Hộ kinh doanh lo bị phạt

Chị Vân, chủ hộ kinh doanh tại chợ Long Biên cho biết việc chuyển sang kê khai, hạch toán thuế đang đặt ra nhiều khó khăn lớn đối với các hộ buôn bán nông sản. Thực tế, hàng hóa được thu mua trực tiếp từ các nhà vườn ở nhiều địa phương như: Tiền Giang, Đắk Lắk, Hòa Bình… nhưng hầu hết người trồng không kê khai thuế và không xuất hóa đơn. Điều này khiến hộ kinh doanh rơi vào tình trạng chỉ có thể hạch toán đầu ra, trong khi hoàn toàn không có chứng từ đầu vào, gây mất cân đối và tiềm ẩn rủi ro pháp lý.

5 triệu hộ kinh doanh sẽ không còn nộp thuế khoán mà chuyển sang nộp thuế theo kê khai từ ngày 1/1/2026.

Theo chủ hộ, nếu yêu cầu hộ kinh doanh kê khai đầy đủ thì cần giải quyết đồng bộ từ gốc, tức là phải có cơ chế buộc hoặc hỗ trợ các nhà vườn kê khai và xuất hóa đơn. Nếu không, toàn bộ trách nhiệm sẽ dồn lên khâu trung gian là tiểu thương tại chợ.

Bên cạnh đó, hoạt động buôn bán nông sản chủ yếu diễn ra vào ban đêm, giao dịch nhanh, số lượng khách lớn, nhiều người mua không có nhu cầu lấy hóa đơn. Với điều kiện nhân lực, thiết bị và trình độ kế toán còn hạn chế, việc xuất hóa đơn điện tử ngay tại thời điểm bán rất khó khả thi.

Đại diện hộ kinh doanh chăn ga đệm lo lắng, khó khăn lớn nhất là vấn đề hàng tồn kho lâu năm không có hóa đơn đầu vào. Mặc dù đã được tuyên truyền, nhưng việc hạch toán lượng hàng tồn này vẫn chưa có hướng dẫn rõ ràng, khiến họ lo ngại bị quy là trốn thuế.

Bên cạnh đó, việc nhập liệu, kê khai doanh thu cũng là một thách thức do chưa được thực hành. Tâm trạng chung là lo lắng vì sợ sai sót sẽ bị phạt. Hộ kinh doanh kiến nghị cơ quan thuế cần có hướng dẫn chi tiết, từng bước để họ có thể triển khai đúng quy định. Việc kê khai hàng mới có hóa đơn được cho là không gặp vấn đề, nhưng nút thắt chính vẫn là xử lý hàng tồn kho không có chứng từ.

Các hộ kinh doanh mong cơ quan thuế có lộ trình, hướng dẫn linh hoạt, phù hợp với đặc thù của chợ đầu mối và ngành hàng nông sản. Họ cho rằng, nên có số hotline để trả lời cho các khúc mắc về thuế đối với hộ kinh doanh cá thể.

Chia sẻ với các hộ kinh doanh, ông Phạm Ngọc Thạch, Phó trưởng Ban Pháp chế VCCI cho biết: Theo khảo sát của VCCI, khi chuyển đổi lên kê khai, 49% hộ kinh doanh cho rằng chi phí và thời gian quản lý hóa đơn, chứng từ sẽ tăng lên đáng kể. Bên cạnh đó là các khó khăn khi tuân thủ quy định về hóa đơn điện tử và thiết bị tính tiền, bao gồm: Năng lực công nghệ số hạn chế, thói quen ghi chép thủ công, gánh nặng chi phí đầu tư và thủ tục phức tạp.

"Hộ kinh doanh cần thường xuyên cập nhật quy định pháp luật qua báo chí chính thống và cơ quan thuế. Đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động, lựa chọn các giải pháp phần mềm phù hợp với mô hình kinh doanh để công nghệ là "trợ thủ", hộ kinh doanh "làm chủ", ông Thạch nói.

Cần sự thấu hiểu, đồng hành

Nhấn mạnh vai trò, quy mô và đóng góp lớn của khu vực hộ kinh doanh đối với ngân sách, tăng trưởng và an sinh xã hội, ông Nguyễn Quang Vinh - Phó chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, chuyển đổi mô hình quản lý thuế không nhằm gây khó, mà là bước đệm để hộ kinh doanh phát triển minh bạch, công bằng và bền vững hơn.

Với vai trò là tổ chức quốc gia đại diện cộng đồng doanh nghiệp, VCCI luôn coi việc hỗ trợ và đồng hành cùng hộ kinh doanh là một nhiệm vụ quan trọng, lâu dài và mang ý nghĩa chiến lược. "Để hộ kinh doanh phát triển bền vững, hòa nhập vào dòng chảy kinh tế số và nâng cao năng lực cạnh tranh, thì quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh và phương pháp kê khai thuế cần được thực hiện một cách thuận lợi, đơn giản và minh bạch", ông Vinh nói.

Ông Đỗ Tuấn Anh - Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ KiotViet, nhận định: Độ tuổi, ngành nghề và môi trường kinh doanh quyết định khả năng tiếp nhận công nghệ; nhóm truyền thống tiếp cận chậm hơn, cần hỗ trợ nhiều hơn về mặt công nghệ. Vì vậy, sự thấu hiểu và đồng hành là yếu tố quyết định sự thành công của chuyển đổi số.

Đơn vị này đã sơ đồ hóa các giai đoạn chuyển đổi số của hộ kinh doanh từ khảo sát, xác định điều kiện ban đầu cho đến khâu chăm sóc, hỗ trợ sau bán. Đồng hành với hộ kinh doanh, các đơn vị công nghệ cần làm rõ các câu hỏi, nhu cầu của hộ kinh doanh ở từng giai đoạn, giải quyết từng bài toán nhỏ để cùng đi tìm lời giải cho đề bài lớn là chuyển đổi số.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam nhấn mạnh: Việc chuyển đổi mô hình được xem là bản lề quan trọng để thúc đẩy hộ kinh doanh nâng cao tính tự giác tuân thủ pháp luật thuế, xây dựng văn hóa doanh nhân, doanh nghiệp. Đây được xem là chìa khóa then chốt để phát triển thị trường bền vững, giúp hộ kinh doanh ngày càng trưởng thành, đóng góp quan trọng vào sự lớn mạnh của nền kinh tế tư nhân.

Ông Mai Sơn, Phó cục trưởng Cục Thuế khẳng định: Ngành thuế liên tục tổ chức các kênh truyền thông, đối thoại và tọa đàm để giải đáp, giúp người nộp thuế hiểu rõ và chủ động thực hiện nghĩa vụ, đồng thời sẽ phân nhóm hỗ trợ phù hợp, kết nối từng nhóm hộ kinh doanh với các nhà cung cấp phần mềm kế toán, khai thuế, phù hợp với quy mô và điều kiện hoạt động.