Giữ hồn nông thôn giữa nhịp đô thị hóa

Sáng sớm, sương mỏng phủ lên bãi đất ven sông Cà Lồ. Tiếng nước chảy hòa vào tiếng gà gáy và tiếng máy tưới nhỏ giọt đều đặn.

Giữa cánh đồng hoa rực rỡ, chị Nguyễn Thị Hường - nông dân thôn Vân Nội, xã Phúc Thịnh cẩn thận cắt từng bông cúc chi vừa nở.

Khu đất này trước kia chỉ mọc cỏ dại, mùa mưa ngập úng, mùa nắng nứt nẻ giờ trở thành một phần của vành đai nông nghiệp sinh thái ven sông, nơi những người nông dân như chị Hường đang “gieo” lại màu xanh cho quê hương.

“Trước đây, chúng tôi chỉ trồng ngô, lạc, thu nhập bấp bênh. Giờ chuyển sang trồng hoa và rau hữu cơ, vừa đẹp cảnh quan, vừa có người mua tận nơi, mỗi sào cho thu nhập gấp ba, bốn lần,” chị Hường chia sẻ, nụ cười ánh lên niềm tự hào.

Từ những mảnh ruộng nhỏ lẻ, manh mún, giờ đây người dân Phúc Thịnh đang bước vào một cuộc chuyển đổi nông nghiệp - sinh thái - công nghệ đầy quyết tâm. Họ không chỉ thay đổi cách trồng trọt, mà còn thay đổi tư duy làm nông - coi nông nghiệp không chỉ là sản xuất, mà còn là lối sống bền vững giữa lòng đô thị hóa.

Phúc Thịnh nằm ở cửa ngõ phía Bắc Thủ đô, nơi giao thoa giữa những khu đô thị hiện đại và những cánh đồng ven sông Cà Lồ, đầm Vân Trì, đầm Sơn Du. Trong khi nhiều nơi đang dần bê tông hóa, Phúc Thịnh chọn cho mình một hướng đi khác: giữ đất nông nghiệp, phát triển nông nghiệp xanh, gắn sinh thái với kinh tế và du lịch.

Ngay từ đầu năm 2025, chính quyền xã đã bắt tay cùng các hợp tác xã, doanh nghiệp nông nghiệp và người dân để chuyển đổi cơ cấu cây trồng, hình thành vùng chuyên canh rau an toàn, hoa, cây ăn quả và mô hình nông nghiệp trải nghiệm phục vụ du lịch cuối tuần.

Chỉ sau vài tháng, hơn 50ha đất ven sông được cải tạo. Những bãi đất bỏ hoang năm nào giờ xanh mướt rau VietGAP, rực rỡ hoa cảnh và nặng trĩu quả chín.

Vành đai nông nghiệp ven sông - “lá phổi xanh” và sinh kế bền vững

Ông Nguyễn Văn Bằng, Chủ tịch UBND xã Phúc Thịnh nói: Chúng tôi không muốn Phúc Thịnh phát triển bằng cách san phẳng ruộng đồng để xây đô thị. Vành đai nông nghiệp ven sông chính là lựa chọn để phát triển hài hòa giữa con người, thiên nhiên kinh tế.

Theo Đề án phát triển của xã Phúc Thịnh, khu vực ven sông được quy hoạch thành ba vành đai nhỏ, mỗi vành đai mang một chức năng riêng nhưng liên kết hài hòa. Đầu tiên là vành đai bảo tồn và cảnh quan (0 - 50m) chỉ trồng cây bản địa và cây thủy sinh để chống xói lở, tạo cảnh quan sinh thái và hành lang an toàn dòng chảy;

Vành đai nông nghiệp công nghệ cao (50 - 200m) sẽ trồng rau, hoa, cây ăn quả ứng dụng tưới nhỏ giọt, phân bón hữu cơ, hạn chế hóa chất, bảo vệ đất và nước ngầm;

Vành đai trải nghiệm - du lịch nông nghiệp (200 - 500m): kết hợp khu tham quan, chụp ảnh, học làm nông nghiệp sạch và tổ chức phiên chợ xanh cuối tuần.

Dọc theo đó, những con đường ven sông được cải tạo thành đường hoa và đường dạo bộ, nối liền các thôn, tạo thành một không gian sinh hoạt cộng đồng xanh mát.

Nhiều doanh nghiệp du lịch đã khảo sát, lên ý tưởng cho mô hình “Một ngày làm nông dân ở Phúc Thịnh” - nơi du khách có thể tự tay gieo hạt, thu hoạch nông sản, và thưởng thức món ăn địa phương ngay bên bờ sông.

Công nghệ và chuyển đổi số bước vào ruộng đồng

Bước sang những thửa ruộng rau an toàn ở thôn Bắc Hồng, dễ dàng bắt gặp hình ảnh những người nông dân trẻ dùng điện thoại để quét mã QR, ghi nhật ký điện tử cho từng luống rau. Họ không chỉ “làm nông”, mà còn đang “làm dữ liệu”.

Ông Nguyễn Tuấn Hồng, Giám đốc Hợp tác xã Rau an toàn Bắc Hồng chia sẻ: Chúng tôi đang xây dựng nhà sơ chế và kho mát nhỏ, đồng thời ứng dụng nhật ký điện tử, mã QR truy xuất nguồn gốc để minh bạch sản phẩm.

