Xây "cao tốc" thực thi chính sách an cư

Kỳ 1: Thần tốc khởi công nhiều dự án

Kỳ 2: Hai tháng xây "cao tốc" thực thi chính sách an cư

Chỉ trong hơn 2 tháng, từ chủ trương đến nghị quyết, tuyến "cao tốc chính sách"- Nghị quyết 201/2025 của Quốc hội thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội được ban hành. Đây là một hành trình tốc độ nhưng rất thận trọng.

Ưu tiên cao nhất cho nhu cầu cấp thiết

Nhớ lại thời điểm Nghị quyết 201 thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, cơ quan lập pháp phải xem xét khối lượng công việc kỷ lục.

Trong 35 ngày làm việc, Quốc hội thông qua 34 luật, 34 nghị quyết và cho ý kiến 6 dự án luật khác. Tính đến thời điểm đó, đây là con số kỷ lục về các dự luật, nghị quyết được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại một Kỳ họp.

Đặc biệt, thời điểm này, Quốc hội còn phải luận bàn, sửa đổi bổ sung Hiến pháp, cùng nhiều vấn đề quan trọng về sắp xếp bộ máy, địa giới hành chính.

Theo đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, giữa lúc bộn bề, Quốc hội vẫn thu xếp, dành thời gian thảo luận, thông qua nghị quyết riêng về nhà ở xã hội, thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến nhu cầu cấp thiết của người dân về chốn an cư.

Cùng quan điểm, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng, mọi chủ trương, chính sách của Đảng, hoạt động của Quốc hội, Chính phủ đều hướng đến mục tiêu chung là phục vụ nhân dân, đáp ứng và thỏa mãn nhu cầu chính đáng của người dân.

"Những vấn đề mà người dân cho rằng cấp bách, cần được giải quyết ngay thì phải được đặt lên ưu tiên. Trong bối cảnh thị trường bất động sản hiện nay có nhiều biến động, giá nhà ở tăng cao, việc bảo đảm chỗ ở cho người dân, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp là yêu cầu bức thiết", ông Cường chia sẻ.

Đem tiếng lòng cử tri tới nghị trường

Tại thời điểm xây dựng nghị quyết, qua tổng hợp báo cáo của các địa phương, giai đoạn từ năm 2021 đến đầu năm 2025, cả nước có 657 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 597.152 căn.

Tuy nhiên chỉ có 103 dự án hoàn thành với quy mô 66.755 căn, đạt khoảng 15,6% mục tiêu đến năm 2025.

Điều này đồng nghĩa với việc mục tiêu xây dựng nhà ở xã hội chậm ngày nào, người lao động, người thu nhập thấp khó khăn ngày đó.

Bên hành lang Quốc hội hay trên nghị trường, các đại biểu đều gửi gắm những chia sẻ của cử tri về nhu cầu bức thiết cần có giải pháp để người dân "an cư lạc nghiệp".

Tại phiên thảo luận của Kỳ họp thứ 9 về Nghị quyết 201, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (đoàn Bình Dương, sau sáp nhập là đoàn TP.HCM) đã khiến hội trường lắng lại khi trực tiếp gửi "tâm thư" của hàng triệu người lao động thu nhập thấp về "giấc mơ" nhà ở xã hội tới nghị trường.

Chia sẻ riêng với phóng viên Báo Xây dựng, đại biểu Trân tâm sự, trước khi phát biểu tại nghị trường, bà đã dành rất nhiều thời gian đi thực tế, tiếp xúc cử tri, gặp nhiều người lao động, chia sẻ những nỗi lo đau đáu của họ về nhà ở.

"Có chị công nhân đã 15 năm làm việc vẫn chưa thể sở hữu căn nhà nhỏ cho riêng mình, bởi giá nhà vượt xa thu nhập. Có anh công chức trẻ vừa lập gia đình than thở: "Tiền lương hai vợ chồng không đủ trả góp mua căn hộ, mà thuê nhà thì tốn gần nửa tháng lương".

Những lời chia sẻ ấy khiến tôi thấm thía, giấc mơ an cư dù là công nhân, hay công chức đều là giấc mơ chính đáng và chúng ta cần lắng nghe để chính sách thực sự chạm được tới từng người", bà Trân chia sẻ.

Nữ đại biểu nói thêm: Khi bước lên nghị trường, bà đã mang theo những tâm tư đó để kiến nghị. Bởi bà cho rằng, chính sách nhà ở xã hội không chỉ là an sinh, mà còn để ổn định đội ngũ, giữ chân nhân lực. Nếu người lao động có nhà ở gần nơi làm việc, họ sẽ gắn bó lâu dài. Nếu công chức, viên chức được hỗ trợ an cư, họ sẽ yên tâm công tác, toàn tâm toàn ý phục vụ nhân dân.

Vì sao phải có cơ chế, chính sách đặc thù?

Thực chất, không phải đến lúc đó, những vướng mắc pháp luật trong phát triển nhà ở xã hội mới được nhận diện. Những "nút thắt" về thể chế, chính sách từng được nêu rõ trong Báo cáo giám sát tối cao của Quốc hội về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội giai đoạn năm 2015 đến hết năm 2023.

Song, để giải quyết những vấn đề dai dẳng, những vướng mắc phức tạp trong pháp luật và ở bối cảnh mới công chức, viên chức phải di chuyển làm việc xa sau sáp nhập bộ máy, địa giới hành chính, chính sách thông thường không còn phù hợp.

