Cán bộ xã ở nhà tạm, đi hàng chục cây số đến trụ sở

Sáng 21/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại tổ về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026.

Tham gia thảo luận, đại biểu Lò Thị Luyến (Đoàn Điện Biên) cho biết, kể từ sau ngày 1/7/2025, khi mô hình chính quyền hai cấp vận hành, cán bộ công chức nhiều xã trên địa bàn tỉnh Điện Biên phải di chuyển xa, chi phí cho đi lại lớn do địa phương không có nhà công vụ, thậm chí không có dịch vụ cho thuê nhà ở xung quanh khu vực trụ sở làm việc.

Nhiều cán bộ, công chức một số xã phải dựng nhà mái tôn để ở, điều kiện sinh hoạt rất thiếu thốn. Tính đến nay, Điện Biên có 1.185 cán bộ, công chức xin nghỉ việc từ sau ngày 1/7/2025.

Theo bà Luyến, Nghị quyết 76/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn cơ chế chính sách hỗ trợ điều kiện đi lại và làm việc cho cán bộ, công chức, viên chức và người lao động sau sắp xếp bộ máy, căn cứ khả năng ngân sách của địa phương. Tuy nhiên, với các tỉnh miền núi khó khăn như Điện Biên, ngân sách không đủ thực hiện.

"Trước mắt, việc tận dụng linh hoạt trụ sở cũ giúp khắc phục tình trạng thiếu cơ sở vật chất, đảm bảo hoạt động của chính quyền địa phương không bị gián đoạn. Tuy nhiên, về lâu dài, phương án này không còn phù hợp, nhất là với những xã có trụ sở ở xa trung tâm, giao thông khó khăn, gây bất tiện cho cả cán bộ và người dân. Đại biểu đề nghị Chính phủ sớm bố trí nguồn lực để đầu tư, nâng cấp, xây dựng trụ sở làm việc mới, đáp ứng yêu cầu điều hành của cấp ủy, chính quyền và phục vụ nhân dân thuận lợi hơn", bà Luyến nói.

Về chính sách cán bộ, đại biểu Lò Thị Luyến đề nghị Chính phủ đẩy nhanh cải cách tiền lương, sớm áp dụng trả lương theo vị trí việc làm, gắn với đánh giá kết quả và năng lực thực hiện nhiệm vụ. Việc này không chỉ bảo đảm công bằng, tạo động lực làm việc, mà còn giúp đánh giá hiệu quả công vụ dựa trên tiêu chí cụ thể (KPI), gắn trách nhiệm cán bộ với sự hài lòng của người dân.

Cuối cùng, đại biểu đề nghị Trung ương ban hành chính sách hỗ trợ đi lại và làm việc cho cán bộ, công chức, viên chức tại những địa phương khó khăn, nhất là ở nơi phải di chuyển xa sau khi sắp xếp đơn vị hành chính.

"Các tỉnh như Điện Biên hiện phụ thuộc cân đối từ ngân sách Trung ương, rất cần có khoản hỗ trợ cụ thể để thực hiện chính sách này, chứ giao thẩm quyền mà không có nguồn kinh phí thì địa phương cũng không thể triển khai được", bà Luyến nêu rõ.

Cũng quan tâm nội dung này, đại biểu Đào Chí Nghĩa (Đoàn TP Cần Thơ) cho hay, hiện nay, sau khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, bộ máy chính quyền hai cấp cơ bản đi vào ổn định. Tuy nhiên, qua giám sát và khảo sát thực tế, vẫn còn nhiều vướng mắc về nhân sự và hạ tầng phục vụ hoạt động tại cơ sở, nhất là tại xã, phường, thị trấn có địa bàn rộng.

Đại biểu cho rằng, nhiều trụ sở làm việc chưa đáp ứng nhu cầu, hạ tầng giao thông còn hạn chế khiến việc di chuyển, thực thi công vụ của cán bộ gặp khó khăn. Những xã có trụ sở nằm ở trung tâm cũ sẽ thuận lợi hơn, nhưng những xã mới hình thành hoặc địa bàn dàn trải thì trụ sở, hạ tầng và điều kiện làm việc còn nhiều bất cập.

