Quảng cáo vô trách nhiệm và những lời "bào chữa" quen thuộc

Trong "ma trận" quảng cáo nền tảng số hiện nay, người tiêu dùng thường đặt niềm tin vào những người nổi tiếng mà họ yêu mến. Thế nhưng, niềm tin đó đã không ít lần bị quay lưng, phản bội.

Dư luận vẫn chưa quên vụ việc Hằng Du Mục và Quang Linh Vlog quảng cáo kẹo với công dụng "1 viên bằng cả đĩa rau", hay MC Vân Hugo, BTV Quang Minh quảng bá sữa có thể giúp "tăng 3-5cm".

Gần đây nhất, việc Võ Thị Ngọc Ngân (tức Ngân 98) bị Cơ quan CSĐT Công an Thành phố Hồ Chí Minh khởi tố để điều tra về hành vi "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm" là một minh chứng rõ nét.

Trước cơ quan điều tra, những lời khai như "quá chủ quan", "không rành thủ tục pháp lý" hay đổ lỗi cho đối tác một lần nữa cho thấy một thực trạng kéo dài: người có sức ảnh hưởng (KOLs/KOCs) dường như có thể đứng ngoài trách nhiệm với chính sản phẩm mình quảng cáo.

Nhìn nhận trách nhiệm của người nổi tiếng đứng ra quảng cáo cho nhiều nhãn hàng "có vấn đề" thời gian gần đây, luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLAW cho rằng, người nổi tiếng không thể chối bỏ trách nhiệm liên đới khi tham gia quảng cáo, đặc biệt với các sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng.

Theo luật sư Hà, khi một người nổi tiếng giới thiệu sản phẩm, họ không chỉ quảng bá hình ảnh, mà còn gửi đi một thông điệp về niềm tin và sự bảo đảm.

Do đó, việc viện dẫn lý do "không biết sản phẩm là hàng giả" không phải là căn cứ để trốn tránh trách nhiệm. Luật sư Hà nhấn mạnh rằng, người nổi tiếng có nghĩa vụ kiểm chứng thông tin, xác minh nguồn gốc sản phẩm trước khi đồng ý hợp tác quảng cáo.

Ông Hà giải thích thêm, theo quy định hiện hành, cá nhân quảng cáo sai sự thật có thể bị xử phạt hành chính đến 80 triệu đồng, buộc tháo gỡ quảng cáo và cải chính thông tin. Nghiêm trọng hơn, khi người nổi tiếng biết rõ sản phẩm là hàng giả nhưng vẫn quảng bá, họ có thể bị xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự với vai trò đồng phạm.

Điều này đặt ra một lằn ranh pháp lý rõ ràng, buộc người nổi tiếng phải có nghĩa vụ kiểm chứng thông tin, xác minh nguồn gốc sản phẩm trước khi đồng ý hợp tác quảng cáo.

Khi pháp luật "gọi tên", chấm dứt kỷ nguyên "vô can"

Sự vô trách nhiệm của một bộ phận người nổi tiếng nêu trên xuất phát từ những "lỗ hổng" của Luật Quảng cáo 2012. Ra đời khi thị trường quảng cáo số còn sơ khai, luật cũ hoàn toàn không có khái niệm về "người có ảnh hưởng" hay "người chuyển tải sản phẩm quảng cáo", khiến họ trở thành "đối tượng không tên" trong luật.

Vì không có định danh, Luật Quảng cáo 2012 cũng không quy định bất kỳ nghĩa vụ pháp lý cụ thể nào mà một KOL phải thực hiện trước khi nhận quảng cáo.

Chính điều này đã gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong việc xác định và xử lý vi phạm, đồng thời là nguồn gốc của những lời bào chữa phổ biến như "tôi bị lừa", "tôi không biết", "tôi tin vào nhãn hàng" trong các vụ việc đã xảy ra.

Nhìn nhận vấn đề này, bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Phó cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử (Bộ VH, TT&DL) cho biết, chính khoảng trống pháp lý này khiến nhiều người nổi tiếng cho rằng họ không bị ràng buộc bởi quy định, dẫn đến quảng cáo tràn lan, thiếu trách nhiệm, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Tuy nhiên, từ ngày 1/1/2026, khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo (Luật Quảng cáo 2025) có hiệu lực, mọi chuyện sẽ thay đổi. Luật mới đã chính thức định danh "Người chuyển tải sản phẩm quảng cáo" tại Khoản 8 Điều 2, đưa KOLs từ "vùng xám" ra ánh sáng pháp luật. Cùng với đó là hàng loạt nghĩa vụ bắt buộc được quy định tại Điều 15a để siết lại hoạt động này.

