Không gắn điều kiện dễ dẫn đến lạm dụng chính sách

Sáng 29/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng.

Quan tâm đến quy định Ngân hàng Nhà nước quyết định cho vay đặc biệt có tài sản đảm bảo và không có tài sản đảm bảo với lãi suất 0%, ĐBQH Trần Anh Tuấn (đoàn TP.HCM) đề nghị cân nhắc tăng mức lãi suất của khoản vay đặc biệt dao động từ 0-2% (dưới mức lãi suất chiết khấu) thông qua đánh giá mức độ tín nhiệm của các tổ chức tín dụng. Từ đó giúp mở rộng đối tượng được vay.

Trong khi đó, ĐBQH Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) cho rằng, lãi suất cho vay đặc biệt 0% là chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện vai trò Ngân hàng Nhà nước trong hỗ trợ các tổ chức tín dụng gặp khó khăn, nhằm giữ vững an toàn hệ thống tài chính ngân hàng.

Tuy nhiên, theo đại biểu, quy định cho vay lãi suất 0%/năm mà không gắn với các điều kiện cụ thể, có thể dẫn tới tình trạng lạm dụng chính sách, tạo ra rủi ro, tăng áp lực cho ngân sách quốc gia.

Mặt khác, quy định này có khả năng gây mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, ảnh hưởng đến hiệu quả xây dựng nguồn lực nhà nước, nếu không có cơ chế kiểm soát.

Từ đó, đại biểu đề nghị quy định rõ lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia.

Đồng thời, bổ sung cơ chế giám sát công khai, đánh giá hiệu quả việc sử dụng vốn vay đặc biệt này.

Đại biểu cho rằng việc luật hóa quy định quyền thu giữ tài sản đảm bảo của các tổ chức tín dụng là điểm mới tích cực, góp phần tháo gỡ các vướng mắc lớn trong xử lý tài sản đảm bảo, giảm tỷ lệ nợ xấu và nâng cao khả năng thu hồi nợ.

Tuy nhiên, đại biểu lo ngại việc cho phép các tổ chức tín dụng tự thu giữ tài sản đảm bảo mà không có quyết định của tòa án, trong một số trường hợp có thể xâm phạm quyền sở hữu hợp pháp của công dân cũng như quy tắc tôn trọng quyền tài sản.

Từ đó, đại biểu đề nghị chỉ nên thu giữ tài sản đảm bảo trong trường hợp bên đảm bảo có thỏa thuận rõ ràng trong hợp đồng, tài sản không bị tranh chấp và đang trong diện hợp pháp thu giữ. Đồng thời quy định cụ thể về cơ chế giám sát, quyền khiếu nại của bên đảm bảo.

Chỉ trường hợp rất đặc biệt mới cho vay lãi suất 0%

Giải trình ý kiến ĐBQH về điều chỉnh thẩm quyền cho vay đặc biệt không có tài sản đảm bảo lãi suất 0% từ Chính phủ về Ngân hàng Nhà nước, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng cho biết, tại Luật Các tổ chức tín dụng cũ đã quy định việc cho vay đặc biệt thực hiện theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Ngân hàng Nhà nước sẽ quy định về việc có tài sản đảm bảo hay không, có hay không có lãi suất.

Tuy nhiên, tại luật sửa đổi năm 2024, quá trình thảo luận và hoàn thiện dự thảo Luật đã đặt ra vấn đề đưa thẩm quyền cho vay đặc biệt không có tài sản đảm bảo, lãi suất 0% lên Thủ tướng Chính phủ.

Trước thực tiễn biến động của hệ thống các tổ chức tín dụng trên thế giới cũng như Việt Nam hiện nay, đòi hỏi cần phải có cơ chế xử lý nhanh các vấn đề. Đây là một trong các lý do để đề xuất chuyển quyền quyết định cho vay đặc biệt không có tài sản đảm bảo, lãi suất 0% cho Ngân hàng Nhà nước.

Theo Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, việc cho vay không có tài sản đảm bảo và lãi suất 0% không phải một việc thường xuyên liên tục, mà đây là trường hợp rất đặc biệt.

Trong Luật Các Tổ chức tín dụng năm 2024 đã đưa ra nhiều quy định để phát hiện từ sớm, từ xa các tổ chức tín dụng có vấn đề để đưa vào diện can thiệp sớm; trường hợp thiếu thanh khoản sẽ được vay từ Ngân hàng Nhà nước nhưng phải chịu lãi suất, không phải vừa vay đã được hưởng lãi suất 0%.

Bà cũng cho biết, không phải cứ cho vay đặc biệt là không có tài sản đảm bảo, tuy nhiên việc cho vay lãi suất 0% sẽ giúp các tổ chức tín dụng khó khăn sớm vượt qua.

Dẫn chứng năm 2022, hệ thống ngân hàng xảy ra tình trạng rút tiền hàng loạt ở một số ngân hàng, bấy giờ, Ngân hàng Nhà nước phải làm đêm, làm ngày rà soát hồ sơ cho vay của các tổ chức tín dụng để lấy tài sản đảm bảo (là các loại tài sản của các tổ chức tín dụng đầu tư vào giấy tờ có giá như trái phiếu, cổ phiếu…).

Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, các tổ chức tín dụng hoạt động chủ yếu là cho vay, do đó, tài sản đảm bảo sẽ là nợ phải đòi.

Về số lượng, tiêu chuẩn, điều kiện để vay đặc biệt, lãi suất 0%, không tài sản đảm bảo, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết không hẳn là các ngân hàng thuộc diện kiểm soát đặc biệt mới cho vay mà căn cứ thực tế diễn biến của mỗi ngân hàng.

Các vấn đề và rủi ro xảy ra nhiều khi không phải xuất phát từ yếu kém của các tổ chức tín dụng mà đôi khi do tin đồn, sự cố công nghệ… dẫn đến tình trạng rút tiền hàng loạt. Khi vấn đề này xảy ra cần phải xử lý rất nhanh.

Đối với quy định cho tổ chức tín dụng được thu giữ tài sản đảm bảo để xử lý nợ xấu, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, khi triển khai sẽ cho phép xử lý nợ xấu thuận lợi, hiệu quả hơn, bảo vệ được các tổ chức tín dụng cũng là bảo vệ người gửi tiền. Điều này cũng bảo vệ quyền thực thi hợp đồng, bảo vệ tài sản đảm bảo.

Bà cho biết, khi thu giữ tài sản đảm bảo yêu cầu các tổ chức tín dụng phải có quy trình nội bộ minh bạch, thể hiện theo đúng quy định pháp luật.