Khi trình dự thảo Nghị quyết, trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh thẳng thắn chỉ rõ những khó khăn trong thủ tục quy hoạch, đầu tư, đấu thầu, nguồn lực… để thực hiện dự án nhà ở xã hội, sự cần thiết phải có cơ chế đặc thù, đặc biệt.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh chỉ ra thực tế người lao động phải thuê nhà trọ do người dân xây dựng tự phát. Đó là những dãy phòng cấp bốn diện tích mỗi phòng 9-10m², thiếu nước sạch, môi trường ô nhiễm, giá thuê trọ cao, không có hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật kèm theo, dẫn đến không đảm bảo chất lượng sống của người lao động.

Trong khi nhiều doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, các đơn vị sự nghiệp công lập mong muốn được thuê nhà ở xã hội để chủ động về chỗ ở cho cán bộ, viên chức, người lao động của mình thì lại không thuộc đối tượng được thuê nhà ở xã hội.

Hơn nữa, trong bối cảnh thực hiện công tác sắp xếp, sáp nhập tỉnh, thành, tổ chức chính quyền hai cấp, nhiều cán bộ, công chức, viên chức, người lao động phải đi xa nơi ở để làm việc.

Song pháp luật chưa cho phép cơ quan hành chính Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập được thuê nhà ở xã hội để bố trí cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động.

Một vấn đề khác là hiện chưa có Quỹ nhà ở quốc gia hoặc mô hình định chế tài chính phù hợp để hỗ trợ nguồn lực cho các địa phương, doanh nghiệp triển khai dự án nhà ở xã hội đảm bảo dài hạn, bền vững.

Đó chỉ là hai trong rất nhiều lý do cần có cơ chế riêng "đo ni đóng giày" cho xây dựng nhà ở xã hội.

Đánh giá tính cấp bách khi đã đến gần giữa năm 2025, mục tiêu hoàn thành 100.000 căn nhà ở xã hội đến sát nút mà mới có phần nhỏ thành hình, tại cuộc họp tổ, thảo luận về dự thảo Nghị quyết, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh việc thông qua Nghị quyết là rất cần kíp.

Ông cho hay: "Ngay trước khi về tổ thảo luận, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng chia sẻ rất mong muốn Nghị quyết sớm được Quốc hội thông qua, để tháo gỡ vướng mắc, thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư. Mục tiêu là để triển khai ngay các dự án, đảm bảo trong năm 2025 hoàn thành 100.000 căn nhà ở xã hội theo kế hoạch".

Đại biểu Quốc hội trăn trở, đồng hành

Đồng tình cao với những chính sách đặc thù để tháo gỡ nút thắt, quá trình thảo luận, các đại biểu Quốc hội đã đóng góp nhiều ý kiến thiết thực để Chính phủ hoàn thiện dự thảo Nghị quyết.

Một trong những vấn đề mới nhiều đại biểu quan tâm góp ý từ họp tổ tới phiên thảo luận tại hội trường là Quỹ nhà ở quốc gia.

Nhất trí cần thành lập quỹ nhằm huy động nguồn lực để đầu tư nhà ở xã hội, song đại biểu Nguyễn Thị Lệ (TP.HCM) chỉ ra quy định trong dự thảo nghị quyết chưa rõ cơ quan quản lý, mô hình tổ chức hoạt động, nguồn thu hay nhiệm vụ chi; chưa nêu rõ khung cơ sở để Chính phủ ban hành nghị định chi tiết.

Nữ đại biểu cũng chỉ ra dự thảo quy định Quỹ Nhà ở quốc gia là Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách được thành lập ở trung ương và địa phương. Song, nếu không phân định nguồn thu cho quỹ nhà ở trung ương và địa phương có thể dẫn đến chồng chéo, khó thực hiện. Việc thành lập cả hai quỹ cần phân định rõ chức năng, nhiệm vụ từng cấp.

Từ ý kiến của đại biểu Lệ cùng nhiều đại biểu khác, Chính phủ tiếp thu và chỉnh lý từ địa vị pháp lý, mô hình tổ chức của Quỹ; mục tiêu thành lập, nhiệm vụ chi; đến các quy định về nguồn vốn hoạt động, cơ chế huy động nguồn lực cho Quỹ.

Đặc biệt, để sớm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc và thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, nhiều đại biểu Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội còn "giục" điều chỉnh hiệu lực thi hành Nghị quyết ngay sau khi được Quốc hội thông qua.

Nhìn nhận các ý kiến là hợp lý, Chính phủ lập tức chỉnh lý Nghị quyết có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/6/2025, trừ các nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2025.

Cuối cùng, Nghị quyết 201 thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội được thông qua với tỉ lệ gần như tuyệt đối.

Như vậy, kể từ khi Bộ Chính trị đồng ý về chủ trương ban hành Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội để triển khai dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội giai đoạn 2025-2030 vào ngày 18/3/2025, đến khi Nghị quyết được thông qua tại Quốc hội vào ngày 29/5/2025, chỉ vỏn vẹn 2 tháng 11 ngày.

Ông Hà Quang Hưng, Cục phó Cục Quản lý Nhà và thị trường Bất động sản, Bộ Xây dựng:

Quá trình xây dựng dự thảo Nghị quyết 201, cơ quan soạn thảo luôn nhận được sự đồng hành, phối hợp chặt chẽ từ Quốc hội.

Việc Nghị quyết được thông qua chỉ trong hơn hai tháng là kết quả của sự nỗ lực cao độ, làm việc ngày đêm của các nhóm công tác, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và sự ủng hộ, vào cuộc tích cực của Quốc hội.

Các ý kiến đóng góp từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cũng như từ các đại biểu Quốc hội tại các phiên thảo luận, đã giúp bổ sung, chỉnh sửa và hoàn thiện nội dung Nghị quyết, để chính sách khả thi, giải quyết đúng và trúng những vấn đề mà cử tri và nhân dân đang quan tâm.