Theo đó, KOLs phải chịu trách nhiệm trực tiếp trước pháp luật, bắt buộc phải xác minh độ tin cậy của người quảng cáo và kiểm tra tài liệu liên quan đến sản phẩm. Những quy định này đã thiết lập một cơ chế trách nhiệm trực tiếp, buộc người nổi tiếng phải chia sẻ gánh nặng pháp lý với nhãn hàng. Lời bào chữa "tôi không biết" giờ đây sẽ trở thành bằng chứng của việc không hoàn thành nghĩa vụ pháp lý.

Bà Huyền khẳng định, thời gian tới, cơ quan quản lý sẽ tăng cường giám sát, kiểm tra và xử lý vi phạm dựa trên các quy định mới nhằm đảm bảo các thông điệp quảng cáo phải trung thực, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

"Trải nghiệm cá nhân" không còn là "kim bài miễn tử" cho quảng cáo sai sự thật

Một trong những thay đổi cốt lõi của luật mới là định hình lại ranh giới mong manh giữa "trải nghiệm cá nhân" và cam kết quảng cáo tại Điều 15a.

Đặc biệt, luật mới quy định rõ, trường hợp chưa sử dụng hoặc chưa hiểu rõ về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thì không được giới thiệu về sản phẩm. Quy định này như một nhát dao sắc bén, cắt đứt kỷ nguyên của "review ảo" và khiến tấm lá chắn "trải nghiệm cá nhân" không còn là nơi trú ẩn an toàn cho những tuyên bố sai sự thật.

Lời quảng cáo "1 viên bằng cả đĩa rau" của Hằng Du Mục hay Quang Linh Vlog, dù có thể được bao biện là "cảm nhận cá nhân", nhưng dưới góc độ luật mới, đó là một khẳng định về giá trị dinh dưỡng có thể định lượng, đòi hỏi phải có bằng chứng khoa học xác thực.

Tương tự, câu chuyện của MC Vân Hugo cũng là một bài học điển hình. Lời giải thích "quảng cáo dựa trên trải nghiệm cá nhân của con trai" sẽ không còn đứng vững.

Liên quan đến vấn đề này, Phó cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử Nguyễn Thị Thanh Huyền nhìn nhận, nhiều người cho rằng không bị ràng buộc bởi quy định pháp luật khi quảng cáo nên quảng cáo tràn lan, thiếu trách nhiệm, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Luật 2025 không cấm người nổi tiếng chia sẻ cảm nhận, nhưng nó vạch ra một lằn ranh đỏ: Không được phép biến trải nghiệm chủ quan thành một cam kết thương mại mang tính phổ quát nếu không có bằng chứng.

Với luật mới, gánh nặng chứng minh đã được đảo ngược. Thay vì cơ quan chức năng phải chứng minh người nổi tiếng "cố ý" sai phạm, chính họ sẽ phải xuất trình bằng chứng cho thấy mình đã hoàn thành nghĩa vụ xác minh và kiểm tra như luật định.

Các phương thức quảng cáo "thổi phồng" công dụng thực phẩm chức năng gây hiểu nhầm là thuốc chữa bệnh, như trường hợp của Hoàng Hường trong quá khứ, nếu diễn ra trong tương lai, sẽ vi phạm trực tiếp yêu cầu về tính trung thực, chính xác" của luật mới. Với vai trò kép vừa là chủ sở hữu, vừa là người quảng cáo, trách nhiệm pháp lý sẽ càng nặng nề hơn.

Sự thay đổi căn bản trong tư duy quản lý này được kỳ vọng sẽ thanh lọc và kiến tạo một hệ sinh thái quảng cáo minh bạch hơn. Hơn nữa, luật sư Nguyễn Thanh Hà lưu ý, người nổi tiếng cũng cần nhận thức rõ rằng dù không chịu trách nhiệm hình sự hay hành chính, nhưng họ vẫn có thể chịu trách nhiệm dân sự nếu hành vi quảng bá gây thiệt hại đến người tiêu dùng căn cứ theo Bộ luật Dân sự 2015 về trách nhiệm bồi thường ngoài hợp đồng.