Từ thực tế đó, đại biểu đề nghị Chính phủ phân tích rõ phương án tổ chức trụ sở hành chính thời gian tới. Nếu tiếp tục bám trụ sở ở cơ sở, cần đẩy mạnh đầu tư hạ tầng giao thông và hạ tầng công nghệ thông tin, bảo đảm kết nối thuận lợi giữa chính quyền và người dân.

Nếu tổ chức trụ sở tập trung, cần xây dựng cơ sở vật chất đồng bộ, phù hợp quy mô cán bộ, công chức hiện nay.

Đề xuất có hướng dẫn cụ thể điều chuyển cán bộ cấp tỉnh xuống cơ sở

Theo đại biểu Nguyễn Thị Yến (Đoàn TP.HCM), trong quá trình triển khai mô hình chính quyền hai cấp, vấn đề nhân sự đang bộc lộ sự mất cân đối rõ rệt giữa cấp tỉnh và cấp cơ sở.

Bà Yến cho rằng, hiện nay ở cấp tỉnh, số lượng cán bộ, công chức đang dư thừa khá lớn. Có địa phương như TP.HCM dư khoảng 2.000 người, tương đương quy mô biên chế của một tỉnh. Trong khi đó, cấp xã lại thiếu nghiêm trọng cán bộ chuyên môn, đặc biệt là các phòng chuyên môn phải phụ trách quá nhiều lĩnh vực.

Ví dụ, phòng kinh tế, phòng văn hóa - xã hội phải đảm nhiệm hàng loạt nhiệm vụ khác nhau, dẫn đến tình trạng quá tải và lúng túng trong điều hành. Một trong những nguyên nhân là việc sắp xếp cán bộ hiện nay chủ yếu theo cơ học, chưa dựa trên vị trí việc làm, chưa thật sự gắn với yêu cầu công việc thực tế.

Đại biểu Yến đề nghị Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương nghiên cứu, có hướng dẫn cụ thể về điều chuyển, tăng cường cán bộ từ cấp tỉnh xuống cơ sở. Tuy nhiên, việc tăng cường cũng đang gặp khó vì chức vụ, vị trí lãnh đạo ở cơ sở đã được bố trí đủ, nên cần có giải pháp phù hợp để vừa sử dụng hiệu quả nhân lực hiện có, vừa bảo đảm tương quan chức vụ giữa các cấp.

"Không thể để tình trạng ở cấp tỉnh cán bộ nhiều mà thiếu việc làm, trong khi ở cấp xã, phường công việc chất chồng mà không có người chuyên môn để đảm nhiệm", đại biểu Yến nói và đề nghị Chính phủ quan tâm sớm tháo gỡ, bảo đảm bộ máy hành chính vận hành thông suốt, hiệu quả, sát với thực tiễn cơ sở.

Đồng quan điểm, đại biểu Hà Phước Thắng (Đoàn TP.HCM) cho rằng, hiện nay, số lượng cán bộ tại các xã, phường, đặc khu được quy định gần như tương đồng, không tính đến sự khác biệt lớn về quy mô dân số và diện tích địa bàn. Điều này dẫn đến tình trạng nơi ít việc thì thừa người, nơi địa bàn rộng, dân số đông, cán bộ lại quá tải.

"Tôi đề nghị Chính phủ và Bộ Nội vụ sớm có hướng dẫn, quy định lại số lượng cán bộ cấp cơ sở dựa trên những tiêu chí thực tế như diện tích, dân số để đảm bảo bộ máy hoạt động hiệu quả, giảm áp lực cho cán bộ và phục vụ người dân tốt hơn", ông Thắng nói.

Sau khi tinh gọn bộ máy, một cán bộ công chức có thể phải đảm nhiệm công việc của hai, ba người. Do đó, đại biểu Hà Phước Thắng cho rằng, việc sớm ban hành Đề án vị trí việc làm để chuẩn hóa chức năng, nhiệm vụ và yêu cầu năng lực cho từng vị trí là rất cấp thiết.

Đi đôi với đó là xây dựng chính sách tiền lương và chế độ đãi ngộ tương xứng với khối lượng và chất lượng công việc. Theo ông, đây là giải pháp căn cơ để cán bộ yên tâm công tác, đồng thời thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào hệ thống công.