"Người dân thành phố có thể đặt hàng online, cuối tuần đưa trẻ về trải nghiệm và mua nông sản ngay tại vườn. Nông nghiệp giờ không chỉ là cái cày và mảnh ruộng mà là sự kết hợp giữa công nghệ, du lịch và văn hóa tiêu dùng mới", ông Hồng nói.

Nhờ chuyển đổi số, sản phẩm nông nghiệp Phúc Thịnh có thể vươn xa hơn, kết nối trực tiếp với người tiêu dùng, rút ngắn chuỗi trung gian và tăng lợi nhuận cho nông dân.

Cùng lúc, dữ liệu vùng trồng, nhật ký canh tác và bản đồ số đất nông nghiệp đang được chính quyền xã xây dựng, tạo nền tảng cho quản lý minh bạch và phát triển bền vững.

Theo Bí thư Đảng ủy xã Hoàng Hải Đăng, phát triển nông nghiệp sinh thái ven sông không chỉ là bài toán kinh tế, mà còn là câu chuyện văn hóa.

"Phúc Thịnh không chỉ giữ đất cho nông nghiệp, mà còn giữ hồn nông thôn trong lòng đô thị mới. Khi nông nghiệp xanh, con người cũng xanh, xanh trong lối sống, trong tư duy và trong cách nhìn về giá trị đất đai", ông Đăng nói.

Xã cũng xác định vành đai nông nghiệp ven sông là “trụ đỡ bản sắc” trong quá trình quy hoạch đô thị. Song song với phủ kín quy hoạch phân khu N5, N7, địa phương đặc biệt coi trọng quản lý đất bãi ven sông, phân vùng rõ ràng cho sản xuất, du lịch và bảo tồn sinh thái.

Những diện tích phù hợp sẽ được đấu giá hoặc cho thuê công khai để canh tác theo mô hình nông nghiệp tổng hợp, trải nghiệm; phần còn lại được bàn giao cho đơn vị hạ tầng quản lý theo quy hoạch.

“Chúng tôi muốn biến lợi thế ven sông thành lợi thế cạnh tranh, tạo nguồn thu cho đầu tư công, nhưng vẫn bảo tồn không gian xanh - mặt nước”, ông Bằng nhấn mạnh.

Với diện tích tự nhiên hơn 42,6km² và dân số khoảng 90 nghìn người, Phúc Thịnh nằm trên trục động lực Nhật Tân - Nội Bài, kết nối Thủ đô với các tỉnh phía Bắc và sân bay quốc tế Nội Bài.

Lợi thế địa lý này giúp xã vừa có điều kiện phát triển trung tâm tài chính, thương mại, logistics, vừa giữ được quỹ đất ven sông - đầm hồ thuận lợi để phát triển nông nghiệp sinh thái và cảnh quan.

Theo quy hoạch đến năm 2030, xã Phúc Thịnh sẽ mở rộng diện tích vùng nông nghiệp ven sông lên 120ha, phát triển cụm nông nghiệp xanh - du lịch sinh thái gắn với tuyến đường ven sông Cà Lồ.

Cùng với đó, xã sẽ đầu tư hệ thống giao thông nội đồng, thủy lợi nhỏ, điện - nước phục vụ sản xuất, khuyến khích mô hình nông nghiệp trải nghiệm, nông nghiệp dịch vụ sinh thái tổng hợp tại ven đầm Vân Trì, đầm Sơn Du, sông Cà Lồ - hình thành điểm đến cuối tuần cho người dân Thủ đô, kết hợp giáo dục môi trường và văn hóa làng nghề.

Các sản phẩm OCOP 3–5 sao, nông sản hữu cơ, rau củ quả sạch, hoa, cây cảnh và dược liệu bản địa sẽ được chuẩn hóa chất lượng, gắn với xúc tiến thương mại và truy xuất nguồn gốc điện tử. Thanh toán không tiền mặt, bản đồ số vùng trồng, dữ liệu tiêu thụ sẽ là phần không thể thiếu trong hành trình hiện đại hóa nông nghiệp Phúc Thịnh.

Chiều xuống, những hàng cây bên bờ sông Cà Lồ ánh lên màu nắng mật ong. Chị Hường lại cùng vài người bạn trong hợp tác xã chụp vội vài tấm ảnh gửi cho khách đặt hoa ở nội đô.

Ở một góc khác, nhóm học sinh một trường tiểu học đang háo hức tham gia buổi “học làm nông dân”, được hướng dẫn trồng rau, nhổ cỏ, tưới nước, cười vang giữa đồng.

Những hình ảnh giản dị mà tươi mới ấy chính là minh chứng sống động cho hành trình hồi sinh vùng ven sông. Từ những bãi bồi hoang hóa, Phúc Thịnh đang từng bước viết nên câu chuyện về một vành đai xanh bền vững, nơi người dân không chỉ làm nông mà còn làm du lịch, làm công nghệ, làm văn hóa.

“Khi người dân được sống trong môi trường xanh, được làm nông nghiệp sạch và thấy rõ giá trị của đất quê mình - đó mới là phát triển bền vững nhất”, ông Nguyễn Văn Bằng khẳng định.