Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, đó là sức mạnh của sứ mệnh "đi trước, mở đường", tạo ra những đột phá hạ tầng quốc gia.

Trong cuộc phỏng vấn nhân dịp đặc biệt này, Bộ trưởng Trần Hồng Minh đã chia sẻ những đánh giá sâu sắc về vai trò lịch sử của ngành GTVT, cơ hội và thách thức khi hợp nhất với Bộ Xây dựng; Tầm nhìn tích hợp chuyển đổi số - chuyển đổi xanh - hạ tầng thông minh để kiến tạo sự phát triển nhanh, bền vững.

Thưa Bộ trưởng, ông đánh giá như thế nào về vai trò lịch sử và những đóng góp nổi bật của ngành GTVT trong suốt 80 năm qua đối với sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước?

Trong suốt 80 năm qua, ngành Giao thông vận tải không chỉ là lực lượng đi trước mở đường mà còn là lực lượng tiên phong trong công cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc, cũng như kiến thiết, phát triển đất nước trong thời bình.

Từ khi thành lập Bộ Giao thông công chính năm 1945, ngành đã xác lập một sứ mệnh không thể thay thế, như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: "Giao thông là mạch máu của tổ chức. Giao thông tốt thì mọi việc dễ dàng, giao thông xấu thì mọi việc đình trệ".

Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, những cán bộ, công nhân, kỹ sư ngành GTVT đã "sống bám cầu đường, chết kiên cường dũng cảm", mở ra những tuyến vận tải chiến lược như đường 1B, đường Trường Sơn, đường Hồ Chí Minh trên biển.

Họ không chỉ gánh trên vai những chuyến hàng viện trợ, mà còn chở cả khát vọng thống nhất non sông. Những biểu tượng như Ngã ba Đồng Lộc, Truông Bồn, đường 20 Quyết Thắng... mãi là biểu tượng hào hùng trong sử sách.

Sau chiến tranh, ngành lại là lực lượng xung kích trong khôi phục đất nước, từ vận hành lại đường sắt Thống Nhất, quốc lộ 1A, xây mới cầu Thăng Long, cầu Chương Dương…

Giai đoạn sau thống nhất, đặc biệt từ thời kỳ Đổi mới (từ năm 1986), ngành GTVT bắt đầu chuyển hướng từ phục vụ chiến tranh sang phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Các chương trình phát triển hạ tầng giao thông quốc gia được khởi động, với nhiều công trình mang tính biểu tượng như cầu Mỹ Thuận, cầu Bãi Cháy, hầm đường bộ Hải Vân… thể hiện năng lực tự chủ và sức sáng tạo của đội ngũ kỹ sư, công nhân trong nước.

Từ năm 2000 đến nay là giai đoạn bứt phá, khi ngành GTVT tập trung đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, trong đó nổi bật là mạng lưới đường cao tốc quốc gia, cảng biển nước sâu, sân bay quốc tế, các tuyến đường sắt đô thị.

Việc triển khai các dự án trọng điểm như đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông, Cảng hàng không quốc tế Long Thành, tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông… đã đưa ngành GTVT Việt Nam tiệm cận chuẩn khu vực, góp phần cải thiện rõ rệt năng lực vận tải, giảm chi phí logistics và tăng sức cạnh tranh nền kinh tế.

Ngoài hạ tầng, tư duy quản lý trong ngành cũng thay đổi sâu sắc, từ chủ yếu bao cấp sang cơ chế thị trường, khuyến khích đầu tư tư nhân, đẩy mạnh xã hội hóa và ứng dụng công nghệ cao trong vận hành. Chính điều này đã tạo động lực lớn cho sự chuyển mình toàn diện của ngành GTVT trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Có thể nói, GTVT luôn là một trong những ngành đi đầu trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế.

Với những đóng góp không ngơi nghỉ, từ "giao thông trên chiến hào" tới vận hành những siêu dự án quốc gia, ngành GTVT xứng đáng là biểu tượng của ý chí Việt Nam - bền bỉ, sáng tạo và dấn thân, là trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển hạ tầng và kinh tế đất nước.

Sau khi hợp nhất Bộ GTVT và Bộ Xây dựng, Bộ trưởng nhận thấy những thay đổi lớn nhất là gì?

Việc hợp nhất hai bộ có chức năng quản lý nhà nước về hạ tầng là giao thông và xây dựng đánh dấu bước đi chiến lược trong tinh gọn tổ chức bộ máy, đồng thời nâng cao năng lực điều hành và phối hợp chính sách phát triển hạ tầng một cách đồng bộ, hiện đại.

Ngay sau khi hợp nhất, thay đổi lớn nhất mà chúng tôi cảm nhận được là sự thay đổi về tư duy quản lý và cách tiếp cận chính sách theo hướng tổng thể, liên thông và lấy hiệu quả phát triển làm trung tâm.

Việc đưa hai ngành kỹ thuật lớn vốn có hệ thống chính sách, quy chuẩn, quy trình đặc thù về cùng một "mái nhà" tất yếu sẽ có những khác biệt trong quản lý, phương pháp tiếp cận và cả trong tổ chức thực thi.

