra những tác phẩm vừa mạnh mẽ, vừa mềm mại, mang một vẻ đẹp rất riêng. Tôi đặc biệt thích những tác phẩm khắc họa hình ảnh làng quê Việt Nam, nó gợi cho tôi những ký ức đẹp về tuổi thơ".

Anh Lê Văn Hùng, một kiến trúc sư trẻ, bày tỏ: "Triển lãm của nghệ nhân Trần Nam Tước đã mang đến cho tôi nhiều ý tưởng sáng tạo trong việc ứng dụng vật liệu tự nhiên vào thiết kế nội thất. Sự kết hợp giữa gốm và gỗ không chỉ tạo ra vẻ đẹp thẩm mỹ mà còn mang đến cảm giác ấm áp, gần gũi với thiên nhiên. Tôi tin rằng gốm gỗ sẽ có tiềm năng phát triển rất lớn trong tương lai".

Bác Trần Văn Bình - một khán giả lớn tuổi xúc động nói: "Nhìn những tác phẩm của nghệ nhân, tôi như thấy lại hồn cốt của văn hóa Việt Nam. Từ đường nét chạm khắc đến màu sắc trầm ấm, tất cả đều gợi nhớ về những giá trị truyền thống tốt đẹp. Tôi rất mừng vì vẫn còn những nghệ nhân tâm huyết, luôn nỗ lực để giữ gìn và phát huy di sản của cha ông".

Nhiều bạn trẻ cũng bày tỏ sự thích thú khi được truyền thêm cảm hứng từ triển lãm. Nguyễn Mai Anh, sinh viên trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, chia sẻ: "Em rất ngưỡng mộ sự sáng tạo và kỹ thuật điêu luyện của nghệ nhân Trần Nam Tước. Triển lãm này đã mở ra cho em những góc nhìn mới về việc kết hợp các chất liệu truyền thống trong nghệ thuật đương đại. Em hy vọng sẽ có cơ hội được học hỏi thêm từ những nghệ nhân tài năng như chú".

Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước bên tác phẩm gỗ "Ò ó o o": Tượng trưng cho bốn đức tính cao quý của con người là "Văn, Võ, Dũng, Nhân, Tín". Ảnh: Nguyên Khánh.

Có thể nói, sự thành công của triển lãm "Nam Tước - Những mảnh ghép " không chỉ được minh chứng bằng số lượng khách tham quan hay những lời khen ngợi, mà còn ở khả năng lan tỏa những giá trị văn hóa và khơi gợi niềm tự hào về bản sắc dân tộc. Những chia sẻ chân thành từ chính nghệ nhân và sự phản hồi tích cực từ khán giả cho thấy sức mạnh của nghệ thuật trong việc kết nối con người và gìn giữ những di sản quý báu.

Triển lãm "Nam Tước - Những mảnh ghép" đã khép lại, nhưng hành trình của các tác phẩm gốm, gỗ độc đáo của nghệ nhân vẫn sẽ tiếp tục lan tỏa và để lại dấu ấn sâu lắng trong lòng công chúng yêu nghệ thuật. Chúng ta càng thêm trân quý tài năng của người nghệ nhân này khi anh luôn trăn trở, cống hiến để góp phần gìn giữ những giá trị và lưu giữ hồn cốt dân tộc.