Ba bộ hiện hành và lộ trình sách mới

Hiện nay, cả nước sử dụng ba bộ sách gồm Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức với cuộc sống và Cánh diều. Ngoài ra, còn có một số sách lẻ. Đây là các bộ sách thực hiện theo chủ trương xã hội hóa giáo dục với mô hình "một chương trình, nhiều bộ sách" theo Nghị quyết 88 của Quốc hội (2014).

Tất cả bộ sách hiện có được Bộ GD&ĐT thẩm định trước khi đưa vào sử dụng trong trường học. Các cơ sở giáo dục căn cứ danh mục đã được phê duyệt, có quyền lựa chọn bộ sách phù hợp đặc thù học sinh, đội ngũ giáo viên và điều kiện thực tế của trường.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết, nội dung sách giáo khoa sẽ được chuyển hóa từ "gói kiến thức" thành học liệu mở, giúp giáo viên chủ động dẫn dắt học sinh phát triển năng lực một cách linh hoạt.

Việc chuẩn bị một bộ sách giáo khoa thống nhất sử dụng chung trên toàn quốc sẽ được triển khai ngay từ năm học 2026 - 2027. Việc biên soạn, thẩm định và ban hành sẽ tuân thủ quy trình chặt chẽ, khoa học, kế thừa kết quả của giai đoạn trước và khắc phục những hạn chế còn tồn tại.

Khẳng định đội ngũ nhà giáo là yếu tố then chốt, ông Sơn nhấn mạnh, vấn đề không chỉ nằm ở số lượng, mà quan trọng hơn là năng lực, trình độ và khả năng thích ứng với yêu cầu mới, đặc biệt trong dạy học tích hợp và phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.

Cần đảm bảo tính linh hoạt

Từ góc độ người trực tiếp giảng dạy, cô Nguyễn Thị Mỹ Oanh, giáo viên Ngữ văn tại Trường PTCS Nguyễn Đình Chiểu (Hà Nội) chia sẻ: Mặc dù là bộ dùng chung trên toàn quốc, sách mới vẫn cần đảm bảo tính linh hoạt, cho phép cập nhật thực tiễn, đổi mới phương pháp giảng dạy và tạo không gian sáng tạo cho giáo viên. Đồng thời, bộ sách phải tôn trọng sự đa dạng văn hóa, điều kiện kinh tế - xã hội và ngôn ngữ giữa các vùng miền.

Nội dung chương trình cần hướng tới phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, tránh tình trạng "nhồi nhét". Việc chọn lọc ưu điểm từ ba bộ hiện hành được xem là cách "chọn lọc tinh hoa", giúp hình thành bộ thống nhất, không mang tên riêng mà trở thành sách chuẩn cho giáo viên và học sinh trên cả nước.

Ông Nguyễn Quốc Cường, Hiệu trưởng Trường THCS Phiêng Khoài, Sơn La chia sẻ: Việc áp dụng thống nhất một bộ sách giáo khoa mang lại nhiều thuận lợi cho giáo viên và học sinh vùng cao. Nếu bộ sách có học liệu số đi kèm, nội dung tinh gọn, cấu trúc rõ ràng sẽ giúp thầy cô thiết kế bài giảng thuận tiện hơn, còn học sinh được tiếp cận kiến thức đồng đều.

"Tuy nhiên, chúng tôi cũng gặp nhiều khó khăn như thiết bị dạy học còn thiếu, đường truyền Internet không ổn định, học sinh thiếu điều kiện tự học và một số giáo viên cần thêm thời gian để làm quen với công nghệ", ông Cường nói và bày tỏ, giáo viên mong muốn được tập huấn sâu về phương pháp mới, tăng cường thiết bị và học liệu bổ trợ.

Ở góc độ phụ huynh, chị Nguyễn Thu Hà (phường Hai Bà Trưng, Hà Nội) chia sẻ: "Việc cả nước dùng chung một bộ sách sẽ giảm bớt gánh nặng chi phí cho phụ huynh. Tuy nhiên, mỗi vùng miền có đặc thù riêng, nên bộ sách cần phải được biên soạn kỹ lưỡng, đảm bảo phù hợp với tất cả học sinh".

Những kỳ vọng và thách thức

Như vậy, Bộ GD&ĐT còn chưa đầy một năm để hoàn thiện, thẩm định và ban hành bộ sách thống nhất sử dụng từ năm học 2026-2027.

Bên cạnh sự đồng thuận về chủ trương, vấn đề đặt ra là việc biên soạn bộ sách thống nhất sẽ được triển khai như thế nào để vừa khoa học, vừa khách quan, vừa phù hợp thực tiễn. Đặc biệt, việc lựa chọn đội ngũ tác giả, nhà khoa học, chuyên gia sư phạm cùng quy trình phản biện, thẩm định nghiêm ngặt cũng là công việc rất quan trọng.

Hiện, ba phương án lớn được thảo luận: Biên soạn một bộ hoàn toàn mới; chọn một trong ba bộ hiện hành làm bộ thống nhất; hoặc lựa chọn một số sách từ mỗi bộ hiện có để ghép thành bộ chung. Mỗi phương án đều có ưu điểm và hạn chế riêng, cần được cân nhắc kỹ lưỡng.

Nhiều chuyên gia đề xuất lựa chọn một bộ thống nhất cho từng cấp học dựa trên ba bộ hiện hành, phương án được đánh giá là hợp lý nhất. Cách làm này vừa bảo đảm tính kế thừa, vừa nâng cao hiệu quả sử dụng, tiết kiệm nguồn lực; tránh lãng phí những bộ đã được xã hội hóa trước đó.

PGS.TS Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT nhận định, việc thống nhất một bộ dùng chung có thể chấm dứt tình trạng lộn xộn, giảm nguy cơ tiêu cực trong khâu lựa chọn. Lợi ích kinh tế của phương án này rất rõ ràng, bởi với hàng chục triệu học sinh, việc in và phát hành nhiều bộ mỗi năm gây lãng phí lớn.

Theo ông, một bộ duy nhất không đồng nghĩa giáo dục mất đi sự linh hoạt. Điều quan trọng nằm ở phương pháp giảng dạy của giáo viên, không phải số lượng bộ sách.