Ngày 10/12, Hội nghị quốc tế ngành hàng không lần thứ 3 với chủ đề Aviation Future: Challenges and Solutions - AFCS 2025 (tạm dịch Tương lai hàng không: Thách thức và giải pháp) do Học viện Hàng không Việt Nam chủ trì, khai mạc tại TP.HCM.

5 thách thức định hình lại hàng không toàn cầu

Sự kiện thu hút hàng trăm chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý hàng không đến từ nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ như Đức, Thổ Nhĩ Kỳ, Singapore, Canada, Úc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ và Đài Loan (Trung Quốc). Hơn 120 bài báo khoa học được trình bày tại 40 phiên thảo luận chuyên đề trong hai ngày, phản ánh đầy đủ bức tranh chuyển động nhanh của ngành hàng không thế giới.

Ông Hồ Minh Tấn, Phó cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam nhận định, ngành hàng không hậu Covid-19 đang ở giai đoạn "vừa phục hồi, vừa chuyển đổi mạnh mẽ". Không còn là phương thức vận tải đơn thuần, hàng không ngày nay là "mạch máu của nền kinh tế toàn cầu", gắn chặt với thương mại, du lịch và đầu tư quốc tế.

Dù phục hồi nhanh, ngành vẫn đối mặt 5 thách thức mang tính toàn cầu. Thứ nhất, an toàn bay ngày càng phức tạp. Lưu lượng bay thương mại tăng mạnh, cùng trực thăng, drone, hàng không đô thị và các chuyến bay chở hàng đang gây sức ép lớn lên hạ tầng quản lý không lưu, đòi hỏi mô hình phân tách không phận tiên tiến hơn.

Thứ hai, an ninh mạng trở thành mối đe dọa hiện hữu. Các hệ thống số hóa sâu khiến hàng không dễ tổn thương. Tấn công mạng có thể gây gián đoạn chuyến bay, mất an toàn khai thác hoặc làm rò rỉ dữ liệu quy mô lớn. "An toàn số chính là an toàn hàng không", ông Tấn nhấn mạnh.

Thứ ba, sức ép môi trường và giảm phát thải carbon. Ngành chịu nhiều yêu cầu quốc tế về giảm khí thải, tiếng ồn và nhiên liệu hóa thạch, trong khi nhu cầu đi lại vẫn tiếp tục tăng.

Thứ tư, thiếu hụt nhân lực toàn cầu. Nguồn nhân lực khan hiếm ở mọi vị trí như phi công, kỹ sư, kiểm soát viên không lưu, chuyên gia an toàn, an ninh mạng…

Thứ năm, bất định kinh tế và căng thẳng địa chính trị. Điều này đòi hỏi ngành phải linh hoạt hơn trong quản trị rủi ro, chuỗi cung ứng và khai thác mạng bay.

Cơ hội: Chuyển đổi số và hàng không xanh

Theo chuyên gia, bên cạnh thách thức, hàng không đang đứng trước cơ hội phát triển lớn chưa từng có nhờ công nghệ. AI, dữ liệu lớn, tự động hóa, mô phỏng, sân bay thông minh đang giúp tối ưu vận hành, giảm chậm chuyến, tiết kiệm nhiên liệu và cải thiện trải nghiệm hành khách.

Hệ thống điều hành bay thông minh có thể nâng cao năng lực khai thác và phát triển bền vững đang trở thành động lực đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, thay vì chỉ là khẩu hiệu môi trường.

Cùng đó, xu hướng hàng không xanh, nhiên liệu SAF, máy bay điện cho đường bay ngắn, máy bay hydro cho tương lai đang trở thành động lực đổi mới mạnh mẽ. Khối vật liệu siêu nhẹ, động cơ thế hệ mới và quy trình vận hành bền vững hứa hẹn thay đổi toàn diện công nghệ bay.

Tăng trưởng mạnh tại châu Á, Trung Đông và Việt Nam cũng mở ra cơ hội liên kết đào tạo, chuyển giao công nghệ và chia sẻ kinh nghiệm giữa các thị trường. Dù vây, con người, nguồn nhân lực vẫn là yếu tố then chốt.

Ông Hồ Minh Tấn cho rằng, "máy bay có thể mua được, công nghệ có thể đầu tư, nhưng con người mới là tài sản chiến lược". Hàng không hiện đại đòi hỏi không chỉ kiến thức kỹ thuật mà còn tư duy hệ thống, kỹ năng lãnh đạo, làm việc nhóm, ra quyết định và đặc biệt là hiểu biết về công nghệ số.

Đây cũng là ngành có áp lực đặc thù: Môi trường "zero-error", ca trực kéo dài, yêu cầu kỷ luật nghiêm ngặt. Vì vậy, quản trị mệt mỏi, chăm sóc sức khỏe tinh thần và xây dựng văn hóa an toàn là trụ cột quan trọng của quản lý nhân sự.

Việc học tập suốt đời và đào tạo linh hoạt, kết hợp trực tuyến, mô phỏng, AI cũng trở thành yêu cầu bắt buộc khi công nghệ và quy chuẩn thay đổi liên tục. Hàng không là ngành toàn cầu, và an toàn chỉ có thể được bảo đảm thông qua hợp tác quốc tế.

PGS.TS SzeKee Koh (Singapore Institute of Technology) chia sẻ kinh nghiệm Singapore xây dựng hệ sinh thái đào tạo gắn kết giữa Nhà nước - doanh nghiệp - trường đại học, giúp sinh viên được trải nghiệm thực tế trong ngành ngay từ khi còn học. Đây là lợi thế giữ Singapore ở nhóm dẫn đầu khu vực.

Theo ông, hệ sinh thái giáo dục tập trung việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời hỗ trợ các giải pháp thiết thực để duy trì ngành hàng không an toàn, bền vững.

Sinh viên tốt nghiệp đến từ Chương trình Quản lý Hàng không của Singapore được cung cấp và đào tạo sử dụng những ứng dụng toàn diện trong nhiều lĩnh vực quan trọng, bao gồm quản lý hàng không, vận hành sân bay, an toàn hàng không, tính bền vững, kinh tế, và công nghệ chuyển đổi số... Đặc biệt, sinh viên được tạo điều kiện làm việc trực tiếp với ngành hàng không, trải nghiệm những vấn đề thực tế trong lĩnh vực của họ.

Theo TS Nguyễn Thị Hải Hằng, Giám đốc Học viện Hàng không Việt Nam, Chủ tịch danh dự AFCS 2025, hội nghị năm nay hướng đến tăng cường kết nối Việt Nam với mạng lưới đào tạo và nghiên cứu hàng không toàn cầu. Sự kiện là cầu nối giữa nhà khoa học, sinh viên, doanh nghiệp, tạo nền tảng hình thành các nhóm nghiên cứu liên ngành, thúc đẩy hợp tác chuyển giao công nghệ và phát triển bền vững.

Bà nhấn mạnh, AFCS 2025 không chỉ là diễn đàn học thuật, mà còn góp phần nâng cao năng lực nhân lực - yếu tố được coi là chìa khóa giúp ngành hàng không Việt Nam bắt kịp xu hướng thế giới trong giai đoạn tăng tốc chuyển đổi.

Học viện Hàng không Việt Nam hợp tác chiến lược với Đại học Hàng không dân dụng Trung Quốc

Sáng 29/9 tại Thiên Tân (Trung Quốc), Học viện Hàng không Việt Nam (VAA) và Đại học Hàng không Dân dụng Trung Quốc (CAUC) ký thỏa thuận hợp tác chiến lược trong đào tạo, nghiên cứu khoa học và trao đổi học thuật.