Làm rõ khái niệm đô thị trong mô hình chính quyền hai cấp

Phát biểu tại cuộc họp, Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh, trong thời gian qua, Bộ Xây dựng đã rất nỗ lực để hoàn thiện các dự thảo Luật, Dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị. Đây là những nội dung liên quan đến nhiều lĩnh vực, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh đề nghị các cơ quan chuyên môn làm rõ các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn trong việc điều chỉnh, sửa đổi các quy định pháp luật.

Theo Bộ trưởng, sau khi triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nhiều địa phương đã gửi kiến nghị đề nghị Bộ Xây dựng hỗ trợ tháo gỡ vướng mắc trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, đặc biệt là trong công tác chuẩn bị đầu tư công. Trong đó, vấn đề quy hoạch được xem là khâu đầu tiên và quan trọng, bao gồm quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn, quy hoạch vùng và quy hoạch chuyên ngành.

Thực tế hiện nay cho thấy, nhiều xã/phường đã được sáp nhập để hình thành các đơn vị hành chính mới, tạo ra không gian phát triển rộng lớn hơn. Điều này đòi hỏi phải có cách tiếp cận mới trong việc xác định khái niệm và phân loại đô thị một cách hợp lý, từ trung ương đến địa phương.

Bộ trưởng đề nghị các cơ quan chuyên môn tập trung làm rõ các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn để phục vụ việc điều chỉnh, sửa đổi các quy định pháp luật, bảo đảm phù hợp với yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Bộ trưởng đặc biệt nhấn mạnh, các quy định pháp luật cần phải thể hiện rõ tính định hướng cũng như tinh thần kiến tạo, phát triển hệ thống các đô thị Việt Nam tiên tiến, hiện đại, ứng dụng chuyển đổi số, phát triển thông minh. Đồng thời, cụ thể hóa các yêu cầu phát triển xanh, ứng phó biến đổi khí hậu thông qua các tiêu chuẩn rõ ràng, cụ thể.

3 nhóm tiêu chí chính để đánh giá phân loại đô thị

Báo cáo về việc xây dựng dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị, ông Trần Quốc Thái, Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) cho biết, việc sửa đổi, bổ sung quy định về phân loại đô thị được đặt ra trong bối cảnh cả nước đang triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp và sáp nhập tỉnh/thành phố.

Ông Trần Quốc Thái, Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) phát biểu tại cuộc họp.

Tại nhiều địa phương, các đơn vị hành chính cấp thành phố, thị xã trực thuộc tỉnh không còn tồn tại, thay vào đó chỉ còn cấp xã và phường. Thực trạng này đã ảnh hưởng đáng kể đến công tác quản lý hệ thống đô thị, đòi hỏi phải có những điều chỉnh phù hợp về mặt pháp lý và quy hoạch.

Qua thời gian thực hiện mô hình mới, các địa phương thường xuyên đặt câu hỏi về việc liệu còn khái niệm "đô thị" hay không và nếu còn thì tiêu chí, tiêu chuẩn nào sẽ được áp dụng để xác định và phát triển đô thị.

Trước thực tế đó, Cục Phát triển đô thị đã nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về phân loại đô thị cả về các tiêu chí phân loại và hệ thống các loại đô thị.

Theo ông Thái, dự thảo đề xuất 3 nhóm tiêu chí chính để đánh giá phân loại đô thị, đó là: Vai trò, vị trí và chức năng; Mức độ đô thị hóa; Trình độ phát triển hạ tầng và không gian kiến trúc cảnh quan.

Các tiêu chí được sửa đổi, bổ sung theo hướng kế thừa các tiêu chí đã thực hiện hiệu quả trong thời gian qua, đồng thời cũng tiếp nhận những xu hướng phát triển đô thị mới trên thế giới là phát triển đô thị tăng trưởng xanh, đô thị thông minh và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Bên cạnh đó, các tiêu chí được điều chỉnh theo 6 vùng kinh tế, có tính đến hệ số theo vùng miền. Riêng các đô thị có điều kiện đặc thù như khu vực biên giới, trọng yếu về quốc phòng, an ninh năng lượng… sẽ được xem xét áp dụng cơ chế đặc thù, do đặc điểm không thể phát triển như các đô thị thông thường.

Về việc sắp xếp hệ thống các loại đô thị, hiện nay, hệ thống đô thị sau sắp xếp còn lại 6 thành phố trực thuộc trung ương, được phân thành hai loại: Thành phố loại đặc biệt (Hà Nội và TP.HCM) và các thành phố loại I. Qua rà soát, các đô thị này được đánh giá là phù hợp với thực tiễn nên đề xuất giữ nguyên.

Dự thảo cũng quy định rõ, đến năm 2030, tất cả các phường mới thành lập hoặc xã chuyển thành phường đều phải hoàn thiện các điều kiện hạ tầng cơ bản, đặc biệt là hạ tầng xã hội như trường học, không gian vui chơi, thiết chế văn hóa…

Ngoài những điểm mới trên, dự thảo cũng thể hiện rõ quan điểm phân cấp theo đó: Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận đô thị loại đặc biệt; Bộ trưởng Bộ Xây dựng có thẩm quyền với đô thị loại I; còn các đô thị loại II, III, IV sẽ do Chủ tịch UBND tỉnh quyết định công nhận.

