Mới chỉ là hoạt động lồng ghép

Kỹ năng sống, giáo dục giới tính và tâm lý học đường được xem là yếu tố nền tảng giúp học sinh phát triển toàn diện, không chỉ "giỏi chữ" mà còn biết cách ứng xử, bảo vệ bản thân và vượt qua áp lực.

Tuy nhiên, trong chương trình giáo dục phổ thông hiện nay, giáo dục kỹ năng sống chủ yếu lồng ghép trong các tiết học môn Giáo dục công dân, Ngữ văn, cùng các hoạt động tập thể.

Tại nhiều trường học ở Hà Nội, vào mỗi sáng thứ Hai hàng tuần, trong giờ sinh hoạt dưới cờ, Hiệu trưởng lựa chọn những chủ đề phù hợp để chia sẻ với toàn trường. Các nội dung tập trung gồm văn hóa ứng xử hàng ngày (chào hỏi, xin lỗi, cảm ơn), cách cư xử với bạn bè và người lớn theo tinh thần thanh lịch, văn minh, đúng với phẩm chất của học sinh Thủ đô.

Ngoài ra, các kỹ năng thiết yếu khác cũng được chú trọng như phòng chống lừa đảo trên không gian mạng, tai nạn thương tích, tham gia giao thông, phòng cháy chữa cháy, tác hại thuốc lá điện tử, bạo lực học đường... Giáo viên toàn trường tận dụng mọi cơ hội để lồng ghép giáo dục, phối hợp nhằm nâng cao kỹ năng cho học sinh.

Theo thầy Nguyễn Cao Cường, Hiệu trưởng Trường THCS Thái Thịnh (Đống Đa, Hà Nội), việc đưa nội dung dạy kỹ năng sống và giáo dục giới tính trở thành môn học bắt buộc trong nhà trường là đề xuất hay và cần thiết trong bối cảnh hiện nay.

Từ năm học trước, nhà trường duy trì Phòng tham vấn tâm lý học đường. Người trực tiếp tư vấn gồm các thầy cô được đào tạo chuyên môn cùng chuyên gia tâm lý do nhà trường mời hỗ trợ. Hoạt động được giáo viên và học sinh đặc biệt quan tâm. Có thời điểm, số lượng học sinh cần tư vấn quá lớn khiến phòng tham vấn quá tải.

"Trước nhiều nguy cơ xâm hại, mang thai ngoài ý muốn, lạm dụng mạng xã hội đối với trẻ em, đặc biệt là trẻ em gái, nhà trường tiếp cận giáo dục giới tính một cách trực diện. Hằng năm, các chuyên đề về sức khỏe sinh sản và giới tính được tổ chức với sự tham gia của chuyên gia giáo dục sức khỏe.

Nhà trường cũng phối hợp với phụ huynh qua các buổi họp để trao đổi về vai trò gia đình trong giáo dục và bảo vệ trẻ em, đặc biệt là nữ sinh, giúp phụ huynh đồng hành hiệu quả cùng con em", thầy Cường chia sẻ.

Hệ lụy thiếu kỹ năng sống và giới tính

Việc thiếu hụt giáo dục kỹ năng sống, giới tính và sức khỏe tâm thần để lại hậu quả rõ rệt trong đời sống học đường. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, mỗi năm có hàng trăm học sinh vị thành niên mang thai, hàng nghìn em gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần, trong đó không ít trường hợp dẫn đến tự tử.

Nhiều học sinh dù học tốt vẫn lúng túng khi bước ra đời vì thiếu kỹ năng tự lập, giao tiếp và giải quyết mâu thuẫn, những năng lực thiết yếu để thích nghi và trưởng thành.

Đáng lo hơn, không ít học sinh bị xâm hại trong trường học hoặc cộng đồng, nhưng do thiếu kiến thức và kỹ năng tự vệ, các em không nhận biết nguy cơ, không đủ bản lĩnh để phản kháng hay lên tiếng kịp thời. Những hệ lụy này ảnh hưởng trực tiếp đến thể chất, tinh thần học sinh, đồng thời là gánh nặng tâm lý cho gia đình và xã hội.

Trước những băn khoăn, lo lắng về khoảng trống trong giáo dục kỹ năng sống và giáo dục giới tính hiện nay, nhiều học sinh và phụ huynh mong muốn nhà trường có những giờ học bài bản, chính thức để giúp các em trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết.

Em Nguyễn Minh Anh, học sinh lớp 9 tại Hà Nội, chia sẻ: "Ở tuổi em, ai cũng tò mò nhưng không ai dám hỏi. Nếu được thầy cô dạy và chia sẻ thì sẽ tốt hơn là phải tự tìm hiểu trên mạng xã hội, nhiều khi sai lệch".

Còn chị Vũ Thu Hằng, phụ huynh có con gái học lớp 8 ở phường Cửa Nam, nói: "Phụ huynh chúng tôi đôi khi không biết cách trò chuyện với con về tâm sinh lý tuổi dậy thì. Nếu nhà trường có các giờ học kỹ năng sống và giáo dục giới tính, chúng tôi sẽ yên tâm hơn, vì con được hướng dẫn đúng cách, đúng người".

Cần nhìn thẳng vào thực tế để hành động

PGS.TS.BS Hồ Thị Kim Thanh, Trưởng bộ môn Y học gia đình, Đại học Y Hà Nội, Giám đốc Trung tâm Y học gia đình và Chăm sóc sức khỏe cộng đồng (Bệnh viện Đại học Y Hà Nội) nhận định: "Đã đến lúc chúng ta cần nhìn thẳng vào thực tế đáng báo động".

Theo bà, tỷ lệ nạo phá thai tại Việt Nam nằm trong nhóm cao nhất Đông Nam Á, trong đó khoảng 70% là ở nhóm tuổi vị thành niên, cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng trong giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản.

Nguyên nhân chính là học sinh chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng. Trong khi các em có nhu cầu tìm hiểu, thì cha mẹ và thầy cô thường né tránh vì cho rằng đây là vấn đề "nhạy cảm". Hậu quả là học sinh tự tìm kiếm thông tin trên mạng không chính thống, dẫn đến hiểu sai lệch.

"Không khó bắt gặp học sinh truy cập các trang web đen, xem phim 18+ vì tò mò nhưng không có người đáng tin cậy để hỏi hoặc chia sẻ", bà Thanh nói.

Theo bà Thanh, việc giảng dạy giáo dục giới tính trong nhà trường cần triển khai nghiêm túc, có hệ thống, với sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Giáo dục giới tính không chỉ nên lồng ghép mà cần được công nhận là bộ môn khoa học chính thức, có mục tiêu rõ ràng, nội dung phù hợp từng độ tuổi.

"Khi được học bài bản, học sinh sẽ biết chăm sóc bản thân, hình thành lối sống lành mạnh và xây dựng thái độ tích cực trong các mối quan hệ", bà nói.