Tuy nhiên, thay vì nhìn nhận đó là mâu thuẫn, chúng tôi coi đó là một quá trình điều hòa để kiến tạo sức mạnh tổng hợp. Giải pháp trước tiên là phải phân định rõ ràng vai trò, trách nhiệm của từng đơn vị chuyên môn và thiết lập quy trình phối hợp chuẩn hóa, minh bạch.

Quan trọng hơn cả là chúng tôi chú trọng xây dựng văn hóa công vụ. Văn hóa đó phải dựa trên nguyên tắc phục vụ người dân và doanh nghiệp, coi hiệu quả cuối cùng là tiêu chí cao nhất trong điều hành chính sách.

Khi mọi người cùng nhìn về một mục tiêu chung thì khác biệt sẽ trở thành bổ trợ và sự hợp nhất sẽ là cơ hội lớn để tạo ra những bước đột phá về thể chế, đầu tư và phát triển.

Chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, hạ tầng thông minh… là các xu thế thời đại và không nằm ngoài những định hướng lớn của 4 nghị quyết trụ cột của Đảng, Bộ Xây dựng sẽ thực hiện nhiệm vụ này như thế nào?

Sau hợp nhất, Bộ Xây dựng có điều kiện để triển khai chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và phát triển hạ tầng thông minh một cách tổng thể, đồng bộ, xuyên suốt từ quy hoạch - thiết kế - đầu tư - xây dựng - vận hành.

Về chuyển đổi số, chúng đang xây dựng nền tảng tích hợp dữ liệu hạ tầng kỹ thuật và giao thông quốc gia, kết nối liên thông giữa hệ thống quy hoạch xây dựng, mạng lưới giao thông, hệ thống quản lý đô thị, công trình công cộng, logistics… Ứng dụng BIM, bản đồ số, IoT vào quản lý, vận hành, bảo trì các công trình kết cấu hạ tầng.

Về chuyển đổi xanh, các công trình giao thông và xây dựng sẽ tích hợp tiêu chuẩn xanh ngay từ thiết kế: Sử dụng vật liệu tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, kết nối năng lượng tái tạo, xử lý nước thải và rác thải tuần hoàn. Mỗi công trình lớn đều phải gắn với chỉ số môi trường, tác động khí hậu và khả năng chống chịu thiên tai.

Về hạ tầng thông minh, Bộ sẽ thúc đẩy triển khai các mô hình đô thị thông minh, nhà ga - sân bay - bến cảng thông minh, giao thông tích hợp dữ liệu thời gian thực, ứng dụng AI vào điều phối vận tải, điều khiển đèn giao thông, thu phí không dừng, phát hiện điểm tắc nghẽn, hạ tầng cảnh báo thiên tai...

Đặc biệt, với các siêu dự án như sân bay Long Thành, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, các tuyến metro và cao tốc Bắc - Nam, Bộ yêu cầu tích hợp cả ba yếu tố trên trong suốt quá trình chuẩn bị đầu tư - thiết kế - thi công - vận hành, nhằm không chỉ xây dựng công trình hiện đại, mà còn tạo lập một nền hạ tầng thông minh - xanh - số hóa, phục vụ phát triển bền vững đất nước.

Nhân dịp 80 năm ngày truyền thống ngành GTVT, Bộ trưởng có điều gì muốn nhắn gửi đến các thế hệ cán bộ, kỹ sư, công nhân của ngành giao thông - xây dựng?

Trước hết, cho phép tôi được bày tỏ sự tri ân sâu sắc đến các thế hệ cán bộ, kỹ sư, công nhân, người lao động của ngành GTVT - những người đã gắn bó, hy sinh, cống hiến không mệt mỏi suốt 80 năm qua để mở đường, giữ đường, xây cầu, làm vận tải, góp phần tạo nên diện mạo mới cho đất nước và nuôi dưỡng "mạch máu" của nền kinh tế.

Nhân dịp đặc biệt này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới những người lao động thầm lặng - những kỹ sư, công nhân, ngày đêm bám trụ nơi công trường, dưới lòng đất, giữa sông sâu, đèo cao, nơi biển đảo, biên cương hay giữa lòng đô thị; những cán bộ quản lý, kỹ thuật làm việc xuyên đêm ngày để hoàn thiện thủ tục đưa các dự án vào vận hành, khai thác. Họ là biểu tượng của tinh thần "đi trước mở đường - dấn thân và tận hiến" của ngành Giao thông, nay là ngành Xây dựng. Có thể họ không có tên trong sách vở, không xuất hiện trên bục vinh danh, nhưng mồ hôi, trí tuệ và thậm chí cả máu xương của họ đã hòa vào từng công trình lớn nhỏ trên khắp dải đất hình chữ S này.

Khi hai ngành GTVT - Xây dựng đã về cùng một mái nhà chung, tôi mong rằng chúng ta sẽ không chỉ tiếp nối truyền thống, mà còn viết tiếp một chương mới với khát vọng lớn hơn, tầm nhìn xa hơn - nơi hạ tầng không chỉ đáp ứng nhu cầu, mà còn dẫn dắt sự phát triển, nâng cao chất lượng sống, đảm bảo an sinh, bảo vệ môi trường và hội nhập quốc tế.

Hãy giữ vững tinh thần tiên phong của người GTVT, không ngại gian khó, không dừng bước trước thử thách, và luôn sẵn sàng "đi trước mở đường" trong kỷ nguyên vươn mình của đất nước.

Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!