Cuộc đua phức tạp hơn

Quá trình chọn ra nhà lãnh đạo mới của Nhật Bản lần này phức tạp hơn trước, khi đảng Dân chủ Tự do (LDP) của ông Shigeru Ishiba - vốn cầm quyền nước Nhật phần lớn giai đoạn hậu chiến cùng với đối tác liên minh nhỏ hơn đã mất thế đa số tại cả hai viện Quốc hội.

Trước tiên, đảng LDP phải bầu ra một chủ tịch mới để thay thế ông Ishiba. Hiện chưa có ngày cụ thể cho cuộc bỏ phiếu này.

Trong cuộc đua lãnh đạo đảng hồi tháng 9/2024, ứng viên cần ít nhất 20 đề cử từ các nghị sĩ của đảng mới đủ điều kiện tranh cử.

Các ứng viên sau đó sẽ bước vào giai đoạn tranh cử và vận động trên toàn quốc, tiếp đó là cuộc bỏ phiếu với sự tham gia của các nghị sĩ và đảng viên cơ sở.

Năm ngoái có tới 9 ứng viên tham gia và ông Ishiba giành chiến thắng ở vòng hai.

Dựa trên tiền lệ, mỗi nghị sĩ của đảng có một phiếu, đi kèm số phiếu tương đương từ các đảng viên cơ sở trong vòng đầu tiên.

Ứng viên giành được đa số sẽ trở thành chủ tịch đảng. Nếu không ai đạt đa số, hai ứng viên có số phiếu cao nhất sẽ bước vào vòng hai.

Trong vòng này, mỗi nghị sĩ vẫn có một phiếu, nhưng số phiếu từ đảng viên cơ sở giảm xuống còn 47 phiếu tương ứng với 47 tỉnh của Nhật Bản.

Trong trường hợp hy hữu có kết quả hòa, người chiến thắng sẽ được quyết định bằng cách bốc thăm.

Điều này chưa từng xảy ra trong bầu cử lãnh đạo đảng, nhưng đã được áp dụng năm 2010 khi chọn chủ tịch khối nghị sĩ đảng LDP tại Thượng viện.

Quy trình bầu Thủ tướng tại Quốc hội

Do đảng LDP không nắm đa số ở cả hai viện nên không đảm bảo chủ tịch đảng sẽ mặc nhiên trở thành thủ tướng.

Năm 1994, đảng LDP từng phải liên minh ba bên với đảng xã hội Nhật Bản và một đảng nhỏ mới nổi để giành lại quyền lực với việc lãnh đạo đảng xã hội Tomiichi Murayama được bầu làm thủ tướng.

Theo thông lệ, Hạ viện - cơ quan có nhiều quyền lực hơn - sẽ bỏ phiếu trước để chọn thủ tướng.

Các nghị sĩ có thể đề cử bất cứ ứng viên nào từ Hạ viện và trong lịch sử, các lãnh đạo đối lập cũng từng được đề cử.

Ứng viên nào giành đa số đơn giản ở vòng đầu tiên sẽ chiến thắng. Nếu không có đa số, hai người dẫn đầu sẽ bước vào vòng hai.

Tiếp đó, Thượng viện tiến hành bỏ phiếu theo quy trình tương tự, song chỉ nghị sĩ Hạ viện mới đủ điều kiện làm thủ tướng.

Nếu hai viện bất đồng, lựa chọn của Hạ viện sẽ có hiệu lực. Điều này từng xảy ra năm 2008, khi Hạ viện chọn ứng viên đảng LDP còn Thượng viện chọn ứng viên đối lập.

Tân thủ tướng cũng có thể kêu gọi bầu cử Hạ viện trước thời hạn để tìm kiếm sự ủng hộ trực tiếp từ cử tri.