Rút ngắn quy trình, tinh giản nhiệm vụ lập quy hoạch

Báo cáo về dự thảo Luật Quy hoạch đô thị và Nông thôn sửa đổi, bà Trần Thu Hằng, Vụ trưởng Vụ Quy hoạch - Kiến trúc cho biết, trong bối cảnh Luật Quy hoạch, Luật Đất đai và Luật Xây dựng đang sửa đổi, bổ sung; Luật Quy hoạch đô thị và Nông thôn cũng điều chỉnh một số điều để đảm bảo tính tương thích, làm rõ mối quan hệ quy hoạch đô thị nông thôn với các quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch sử dụng đất và các quy hoạch chuyên ngành có liên quan.

Bà Trần Thu Hằng, Vụ trưởng Vụ Quy hoạch - Kiến trúc cho biết, nội dung kế thừa và chuyển tiếp các quy hoạch đã được phê duyệt sẽ được làm rõ, đảm bảo tính liên tục và ổn định.

Theo nội dung dự thảo, tổng cộng có 25 điều được sửa đổi, bổ sung; 2 điều bị bãi bỏ và 32 điều được giữ nguyên. Những điều chỉnh này nhằm phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, trong đó phạm vi và đối tượng lập quy hoạch được xác định theo chức năng, vai trò thực tiễn thay vì dựa vào đơn vị hành chính như trước đây (thành phố, thị xã, thị trấn).

Chia sẻ tại cuộc họp, bà Hằng cho biết, trước đây quy trình quy hoạch thường trải qua 3 cấp: Quy hoạch chung, quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết. Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ số và hệ thống dữ liệu ngày càng đầy đủ, có thể tích hợp nội dung phân khu vào quy hoạch chung, từ đó chỉ còn 2 cấp: Quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết.

Dự thảo cũng mở rộng thẩm quyền cho UBND cấp tỉnh, cho phép căn cứ vào năng lực của các đơn vị hành chính cấp xã/phường để phân cấp, ủy quyền hoặc trực tiếp phê duyệt các quy hoạch phân khu chi tiết trên địa bàn. Đây là bước đi quan trọng nhằm tăng tính chủ động cho địa phương trong công tác quy hoạch.

Hiện nay, với hệ thống 902 đô thị đã được xác lập, các quy hoạch đô thị cơ bản đã phủ kín. Tuy nhiên, nếu phạm vi, không gian và công cụ lập quy hoạch thay đổi, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thu hút đầu tư.

Vì vậy, trong dự thảo lần này, nội dung kế thừa và chuyển tiếp các quy hoạch đã được phê duyệt sẽ được làm rõ, đảm bảo tính liên tục và ổn định trong quá trình triển khai.

Một thủ tục hành chính từ giai đoạn chuẩn bị đến khởi công

Ông Lê Quyết Tiến, Cục trưởng Cục kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng cho biết, dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) đang được hoàn thiện nhằm thay thế Luật Xây dựng năm 2014. Dự thảo lần này có quy mô điều chỉnh lớn, với tổng cộng 141/168 điều được sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ.

Ông Lê Quyết Tiến, Cục trưởng Cục kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng.

Về nội dung sửa đổi, dự thảo tập trung vào việc phân loại dự án theo hình thức đầu tư (đầu tư công, PPP, đầu tư kinh doanh) thay vì theo nguồn vốn như trước, nhằm đảm bảo tính thống nhất với các luật về đầu tư.

Hình thức quản lý dự án cũng được tinh giản, chỉ còn hai loại: Ban quản lý đầu tư xây dựng và chủ đầu tư tổ chức quản lý dự án, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Đáng chú ý, dự thảo đề xuất không bắt buộc lập thiết kế cơ sở trong báo cáo nghiên cứu khả thi, cho phép sử dụng thiết kế kỹ thuật hoặc thiết kế FEED thay thế. Cơ quan chuyên môn về xây dựng sẽ chỉ kiểm soát các yếu tố liên quan đến an toàn, phòng cháy chữa cháy, quy chuẩn và quy hoạch, các nội dung còn lại giao cho chủ đầu tư và người quyết định đầu tư.

Về thiết kế xây dựng, cơ quan chuyên môn không thẩm định thiết kế triển khai sau thiết kế cơ sở, giao toàn quyền cho chủ đầu tư. Vai trò của tư vấn thiết kế và thẩm tra được nâng cao, đặc biệt trong các nội dung chuyên môn kỹ thuật.

Dự thảo cũng quy định miễn giấy phép xây dựng đối với các dự án đã được thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, các công trình còn lại sẽ được cấp phép trực tuyến trong tối đa 7 ngày.

Ngoài ra, các quy định về quản lý chi phí, hợp đồng xây dựng, nghiệm thu công trình và năng lực hoạt động xây dựng đều được sửa đổi theo hướng đơn giản hóa thủ tục, tăng tính linh hoạt và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Đặc biệt, Luật mới chỉ yêu cầu một thủ tục hành chính từ giai đoạn chuẩn bị đến khởi công, thay vì hai thủ tục như hiện hành, góp phần cải thiện môi trường đầu tư và giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

Kết luận tại cuộc họp, Bộ trưởng Trần Hồng Minh đánh giá cao nỗ lực của các đơn vị trong việc xây dựng, hoàn thiện các dự thảo Luật và Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Bộ trưởng yêu cầu tiếp tục rà soát kỹ lưỡng, đảm bảo tính đồng bộ giữa các Luật đang sửa đổi. Đồng thời, đề nghị các cơ quan chuyên môn tập trung làm rõ cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý, bám sát vào những vấn đề lớn còn vướng mắc, bất cập, chồng chéo trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Từ đó đề xuất những giải pháp mới, mang tính đột phá trong việc sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật.