Thống kê của Cục Hàng hải và Đường thủy VN, các phương tiện thủy nội địa trên cả nước đang có sự phân hóa lớn giữa các vùng miền, dựa theo đặc điểm tự nhiên và tình hình kinh tế - xã hội tại khu vực.

Theo đó, các phương tiện không có động cơ hoặc chở ít người đang chiếm tỷ trọng lớn nhất trong các loại phương tiện thủy nội địa, chiếm 59,1%. Đáng chú ý, các phương tiện nhỏ tập trung chủ yếu tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long - nơi người dân sử dụng ghe, xuồng nhỏ phục vụ đi lại và sản xuất nông nghiệp ven sông. Khu vực này cũng có nhiều phương tiện có công suất nhỏ, khoảng dưới 1 tấn.

Các phương tiện có công suất từ 5-15 tấn chiếm khoảng 32,8%, phân bố nhiều tại các tỉnh như Long An (cũ), Vĩnh Long, Tiền Giang (cũ), vừa phục vụ dân sinh, vừa chở hàng nội vùng.

Riêng với các phương tiện thủy trọng tải lớn hơn (trên 15 tấn) chỉ chiếm khoảng 3,5%, tập trung chủ yếu tại các trung tâm công nghiệp và có hoạt động vận tải lớn như TP.HCM, Hà Nội, Quảng Ninh.

Xét về công dụng, theo dự thảo Đề án nâng cao giải pháp quản lý nhà nước thay thế thủ tục hành chính cấp phép phương tiện thủy nội địa của Cục Hàng hải và Đường thủy VN, phương tiện chở hàng đang chiếm tỷ trọng lớn trong đội phương tiện thủy nội địa với khoảng 131.000 phương tiện trên toàn quốc.

Trong đó, Long An (nay là Tây Ninh) là địa phương có tổng trọng tải đăng ký lớn nhất, lên tới hơn 2 triệu tấn, cho thấy vai trò trung chuyển hàng hóa giữa miền Tây và TP.HCM.

TP.HCM và Hà Nội cũng nằm trong nhóm đầu với trọng tải đăng ký lần lượt là 1,66 triệu tấn và 1,41 triệu tấn. Điều này phản ánh sự phát triển mạnh của vận tải hàng hóa bằng đường thủy tại hai trung tâm đô thị lớn.

Trong khi, các phương tiện thủy nội địa chở khách cũng phân bố không đồng đều giữa các vùng, phản ánh đặc điểm địa lý và nhu cầu sử dụng khác nhau.

Cà Mau là địa phương có số lượng phương tiện chở khách lớn nhất cả nước do đây là khu vực địa hình sông nước dày đặc khiến người dân sử dụng ghe, xuồng để đi lại hằng ngày. Tuy nhiên, phần lớn là phương tiện nhỏ, không động cơ hoặc động cơ công suất thấp, hoạt động dân sinh nên chưa được đăng kiểm đầy đủ.

Hà Nội đứng thứ hai với khoảng 2.700 phương tiện chở khách, tập trung tại các hồ, sông khu vực trung tâm và vùng phụ cận, chủ yếu là tàu du lịch, tàu vận chuyển khách trong dịp lễ hội.

TP.HCM có khoảng 800 - 900 phương tiện chở khách, được đầu tư hiện đại, có đầy đủ chứng chỉ an toàn, đăng kiểm định kỳ, chủ yếu phục vụ các tuyến buýt đường sông, tuyến du lịch trên sông Sài Gòn, Nhà Bè. Các tỉnh thuộc đồng bằng sông Cửu Long cũng có số lượng đáng kể nhưng chủ yếu là phương tiện cũ, đóng thủ công, không có hoặc chưa đủ điều kiện đăng kiểm, phục vụ nhu cầu đưa rước học sinh, chợ nổi và giao thông liên xã.

Cục Hàng hải và Đường thủy VN cho biết hiện nay, việc phân chia nhóm phương tiện thủy nội địa được quy định tại Điều 24 Luật Giao thông Đường thủy nội địa. Trong đó, phân chia phương tiện có động cơ và phương tiện không có động cơ. Các nhóm phương tiện được xác định theo trọng tải, sức chở.

Cụ thể, phương tiện không có động cơ trọng tải toàn phần trên 15 tấn, phương tiện có động cơ tổng công suất máy chính trên 15 mã lực, phương tiện có sức chở trên 12 người.

Phương tiện có động cơ tổng công suất máy chính từ 5-15 mã lực hoặc có sức chở từ 5-12 người.

Phương tiện không có động cơ trọng tải toàn phần từ 1-15 tấn hoặc có sức chở từ 5-12 người, phương tiện có động cơ công suất máy chính dưới 5 mã lực hoặc có sức chở dưới 5 người khi hoạt động trên đường thủy nội địa phải có giấy chứng nhận đăng ký phương tiện thủy nội địa và bảo đảm điều kiện an toàn.

Phương tiện thô sơ có trọng tải toàn phần dưới 1 tấn hoặc sức chở dưới 5 người, hoặc bè khi hoạt động trên đường thủy nội địa phải bảo đảm điều kiện an toàn.